Samvinnan - 01.08.1969, Blaðsíða 15

Marie Curie viö stýrið á einum þeirra 20 bila sem hún lét búa tœkjum til geislalœkninga
í fyrri heimsstyrjöld. Yfir milljón sœrðir hermenn voru rannsakaöir í þessum bílum, sem
höfðu samtals 200 bœkistöðvar víðsvegar á vígstöðvunum.
Marie Curie tekur við heiðursdoktorsgráðu í C olumbia-háskóla i New York. Hún var þá 54
ára gömul. Samtals voru henni veittar 20 heiðursdoktorsnafnbœtur um œvina af háskólum í
Bandaríkjunum, Bretlandi, Póllandi og Sviss.
átti að verða um rannsóknirnar sem Pierre
hafði skilið við og kennslu hans í Sorbonne?
Hinn 13. maí 1906 ákvað kennararáð vís-
indadeildarinnar einum rómi að halda áfram
kennarastöðunni, sem hafði verið búin til
handa Pierre Curie, og bjóða ekkju hans
að taka við henni.
Árið 1911 voru Marie Curie veitt Nóbels-
verðlaunin í efnafræði. Árið 1912 var henni
veitt upptaka í Vísindafélag Varsjár. Sama
ár var send sérstök pólsk nefnd á fund
hennar til að hvetja hana til að snúa aftur
heim til Póllands og vinna vísindastörf sin
þar. Meðal nefndarmanna var Nóbelsverð-
launaskáldið Henryk Sienkiewicz, höfundur
hinnar víðkunnu skáldsögu „Quo vadis?“.
En Marie treystist ekki til að þekkjast boð-
ið, enda var að litlu að hverfa í Varsjá á
þeim árum. En hún hét því að stjórna úr
fjarlægð nýrri rannsóknastofu, sem setja
átti á laggirnar, og mælti með tveimur
beztu nemendum sínum í störf þar.
Árið 1913 varð Marie Curie meðlimur
Konunglegu vísindaakademíunnar í Am-
sterdam, doktor við háskólann í Birming-
ham og heiðursfélagi Lista- og vísindafé-
lagsins í Edinborg. Sama ár var hún við-
stödd opnun geislunarrannsóknastofu í
Varsjá sem bar nafn hennar.
Árið eftir var lokið við litla hvíta bygg-
ingu við Pierre-Curie-stræti í París. Höggvin
í stein yfir dyrum hennar stóðu orðin „Insti-
tut du Radium, Pavillon Curie“. Þannig var
„musteri framtíðarinnar“ nú reiðubúið að
taka á móti radíum, starfsliði og forstöðu-
manni.
Þegar fyrri heimsstyrjöld skall á, sá
Marie Curie framá brýna þörf á fram-
leiðslu Röntgentækja og bíla með tækjum
til geislalækninga. Hún útbjó 20 slíka bíla
og sendi þá á vettvang, en hélt einum tii
eigin nota. Hún fór ekki framá nein hlunn-
indi. Konan, sem forðum hafði nálega soltið
í þakherbergi, átti ekki erfitt með að gerast
hermaður í fremtu víglínu.
Árið 1922 sendu 35 meðlimir Læknaaka-
demíunnar í París eftirfarandi áskorun til
starfsbræðra sinna: „Undirritaðir félagar
telja að Akademíunni væri sómi að því að
kjósa Madame Curie aukafélaga í viður-
kenningarskyni við þátt hennar í uppgötvun
radíums og nýrri lækningaraðferð, Curie-
lækningum."
Þetta var byltingarkennt skjal. Hér var
ekki einungis lagt til, að kona yrði í fyrsta
sinn kosin í vísindalega akademíu í Frakk
landi, heldur voru allar fyrri hefðir einnig
brotnar, þegar lagt var til að hún yrði kosin
án eigin óska eða umsóknar. Sextíu og fjór-
ir félagar Læknaakademíunnar undirrituðu
þetta skjal — og veittu þannig bræðrum
sínum í Vísindaakademíunni þarfa lexíu.
Allir umsækjendur um hið auða sæti dróga
sig í hlé, þegar áskorunin kom fram.
Árið áður hafði hún farið til Bandaríkj-
anna til að þakka ráðamönnum þar fyrir
gramm af radíum, sem hafði verið sent
henni að gjöf vestan um haf. Hún hafði
ekki efni á að framleiða radíum í því magni
sem hún þarfnaðist fyrir rannsóknir sínar,
og því var þessi gjöf henni mjög mikils-
verð. Þetta var í fyrsta sinn sem hún fór
í opinbera heimsókn, og hún varð að taka
á öllu sem hún átti til að vinna bug á feimni
15