Andvari - 01.01.1980, Side 81

ANDVARI
í MINNINGU GUTTORMS
79
erfiðismönnum eða skrifstofuþrælum. Af þessum félagslegu aðstæðum er það
sprottið að meiri fjöldi íslenskra skálda hefur fengist að einhverju marki við ljóða-
gerð en aðrar greinar skáldskapar. Þannig á ljóðlist lengsta, breiðasta og samfelld-
asta hefð í íslenskum bókmenntum.
Guttormur lagði þó einnig stund á leikritagerð, þá grein bókmennta sem hjá
Islendingum á sér styttsta sögu og minnst rúm hefur skipað a. m. k. allt fram undir
okkar daga.
Það liggur hendi nær að tengja áhuga Guttorms á leikbókmenntum að ein-
hverju leyti þeirri miklu leiklistarstarfsemi sem lifandi var meðal Vestur-íslend-
inga allt frá því kringum 1880 og fram á ár sfðari heimsstyrjaldarinnar. Næst bók-
mennta- og útgáfustarfsemi má það vekja undrun hvílíkur fjöldi leikrita var færður
upp meðal landa vestra eins og glöggt sést af grein Árna Sigurðssonar „Leiksýn-
ingar Vestur-íslendinga“ í Tímariti Þjódrœknisfélags Islendinga 1946.
Kona Guttorms, Jensína Daníelsdóttir, tók þátt í leiksýningum Vestur-íslend-
inga og sjálfur var hann hvatamaður að stofnun vestur-íslenskra hljómsveita og
stjórnandi þeirra um skeið.
Ekki verður þó séð af grein Árna Sigurðssonar að nema tvö af leikritum Gutt-
orms hafi verið sýnd vestra, „Spegillinn“ og „Óvænt heimsókn“, sem bæði voru
sýnd í Geysisbyggð á Nýja Islandi. Hér heima mun einþáttungur hans „Hringur-
inn“ eitt leikrita hans hafa verið flutt - tvívegis í Ríkisútvarpinu 1939 og 1948.
Árið 1930 komu út á prenti í Reykjavík eftir Guttorm Tíu leikrit. Nokkur
þeirra höfðu áður birst í Skírni og þó einkum í tímariti Þorsteins Gíslasonar,
Óðni. Síðar birti hann tvo einþáttunga í Ödni, „Byltingin“ og „Líkblæjan“, og
aðra tvo í Tímariti Þjóðrœknisfélags íslendinga, „Skrifað fyrir leiksvið“ og
„Glæsisvallahirðin“.
Þótt íslensk leikritun ætti hvorki langa né rótgróna hefð að baki er Guttormur
tók að birta fyrstu leikrit sín í tímaritum á árunum fyrir 1920 og í bók rúmum
áratug síðar mátti samt á þessum tíma tala um tvær meginstefnur sem ríkjandi
væru:
Annars vegar var hin þjóðlega, rómantíska, ljóðræna stefna með verkum eins og
Ötilegumönnunum eftir Matthías Jochumsson, Nýjársnóttinni eftir Indriða Ein-
arsson, Fjalla-Eyvindi og Galdra-Lofti Jóhanns Sigurjónssonar og Munkunum
á Möðruvöllum eftir Davíð Stefánsson.
Hins vegar var grein sem kenna mætti við borgaralegt raunsæi, verk eins og
Skipið sekkur eftir Indriða Einarsson, Syndir annarra eftir Einar H. Kvaran og
Marmari og Vér morðingjar Guðmundar Kambans.
í sjálfu sér voru þó báðar þessar tegundir leikrita aðeins mismunandi natúral-
ískar í eðli sínu. Lífsmynd hvorra tveggja var rauntrú með ofurlítið mismunandi
áherslum.
Þess vegna voru leikrit Guttorms umtalsverð nýjung í íslenskri leikritun þegar
þau komu út. Sú staðreynd virðist hins vegar við útkomu þeirra hafa farið fyrir ofan