Neisti - 25.03.1982, Blaðsíða 9

NICARAGUA: byltingin
heldur áfram
Nú er liðið vel á þriðja
ár síðan stjórn einræðisherrans
Somoza i Nicaragua var steypt
eftir langvinnt og blóðugt strið
i landinu. Nú geisar sam-
svarandi strið i nágrannalöndum
Nicaragua, E1 Salvador og
Guatemala. Athygli sæmilega
hugsandi fólks hefur beinst
þangað æ meir upp á sið-
kastið. En hverju fer fram
i Nicaragua?
FYRSTU VERKEFNIN
Svo til allir ibúar Nicar-
agua stóðu samEui gegn Somoza.
Ekki aðeins verkamenn og
bændur heldur lika millistétt-
irnar og mikill hluti borgara-
stéttarinnar. En það voru ekki
allir á einu máli um leiðina
eftir fall Somoza.
Helsta forystuaflið í bar-
áttunni gegn stjórn Somoza var
Þjóðfrelsisfylking sandinista,
FSLN. Þegar Somoza hrökkl-
aðist frá 19. júlí 1979 tók
við stjómartaumunum 5 manna
stjórn skipuð þremur fulltrúum
FSLN og tveimur fulltrúum
borgarastéttarinnar og svokallað
ríkisráð, eins konar þjóðþing,
skipað 51 fulltrúa ýmissa hags-
munahópa i landinu, af þeim
voru 10 fulltrúar borgarastétt-
arinnar.
Valdastofnanir Somoza, svo
sem her, lögregla og þjóð-
varðlið, voru lagðar niður og
ríkiskerfið allt endurskipulagt.
Það var að sjálfsögðu ekki gert
í einum vettvangi, nýjar stofn-
anir hafa komið til eftir þvi
sem þörf hefur verið á.
Strax eftir valdatökuna vora
aUir bankar þjóðnýttir, svo og
eignir Somoza og helstu stuðn-
ingsmanna hans. Ríkið tók í
sinar hendur alla utanríkisversl-
un en þeir atvinnurekendur sem
ekki voru beint tengdir Somoza
og veldi hans hafa haldið sínum
fyrirtækjum og rekið þau áfram
en verið settar ákveðnar skorður
eftir því sem tilefni hefur verið
til. Foystumenn sandínista segja
að í landinu sé nú blandað
hagkerfi.
Hinnar nýju byltingarstjórnar
beið gífurlegt starf við endur-
bætur og uppbyggingu á nánast
öUum sviðum samfélagsins.
Ráðist var í mikla lestrarher-
ferð enda var um 62% þjóð-
arinnar óiæs árið 1979. Nú
eru um 800.000 böm og ungl-
ingar i einhvers konar námi.
Það er tæplega þriðjungur þjóð-
arinnar.
I heilbrigðismálum hefur verið
hafin mikil herferð. Verð á
nauðsynjavörum hefur verið
lækkað, m.a. með niðurgreiðsl-
um, leigugjald af húsnæði og
landi hefur verið lækkað,
bændum veitt lán, unnið að út-
rýmingu atvinnuleysis, aðstaða á
vinnustöðum bætt og laun
hækkuð. Jarðnæði hefur verið
deilt út til landlausra bænda,
húsnæði bætt og reynt að
tryggja öllum nóg af grund-
vallarf æðutegundum.
Á sumum sviðum hefur þegar
verið gert gífurlegt átak en á
flestum sviðum er óhemjumikið
verk óunnið.
KÚGUN?
Það er vitaskuld mikið
slúðrað um ófrelsi og kúgun i
Nicaragua. Eins og áður er
sagt áttu fulltrúar borgarastétt-
arinnar aðild að stjóminni fyrst
eftir fall Somoza. Og það
var þeirra val að segja sig úr
stjórn og ríkisráði árið 1980.
Fjölmargir flokkar og pólitisk
samtök eru starfandi í Nicar-
agua auk FSLN, bæði hægri
sinnuð og vinstri sinnuð. Mörg
blöð eru gefin út óháð stjórn-
inni og erlend blöð og tima-
rit fást í verslunum. Stjórnin
lætur gagnrýni óátalda, en hún
hefur nokkrum sinnum gripið í
taumana þegar um hreinan róg-
burð hefur verið að ræða.
Fjöldasamtök eru mörg og
yfirleitt mjög virk. f tíð
Somoza var einungis 8% vinn-
andi fólks í stéttarfélögum, nú
eru svo til allir félagsbundnir.
Og flest verkalýðsfélögin eru
mjög virk enda má nærri geta
að pólitiskur áhugi almennings
er mjög mikill. Með stuðn-
ingi stjómarinnar hafa þau staðið
fyrir tilraunum með verkalýðs-
eftirht á vinnustöðum, tekið
verksmiðjur þegar eigendur
fyrirtækja hafa brugðist og
staðið fyrir ýmsum fjöldaað-
gerðum. Þau hafa ekki síst látið
til sín taka gegn fjármagnsflótta
sem hefur verið geysimikið
vandamál, en verkalýðseftirlit og
það að taka verksmiðjurnar,
hefur einmitt oft beinst gegn
honum.
Af öðmm fjöldasamtökum má
t.d. nefna bændasamtökin og
kvennasamtök og síðast en ekki
síst varnarsveitir sandinista
- CDS - sem eru sprottnar
upp úr varnarsveitum alþýðu
sem mynduðust í frelsisstrið-
inu. Þær verða sífellt fjöl-
mennari og láta mikið til sin
taka á ýmsum sviðum.
Stjórnin leitast við að ræða
málin við alla þá sem eiga
hagsmuna að gæta. I lok
mars 1981 voru t.d. kallaðir
saman fulltrúar alls konar hags-
munahópa og i tvo mánuði
ræddu forystumenn FSLN
annars vegar við þá sem styðja
byltinguna og hins vegar við full-
trúa hægri aflanna.
INDJÁNARNIR OG BYLTINGIN
I vestrænum fjölmiðlum
hefur stundum verið talað um að
indjánar séu beittir kúgun og
sæti ofsóknum í Nicaragua.
Nokkrar indjánaþjóðir búa i
strjálbýlum héruðum í austur-
hluta landsins. Þeir hafa nokkra
sérstöðu, hafa eigin menningu
og tala eigið tungumál og hafa
að sjálfsögðu verið einna verst
settir allra ibúa landsins; mennt-
unarsnauðir; fátækir og kúgaðir.
Auk þeirra búa á svipuðum
slóðum blökkumenn sem tala
enska mállýsku.
Heimkynni margra þessara
indjána eru nærri landamærum
Hondúras, en handan þeirra hafa
gagnbyltingarsinnaðir flótta-
menn hreiðrað um sig. Þeir
hafa náð nokkmm ítökum meðal
indjánanna í krafti samgöngu-
leysis og menntunarleysis. Það
hefur þvi komið fyrir að ind-
jánar hafa gengið í lið með
gagnbyltingarsinnum og tekið
þátt í átökum við byltingar-
menn. Sú er liklega kveikjan
að þessum fréttum.
12. ágúst sl. gaf rikis-
stjórnin út yfirlýsingu um mál-
efni indjána og blökkumanna.
Skv. henni skal þeim tryggður
réttur til að viðhalda og efla
eigin menningu, stjóma sinum
málum sjálfir og taka fullan
þátt í pólitísku, efnahagslegu og
menningarlegu lífi í landinu.
I lestrarherferðinni var þeim
kennt að lesa og skrifa á
eigin máli. Fulltrúi Alþjóð-
legs ráðs indjána (International
Indian Treaty Council) hjá Sam-
einuðu þjóðunum hefur látið
svo um mælt að Nicaragua
sé «eina landið í Ameríku þar
sem mannréttindi indjána eru
virt».
EFNAHAGSKREPPA
Af því sem hér hefur verið
skrifað mætti ætla að allt
sé i harla góðu standi í
Nicaragua. En svo er þvi
miður ekki.
Landið*býr Við mikla efna-
hagslegar þrengingar. Þær eru
að sumu leyti arfur frá liðinni
tíð. En þar bætist ýmislegt
ofan á. Heimskreppan hefur
farið ómjúkum - höndum um
Nicaragua. Verðlækkanir hafa
orðið á mikilvægum útflutnings-
vömm, svo sem kaffi og gulli,
nú þarf t.d. að gefa 145%
meira magn af kaffi fyrir eina
dráttarvél en fyrir 4 árum.
Auðugir andstæðingar bylting-
arinnar hafa flutt mikið fjár-
magn úr landi. Bandaríkin
hafa tekið fyrir alla fjárhags-
aðstoð og lán til Nicaragua og
í þokkabót komið i veg fyrir lán-
tökur hjá fjölmörgum lánastofn-
unum í N-Ameríku, V-Evrópu
og Japan. I raun hafa Banda-
rikin sem áður voru helsti við-
skiptaaðili Nicaragua sett við-
skiptabann á landið. Skortur er
á varahlutum í vélar, ýmsu
hráefni til iðnaðar og margvis-
legum neysluvarningi. Ofan á
þetta bætist mikill skortur á
sérmenntuðu vinnuafli.
f stað þess að láta erfið-
leikana bitna á almenningi i
landinu er gengið á gróða
atvinnurekenda. Átökin við
atvinnurekendur og borgara-
stéttina fara því harðnandi, en
um leið á stjómin í höggi við
vinstrisinna sem vilja ganga
lengra en stjórnin telur fært
eða leggja áherslu á önnur verk-
efni en stjómin. Þeir krefjast
m.a. launahækkana og hóta
verkföllum bæði i einkafyrir-
tækjum og ríkisfyrirtækjum.
Stjórnin telur hins vegar að ekki
sé svigrúm fyrir almennar launa-
hækkanir, enda verði að nota allt
það fjármagn sem er fyrir hendi
til að halda áfrtun þeim gmnd-
vallarverkefnum sem tahn vom
upp hér að framan. En ofan
á þau verkefni bætist að Banda-
ríkin og innlendir gagnbyltingar-
sinnar hafa neytt hervæðingu
upp á landið með sívaxandi
ógnunum sínum og árásum.
NEYÐARÁSTAND
Af þessum ástæðum hafa vam-
arsveitir Nicaragua (þ.e. CDS
sveitirnar sem áður var skýrt frá)
verið í viðbragðsstöðu frá nóv-
emberbyijun. Fréttir 16. mars
af skemmdarverkum útsendara
Bandarikjastjórnar sýna, að ekki
er vanþörf á að vera á varð-
bergi.
10. sept. sl. voru sett
lög sem var ætlað að bregðast
við þessu ástandi. Skv. þessum
lögum er lagt bann við braski
og hvers kyns aðgerðum sem
geta valdið efnahagsöngþveiti
eða veikt ríkið. Verkföll eru
bönnuð og einnig verksmiðju-
tökur og yfirtaka jarðeigna í
trássi við stjórnina. Rikisútgjöld
eru skorin niður á ýmsum sviðum
og skattar lagðir á munaðar-
vörur.
Fyrst eftir setningu neyðar-
laganna heyrðust þær raddir að
borgarastéttin fagnaði þeim.
En í rauninni er fátt i þeim
sem borgarastéttin getur fagnað.
Megintilgangur þeirra er að
veija hagsmuni almennings og
treysta byltinguna i sessi.
Það er fyrst og fremst ákvæði
gegn verkföllum sem er umdeilt
meðal stuðningsmanna stjómar-
innar. Þama er vissulega vegið
að hefðbundnu grundvallaratriði
í réttindum verkafólks. En
hvaða niðurstöðu sem við
komumst að varðandi þetta atriði
ættum við að hafa í huga
hvaða aðstæður ríkja nú í
Nicaragua og við hvaða vanda
byltingarstjórnin á að etja.
I yfirlýsingum «Samræmingar-
nefndar verkalýðsfélaga í Nica-
ragua» um þessi lög segir að
« á þessu umbyltingartímabili
i Nicaragua ættu verkföll að vera
síðasta úrræði verkafólks».
SÓSÍALISMI?
Nicaragua er ekki sósíed-
ískt land, ekki ennþá. I
landinu er í gangi þjóðfélags-
bylting sem stefnir í átt til
sósíalisma. Þeir sem hafa for-
ystu í byltingunni tala þó ekki
mikið um sósíalisma. Þeir tala
um sandínisma. Og hin sand-
iníska bylting felst í því að verka-
menn og fátækir bændur skapa
nýtt samfélag þar sem hags-
munir fjöldans em hafðir að
leiðarljósi. Þegar byltingar-
mennirnir í Nicaragua nota
orðið sandínismi i stað sósíal-
isma merkir það í raun að
sú leið sem farin verður að
ofangreindu markmiði markast
af þeim aðstæðum sem eru i
Nicaragua hvað sem öhum fyrir-
myndum og kenningarkerfum
líður. Ef til vill má segja að
orðið sandinismi sé tákn um það
raunsæi sem einkennir bylt-
ingarmennina i Nicaragua.
Að mestu byggt á IP/Inprecor
eó
ÖFGAFULLIR
HÆGRIMENN
VIÐ
ST JÓRNV ÖLINN
í HONDÚRAS
Sigurvegarinn í kosningunum i
Hondúras nýlega var Roberto
Suazo Cordoba, leiðtogi Frjáls-
lynda flokksins. Þrátt fyrir
þetta nafn á flokknum er Suazo
lýst sem öfgafullum hægri
manni. Hann og stjórn hans
stendur i nánum tengslum við
afturhaldsamasta hluta fjár-
málaheimsins og talið er að
efnahagsstefna stjórnarinnar
verði mjög ihaldssöm, hún
muni fyrst og fremst miðast við
þarfir fjármálamanna og komi
til með að styðja fjárfestingar
erlendra aðila.
í Hondúras er yfirmaður her-
aflans mjög valdamikill. í það
embætti hefur nú verið valinn
Gustavo Alvarez Martinez her-
foringi. Hann er öfgafullur
andkommúnisti og er i hópi her-
foringja svipaðrar skoðunar
sem hafa náin tengsl við Banda-
ríkin. Áður var Alvarez yfir-
maður lögreglunnar. Siðustu
sjö mánuði ársins 1981 hurfu i
Hondúras 54 vinstrisinnar frá
E1 Salvador og Hondúras.
Flestir þeirra sáust siðast i
höndum lögreglunnar. Þótt
mannshvörf séu ekki ný af nál-
inni i Rómönsku Ameríku er
þetta ný reynsla fyrir íbúa
Hondúras.
Alvarez er harður andstæð-
ingur ríkisstjórnar Sandinista i
Nicaragua. Það eru miklar likur
á auknu samstarfí hers
Hondúras við stuðningsmenn
Somoza sáluga sem eru i útlegð
frá Nicaragua svo og við hinn
blóðuga her og lögreglu E1
Salvador.
Það er þvi miður ekki margt
sem bendir til að hið svokallaða
lýðræði verði alþýðu Hondúras
hliðhollara en herforingja-
stjórnin var meðan þeir Suazo
og Alvarez tróna þar í æðstu
sætum.
eó