Samvinnan - 01.02.1970, Blaðsíða 31

Island á alþjóðavettvangi
horfa sem stöðugt breikkandi bil
milli allsnægta og örbirgðar
skapar, auk hættunnar sem
mannkyni stafar nú af náttúru-
eyðingu hins háþróaða tækni-
þjóðfélags. Kúbanskt skáld og
leiðtogi þjóðar sinnar í sjálf-
stæðisbaráttunni gegn Spánverj-
um á 19. öld lét þau orð falla
„að sá, sem væri vitni að þjóð-
félagsglæp og aðhefðist ekkert,
væri samsekur". Orð hans má
heimfæra upp á hinar ríku þjóð-
ir, sem eru ekki eingöngu sam-
sekar í þjáningum þess helmings
mannkyns, sem býr við skort,
heldur beinlínis fremjandi. Þjóð-
ir Vestur-Evrópu og Norður-
Ameríku, sem eru aðeins 18%
íbúa jarðar, fá í sinn hlut 61%
heimsteknanna. Hringasamsteyp-
ur þessara ríkja ráða yfir mikl-
um meirihluta náttúruauðlinda
heims og skammta hinum snauðu
tekjur og lífskjör, sem versna
stöðugt vegna óhagstæðra við-
skiptakjara og arðráns hinna
fjársterku. Tilraunir Sameinuðu
þjóðanna til að aðhafast eitthvað
til að auka iðnþróun í þróunar-
löndunum hafa lítinn árangur
borið. Stjórnvöld hinna ríku
þjóða daufheyrast við tilmælum
samtakanna um að verja 1%
þjóðarteknanna til aðstoðar við
þróunarlöndin, og þessum áratug,
sem nefndur var þróunaráratug-
urinn, er að ljúka án þess að
nokkuð hafi miðað fram á við í
tilrauninni til að mjókka bilið og
draga þannig úr styrjaldarhætt-
unni. En meðan valdastólpar
þjóðfélagsins standa sljóir gagn-
vart vandamálum hungurs í heim-
inum, hafa aðrir orðið til þess
að bera upp kröfuna um hjálp
til sjálfshjálpar.
Aðgerðir íslenzkrar æsku
Víða um heim hefur æskan
haft forgöngu um herferð gegn
hungri, sem FAO — Matvæla- og
landbúnaðarstofnun Sameinuðu
þjóðanna — átti frumkvæðið að.
Meðan rikisstjórnir neyzluþjóð-
félaganna hafa drukknað í um-
ræðum um lausn eigin efnahags-
mála, hafa æskulýðssamtök rætt
og starfað að lausn þessa brýn-
asta vandamáls mannkyns í dag.
íslenzk æskulýðssamtök hafa í
því efni gefið verðugt fordæmi.
Fyrir fimm árum samþykktu 12
landssamtök æskufólks, sem
starfa sameiginlega innan Æsku-
lýðssambands íslands, að setja á
stofn Herferð gegn hungri hér
á landi. Framkvæmdanefnd Her-
ferðarinnar stóð síðan að fjár-
söfnun um allt land, og hefur á
vegum þessarar nefndar íslenzkr-
ar æsku verið unnið að nokkrum
verkefnum í þróunarlöndunum
til að hjálpa íbúum á ákveðnum
svæðum til sjálfshjálpar. Herferð
gegn hungri hefur rekið víðtæka
fræðslustarfsemi í skólum lands-
ins og í fjölmiðlum s.l. fimm ár
til að kynna landsmönnum hung-
urvandamálið. Áskoranir hafa
verið sendar til Alþingis um að
hefja þegar skipulega opinbera
aðstoð við þróunarlöndin og
framfylgja þannig tilmælum Sam-
einuðu þjóðanna. Mesta athygli
munu þó aðgerðir framhalds-
skólanema s.l. páska hafa vakið,
er nemendur þriggja framhalds-
skóla föstuðu á annan sólarhring
til að undirstrika á áhrifaríkan
hátt samstöðu sína með íbúum
þróunarlandanna og skora um
leið á íslenzk stjórnvöld að láta
málið til sín taka. Hungurvaka
framhaldsskólanemanna hafði
þegar þau áhrif, að prestastefna
íslands s. 1. sumar tók kröftug-
lega undir áskorun þeirra.
Fyrir Alþingi liggur nú í annað
sinn frumvarp fjögurra þing-
manna úr öllum flokkum um
stofnun þróunarsjóðs, sem ætlað
er að verja til aðstoðar í þróun-
arlöndunum. Frumvarpið gengur
mjög skammt, en þrátt fyrir það
hefur löggjafarsamkoman enn
ekki hirt um að taka það á dag-
skrá, enda hafa íslenzk stjórn-
völd fremur tíðkað það að ganga
í alþjóðasjóði, sem aðallega eru
ætlaðir þróunarlöndunum, en að
miðla þeim sem búa við skort
af okkar þjóðartekjum. Svar for-
sætisráðherra við spurningu
sænsks æskulýðsleiðtoga á nor-
rænu æskulýðsmóti fyrir tveim
árum, um afstöðu íslenzkra
stjórnvalda til þróunarlandanna,
er nokkuð táknrænt fyrir skiln-
ingsleysi valdhafanna, en þar vís-
aði ráðherrann spurningunni frá
sér og benti fyrirspyrjanda á að
spyrja frekar forystumenn ís-
lenzkra æskulýðssamtaka sem á
mótinu væru um þetta mál.
Andstætt sljóleika og aðgerða-
leysi valdastólpa þjóðfélagsins
hafa íslenzk æskulýðssamtök ekki
skirrzt við að horfast í augu við
vandamál samtímans. Mannfjölg-
un, sem líkust er fólkssprengingu,
og örbirgð milljóna í fjarlægum
heimsálfum snertir framtíðarheill
alls mannkyns á okkar litla
hnetti. Stefnan í innanlandsmál-
um hefur eingöngu áhrif á það,
hvernig við lifum, en stefna okk-
ar í utanríkismálum ræður úr-
slitum um það, hvort við lifum.
Þess vegna hefur áhugi og af-
skipti uppreisnargjarnrar æsku
samtímans einkum beinzt að al-
þjóðamálum. Á því sviði hefur ís-
lenzk æska einnig lagt nokkuð
af mörkum, þó að enn skorti mik-
ið á að íslenzk utanríkisstefna sé
í samræmi við hugsjónir og þarfir
alls mannkyns.
Ólafur R. Einarsson.
Ólafur Þ. Harðarson:
Almenn umræða um utanríkis-
mál hefur verið minni á íslandi
en í nálægum löndum á undan-
förnum árum. Að sama skapi hef-
ur sú umræða, sem átt hefur sér
stað, ekki verið alltof málefnaleg
á stundum, og mjög lituð þeirri
bandaríkjun, sem virðist ráða
mestallri fjölmiðlun hér. Þetta
hefur ofurlítið verið að lagast á
allrasíðustu árum — og er það
vel. Menn virðast vera farnir að
gera sér betur grein fyrir því en
áður, að það sem er að gerast í
kringum okkui' skiptir máli, ekki
síður en vísitala framfærslu-
kostnaðar. Og síðast en ekki sízt
virðist stór hluti ungu kynslóð-
arinnar vera að losna undan því
ofurvaldi Bandaríkjadekurs, sem
Morgunblaðið hefur gengið
lengst í og gerir enn. Þetta fólk
sættir sig ekki við einstrengings-
legan málflutning þröngsýnis-
mannanna í utanríkismálum —
það er frjálslynt og gerir sér
grein fyrir þeim grundvallar-
sannindum, að bæði Bandaríkin
og Sovétríkin eru fyrst og fremst
stórveldi, sem einskis svífast í
valdabaráttu sinni, en hún er
ekki hugsjónaleg nema að ákaf-
lega takmörkuðu leyti. Það er því
kannski ástæða til ofurlítillar
bjartsýni; menn geta leyft sér að
vona að utanríkismálum verði
meiri sómi sýndur í framtíðinni.
Flestir gera sér ljóst gildi al-
þjóðasamstarfs. Friður og bætt
lífskjör krefjast samstarfs þjóða
í milli. Fyrr eða síðar hlýtur að
koma að því, að heimurinn renni
saman í eina eða kannski fáeinar
heildir. Samruni Evrópu er ef til
vill ekki eins langt undan og
flestir halda. Og vafalítið er þessi
samruni æskilegur á ýmsan hátt.
Meðan þjóðirnar eru fullar af
þjóðernisrembingi og misskildu
stolti, er varla við því að búast
að friður haldist. Það er líka
hagkvæmara viðskiptalega séð að
hafa stórar markaðsheildir, enda
eru efnahagsbandalögin til orðin
vegna þess. Hins vegar held ég,
að stærsti kosturinn við inn-
göngu íslands í EFTA sé kannski
sá, að með því stígum við stórt
skref í átt til Evrópu. Fyrr eða
síðar kemur að því að við verð-
um að velja milli náins sam-
starís við Evrópu eoa Bandaríkin.
Þess vegna er okkur mikilvægt
að tengjast Evrópu fastar en
verið hefur, og þá sérstaklega
öðrum Norðurlöndum. Því vita-
skuld ber okkur að hafa mest
samstarí við þær þjóðir, sem
okkur eru skyldastar. Því miður
mun mörgum ísle.idingum vera
í nöp við norræna samvinnu,
vegna þess að hún hefur í alltof
í'íkum mæli átt sér stað í sameig-
inlegum veizlum forystumanna.
Það er löngu kominn tími til að
norræna samvinnan verði ekki
aðeins í orði, heldur einnig á
borði. Einnig þurfa íslendingar
að kynna sig miklu meir á Norð-
urlöndum en verið hefur.
Gildi Sameinuðu þjóðanna er
ótvírætt, þrátt fyrir að ef til vill
megi segja, að þeim hafi mis-
tekizt fleira en þeim hefur tekizt
á rúmlega tuttugu ára starfsferli.
Því það hefur óneitanlegt gildi,
að til séu samtök, þar sem flestar
þjóðir geta þrátt fyrir mismun-
andi litarhátt, menningu og
stjórnarfar komið saman og rætt
vandamál sín. Það er stærsti galli
Sameinuðu þjóðanna, að Kín-
verjar, sem eru um fjórðungur
mannkyns, skuli ekki eiga þar
sæti. Það þarf skilyrðislaust að
vinna að því, að Kína verði full-
gildur aðili hið fyrsta, og íslend-
ingar mega ekki láta nein annar-
leg sjónarmið ráða afstöðu sinni í
þessu máli. Þeir verða að taka
sjálfstæða afstöðu — ekki bara
gera eins og Sámur frændi segir.
Og auðvitað á þetta við um öll
önnur mál, þ. á m. utanríkispóli-
tík íslendinga í heild.
Þegar íslendingar hlutu sjálf-
stæði var lýst yfir ævarandi hlut-
leysi landsins. Þessari utanríkis-
stefnu var fylgt þar til íslending-
ar gengu í Atlantshafsbandalagið
árið 1949. Nató er einungis hern-
aðarlegt bandalag — alls ekki
27