Samvinnan - 01.10.1969, Síða 27

Tafla 2. Spurning 15: Hve „góðar“ eða „slæmar“ eru eftirfarandi
þjóðir? Taflan sýnir meðaltal númera, sem börn úr báðum hópum
gáfu þjóðunum (því lægra númer því vinsælli þjóð), og mismun
meðaltalanna.
Sjónv,- Samanb,-
hópur hópur Mismunur
íslendingar 1.20 1.41 0.21
Englendingar 2.97 3.06 0.09
Norðmenn 3.94 2.79 1.15
Frakkar 4.09 4.41 0.32
Bandaríkjamenn 4.61 5.82 1.21
Afríkumenn 6.56 7.37 0.81
Þjóðverjar 6.85 7.13 0.28
Japanir 7.12 6.60 0.52
Kínverjar 7.70 7.82 0.12
N-Víetnamar 8.90 8.66 0.24
S-Víetnamar 9.27 9.00 0.27
Enginn af ofangreindum mismunum er marktækur,
þ. e. a. s. nær ekki merkni 0.05.
meir af hugmyndum, sem orðið
hafa til og verið æfðar í teikni-
tímum í skólanum eða annars
staðar. Þannig hafa sjónvarps-
börnin mestan áhuga á skemmti-
persónum úr kvikmyndum og
sjónvarpi, þar sem Fred Flint-
stone ber höfuð og herðar yfir
aðra, enda höfðu þau, að eigin
sögn, teiknikennara, sem var sér-
fræðingur í slíkum verkum. Efni
í teikningum samanburðarbarn-
anna dreifðist nokkru jafnara.
Upplýsingar um óskir barn-
anna um íramtíðaratvinnu sýna,
að sjónvarpsbörnin hafa almennt
meiri áhuga á iðngreinum, þar
sem óskir samanburðarbarna eru
aftur á móti dreifðari.
Nokkur munur á hópunum er
augljós að því er varðar kynni
þeirra af öðrum fjölmiðlunar-
tækjum (sjá Töflu 4).
Sem sjá má fara sjónvarps-
börn nokkru oftar í bíó, þrátt
fyrir það að þau horfa á sjón-
varp að meðaltali 29 klst. á viku.
Ekkert bendir þó til þess, að
þau taki glæpamyndir fram yfir
aðrar tegundir kvikmynda meira
en samanburðarhópurinn. Hins
vegar sýna þau mun meiri áhuga
á fréttaefni í útvarpi og lesa
fleiri dagblöð og tímarit. í heild
hlustar samanburðarhópurinn
nokki-u meira á útvarp og þá
helzt á dægurlagaþætti, leikrit
og tómstundaþætti. Einnig lesa
þau meira af bókum og þá helzt
spennandi unglingasögur. Þann
mun, sem hér kemur fram, má
túlka sem möguleg áhrif frá sjón-
varpi þannig að það taki tíma
frá bókalestri og valdi minnkandi
áhuga á venjulegu útvarpsefni
en auknum áhuga á fréttum og
daglegum viðburðum.
Ganga má út frá því sem vísu,
að önnur meðalgreind 12 ára
börn í Keflavík og á Akureyri
hefðu svarað öllum okkar spurn-
ingum á sama hátt og hóparnir
Tafla 3. Svör við spurningu 14: „Hve mikilvægir eru eftirfarandi
eiginleikar til að hjálpa manni við að komast vel áfram í lífinu?“
Taflan sýnir meðaltal af mati barna í hvorum hópi fyrir sig og
mikilvægi hvers eiginleika fyrir sig, muninn á mati hópanna og
merkni þess munar. (Allt metið á skalanum: Mjög mikilvægt = +10,
mikilvægt = +5, hvorki mikil- né lítilvægt/,veit ekki = 0, lítilvægt
= -4-5, mjög lítilvægt = -4-10).
Sjónv.- Samanb.- Munur Merkni
hópur hópur munar
Hjálpsemi 9.48 7.49 1.99 0.05
Sannsögli 8.34 8.56 0.22 —
Góð menntun 8.86 7.48 1.38 —
Eiga rétta vini 8.08 7.61 0.47 —
Góð greind 8.30 7.36 0.94 —
Vingjarnleiki 6.15 6.91 0.76 —
Heppni 6.13 6.93 0.80 —
Vera vingjarnlegur 6.80 5.70 1.10 (0.25)
Vinir fjöiskyldunnar 8.14 4.72 3.42 0.01
Hugrekki 5.57 6.67 1.10 (0.25)
Áreiðanleiki 4.37 6.15 1.78 0.05
Gjafmildi 4.58 5.72 1.14 (0.10)
4.25 4.91 0.66
Peningar 2.70 2.84 0.14 (0.25)
Vera sniðugur 2.26 3.23 0.97 —
Vera tízkuklæddur 2.76 0.53 2.23 0.01
Vera harður í horn að taka 1.66 h-1.43 3.09 0.01
tveir gerðu. Þó verðum við að
draga almennar ályktanir með
gætni. Hin fyrsta og augljósasta
ályktun, sem draga má, er sú,
að sjónvarpsefni, hvort sem er
frá bandaríska hersjónvarpinu á
Keflavíkurflugvelli eða íslenzka
sjónvarpinu í Reykjavík, hefur
ekki náð að breyta hugmyndum
12 ára barna á sjónvarpssvæðinu
að nokkru ráði um flest þau at-
riði, sem spurt var um, þ. e. a. s.
einfaldar siðferðishugmyndir,
glæpi og ofbeldi, hve spennandi
eigið líf er, hve eftirsóknarvert
líf fullorðinna sé og álit á á-
kveðnum þjóðum. Þessi viðhorf
hafa staðizt breytingu þrátt fyrir
það að meðaltími, sem sjónvarps-
tæki hafði verið á heimilum sjón-
varpsbarnanna, var 3 ár og 8
mán., og að börnin horfðu á það
að eigin sögn að meðaltali 29
klst. á viku (Keflav.sjv. 13 klst.,
Reykjav.sjv. 16 klst.).
Hafa þarf í huga að börnin
svara siðferðisspurningum sam-
kvæmt þeirri þekkingu á sið-
um og þó einkum erlendum
fréttnæmum atburðum, þekktum
persónum, erlendum dægurlög-
um og ensku máli; í stuttu máli:
það víkkar svið áhugamála barns-
ins, en á hinn bóginn tekur það
svo mikinn tíma, að barninu gef-
ast færri tækifæri til að grafa
dýpra, t. d. með bókalestri.
Að lokum mætti draga þá á-
lyktun af svörum við spurningu
14, að sjónvarp auki efnishyggju
með börnum, þ. e. a. s. áhuga
á að öðlast metorð og meðfylgj-
andi efnisleg þægindi. Hér verð-
ur þó að fara varlega í sakirnar
og hafa í huga, að sá munur, sem
kemur fram — hér og annars
staðar — á viðhorfum barnanna,
var ef til vill fyrir hendi áður
en nokkurt sjónvarp kom til sög-
unnar. Ef vel ætti að vera, skyldi
allur slíkur munur jafnaður með
hópunum tveim áður en saman-
burður fer fram, en því miður
er það ekki ávallt auðvelt. Eftir
fara nokkur þeirra atriða, sem
geta skilið rannsóknarhópana að
Tafla 4. Meðaltími, sem börnin sögðust eyða í fjölmiðlunartæki
önnur en sjónvarp:
Sjónv.- Samanb,-
hópur hópur
Hve oft á mánuði farið í bíó..................... 3.3 2.7
Hlustað á útvarp í hve margar klst. á dag 2.6 3.1
Fjöldi bóka sem lesnar eru í hverjum mánuði . 4.8 6.9
Fjöldi dagblaða og tímarita, lesinn í hverri viku 22.3 16.2
ferðisvenjum og reglum, sem
ríkjandi eru í umhverfi þeirra.
Það hefur sýnt sig (sjá t. d. H.
Hartshorne & M.A. May, Studies
in the Nature of Character, New
York, Macmillan 1930), að slík
þekking fer ekki ávallt saman við
hegðun. Þannig má ekki álykta,
að svör við samvizkuspurningum
gefi ávallt rétta hugmynd um
raunverulega hegðun barnanna
í kringumstæðum þeim, sem þar
er lýst.
Við höfum hins vegar tilhnéig-
ingu til að álykta af svörum við
spurningunni um réttmæti stríðs,
að aukin þekking á eðli og af-
leiðingum bardaga og styrjalda
leiði til aukinnar andúðar á slík-
um viðburðum, þrátt fyrir þann
dramatíska búning, sem þeim er
oft gefinn í sjónvarpi. Slík niður-
staða hefur raunar komið fram
áður í rannsókn á viðhorfum
barna til athafna vasaþjófa í
Bandaríkjunum (L. L. Thur-
stone, The Measurement of
Values, 1959). Þar eð svo mörg
samanburðarbörn svöruðu ekki
spurningunni eða vissu ekki,
þyrfti þó að fá frekari staðfest-
ingu á þessu atriði með nánari
rannsókn áður en ákveðin álykt-
un er dregin.
Enn má álykta, að sjónvarps-
efni örvi meira en önnur fjöl-
miðlunartæki áhuga á innlend-
í upphafi, en mjög erfitt er að
jafna:
1. Ríkjandi atvinnuvegur í
heimabænum, sem skapað get-
ur ákveðnar lífsvenjur og bæj-
aranda.
2. Staðsetning bæjarins með
tilliti til höfuðborgar, sem getur
valdið ólíkum áhrifum, t. d. frá
mismunandi dagblöðum og at-
burðum, sem gerast á staðnum.
3. Ríkjandi fjölskylduandi og
skoðanir á uppeldi og menntun.
4. Sú staðreynd, að fjöldi
bandarískra hermannafjölskyldna
býr í Keflavík og nágrenni,
þannig að íslenzk og bandarísk
börn leika sér gjarna saman.
Flest þessara atriða eru sam-
ofin, og áhrif þeirra er erfitt að
mæla. Hins vegar gefa hinar líku
heildarniðurstöður frá báðum
hópum í skyn, að sé einhver mun-
ur á Keflavík og Akureyri að
því er varðar ofangreind atriði,
þá hefur sá munur breytt við-
horfum barnanna hverfandi lítið.
Sama er að segja um sjónvarpið
— sem vissulega veldur mun —
að því er varðar atriði þau, sem
börnin voru spurð um, og geng-
ur sú meginniðurstaða sannar-
lega í berhögg við þær skoðanir,
sem ég hafði áður á málinu og
urðu til þess að ég tókst þessa
rannsókn á hendur.
Gretar L. Marinósson.
27