Fálkinn - 21.01.1949, Blaðsíða 9

FÁLKINN
9
HVAÐA MENN VORU SKRÆLINGJAR?
Eftir dr. Jón Dúason.
Hún «at ekki setið á sér en
hljóp út úr rúininu. t'éll á kné
og hrópaði:
Hann reykir, liann reykir!
Skógarvörðurinn, sem var
daúðþreytlur eftir langl ferða-
lag, opnaði augun til hálfs:
— Þú sagðir mér það í gær,
muldraði hann og svo sofnaði
hahn aftur. En þegar hann
vaknaði fyrir fullt og allt gat
liann elcki skilið þessa undrun
koiiunnar sinnar, en skildi
jjetla svo seni að hún hefði
komist i svo mikla geðshrær-
ingu við að hann kom.
En aldrei sáu þau eftir þetta
að St. Hubert fengi sér í pípu,
þó að hann væri lengi í eigu
þeirra eftir ]>etta. Þau komu
sér saman um að hinn heilagi
maður reykti i pukri til þess
að leiða þau ekki í freistni.
Að minnsta kosti voru hinir
frómu pílagrhnar frá Oberhoí
ekki í vafa um að St. Hubert
reykti í raun og veru, og voru
ekkerl að brjóta heilann um
ástæðuna til þess að dýrlingur-
inn legðist svo lágt, því að slík
heilabrot hcfðu verið óguðleg
tilraun lil að imýsast inn i dul
forsjónarinnar.
Hin frómu hjón nutu enn
friðsamlegrar og unaðslegrar
samveru i liálft þriðja ár. Elsa
hafði orðið afliuga þeirri von
sem hún bar í leyni. Hún liafði
fengið þá reynslu að tóbaks-
ruddi, sem revktur var í stutt-
pípu, gaf ennþá meiri óþef frá
sér en sá sem notaður var i
löngu pípunni.
Á áliðnum vetri fékk Kurt
lungnabólgu og dó. Elsa grél
missinn og fluttist til Ober-
dorf og fékk starf við gistihús-
ið Gaxthaus zum Löwen. Vegna
pen ingaleysis neyddist liún til
að selja hina dýrmætu pípu
fyrir fimm mörk.
Af því að fornsalinn var bæði
frómur og kaupsýslumaður seldi
liann mér pípuna fyrir fimmtíu
mörk og sagði mér sögu hennar
ar i kaupbæti. Hann sinellti
fingrúnum að gvlltu býflugunni
og sagði með áherslu:
— Eg er ekki í neinum vafa
um að St. Hubert hefir revkt
úr þessari pípu.
Og svo ætla ég að bæta við:
-— Eg efast ekki um það heldur.
Eg geymi hana sem sýnilegan
vott um óforgengilega og lifandi
trú. í hvert skipti sem ég fæ
samviskubit þá liorfi ég á hana.
Jú, jú -— vitanlega hefir St.
Hubertus reylct úr henni. Að ég
reyki aldrei úr henni kemur al'
því að mér er ómögulegt að til-
reykja postulínsliausinn; postu-
lín, sem er alveg holulausl, er
eins og hjarla, sem ekki hefir
Hverskonar nienn voru Skrælingj-
arnir? Hefir þú nokkurntima hug-
teitt það? Ýmsar hugmyndir hafa
þeir skilið eftir í tungu og þjóðar-
nléðvitund íslendinga, og verður
ekki með sanni sagt, að neitt af þvi
sé afarfagurt.
Er Bjarni Herjólfsson, frændi Ing-
ólfs landnámsmanns og allsherjar-
g'oðanna í Reykjavík fann fyrstur
hvitra manna Ameríku árið 980,
bjuggju þar fyrir tvær þjóðir, fnn-
fæðingar og Skrælingjar.
Nafnið fnnfæðingur keinur fyrir
í Ftateyjarbók og er þar afbakað í
Einfæting. Þetta er mislestUr eða
misritun fyrir ínnfæðing, = þá inn-
lendu menn, er bjuggu inni i land-
inu; en mislesturinn eða misritun-
in er eftaust studd af því, að for-
feður vorir álitu, að Amerika, sem
þeir höfðu kannað að minnsta kosti
suður á norðurströnd Suður-Amer-
iku, væri hluti úr Afríku, að Suður-
Ameríka og Afrika væru samfast
land sunnan við Atlantshafið, Inn-
hafið, er feður vorir liugðu um-
lukt af löndum á allar hliðar; En
í Afríku voru Einfætingar, að þvi
er erJendar fræðibækur sögðu.
Sögur um Einfætingana (úr Flat-
eyjarbók) ganga enn sem þjóðsögur
á Grænlandi, Marklandi (Labrador)
og við St. Lawrencc-flóann. Og enn
kalla Eskimóar Indíána Innfæðinga.
Og svo ekki meira um þá.
Enskt rit, Inventio fortunata, ritar
eftir frásögn ívars Bárðarsoriar
Grænlendings er sagði söguna við
hirð Noregskonungs um 1300, cn ívar
var þá nýorðinn dómkirkjuprestur
í Björgvin, sagði að norðausturhluti
Ameríku væri hrjóstugt land og
byggt Skrælingjum, er ekki væru
meira en 3—4 fet á hæð, en suð-
vesturhluta Ameríku sagði rit þetta
vera frjósamt land og loftslag heil-
næmt þar.
Skrælingi merkti upprunalega á
vora tungu húglaus, veiklaður og
duglaus maður. Þessa merkingu hef-
ir orðið skrælingi enn á dönsku
og enn í lok 10. aldar skýrir Sig-
urður Stefánsson skólameistari i
Skálholti nafnorðið skrælingja svo.
En með vorri þjóð hefir skrælingja-
heilið fengið enn aðra merkingu,
]). e. siðleysinfii á allru læysta stigi.
Er íslendingar nánni Grænland
980, var það mannlaust sunnan jökla
suipian Hvítserks andspænis. Vjést-
fjörðum og Snæfells, jökuls mikils,
er gengui- niður í Melville-flóann
fyrir norðan Króksfjarðarheiði.
Þctta gefur okkur strax Jiugboð
um, hvaða tækni, þreki og mann-
dáð Skrælingjarnir liöfðu yfir að
ráða, því sennilega voru þeir til
norðan jökla á Grænlandi. Þar fundu
hæfileikann lil að elska: árin
og viðbnrðirnir leggjasl eins og
þykkt lag á það, en enginn lif-
andi andi kemsl gegnum jiolt-
þétta veggina.
íslendingar bæði að austan og vest-
an, keiplabrot og steinsmíði það,
er af því mátti skynja, að þar hefði
þess konar þjóð farið, er Vínland
liefir byggt og vér kötlum Skræi-
ingja. Skrælingjarnir höfðu þannig
ekki getu til þess, að komast suður
fyrir jöklana af eigin rammleik. Ár-
ið 1200 er þess getið, að Skrælingja-
vistir hafi fundist á Króksfjarðar-
heiði nyrst, og voru menn ckki þá
í neinum vafa um, að þcir voru
þa ngað komnir. Eflirkomendur
þeirrá búa enn á þessum slóðum,
norðurhluta llperni vikhéraðs, og
eru, þótt þeir séu orðnir mjög bland-
aðir Islendingum og siðar Norður-
álfumönnum. mjög frábrugðnir öðr-
um Grænlendingum, að höfuðlagi,
vexti og hörundklit, en einnig að
gáfnafari og hvað manneðli og sið-
gæði snertir.
A 14. öld eru Skrælingjar Austur-
strandarinnar komnir suður fyrir
Hvitserk. Á lö. öld eru þeir með
vissu komnir suður um Grænland
til Eystribyggðar og þaðan dreifðu
þeir sér norður Vesturströndina allt
norður undir Bjarneyjarflóa. Má
ráða ])etta af máli fólksins, sem nú
býr í Grænlandi. Þessir Skrælingjar
er komu að austan, voru kallaðir
tröll. „Tröllint1 voru sem aðrir
Skrælingjar sauðmeinlaus grey, er
engum gerðu mein. íslendingar öm-
uðust lieldur ekki við þeim og
gerðu þeim ekkert mein. Þetta sanna
bæði fornminjarnar og sögur Eski-
móa.
Upp frá þessu byggðu hinir fornu
Vestur-íslendingar hvergi einir sér,
heldur allsstaðgr á Grænlandi og í
Ameríku innan um Skrælingja eða
Indiána.
Skrælingjarnir voru þjóðfél.ags-
laus, luiglaus, duglaus og mjög sið-
laus, kolsvört dvergþjóð, 3—4 fet á
hæð. Þeir kunnu ekki áð leggja
stein ofan á stein í hleðslu og hlóðu
livorki hús né annað, hcldur bjuggu
i holum, vistum, er þeir grófu sér
ofan í jörðina. Vistin var krihglótt
liola eða gröf um það bil 1 meter
á dýpt. Fjöldi vista liefir fundist og
verið grafinn út, en engin þeirra
verið meiri en 1 ineter á dýpt. Stað-
fcslir það liinar áreiðanlegu sagn
ir um hæð Skrælingja. Niður i mitt
vistargólfið var rekinn staur. Við
hann voru bundin hvalrif, en hinn
endi rifjanna lagður út á grafarbakk-
ann. Ofan á rifin voru lögð skinn,
en ofan á þau lyng og mosi, en þar
ofan á mold. Út úr vistinni voru
grafin göng, svo að Skrælingi gat
skriðið cða flatmagað sig út og inn
um þau. Oft voru 2, 3 eða fleiri
vistir i hvirfingu. Voru þá grafnar
holur neðanjarðar á milli þeirra,
svo að skríða málti á milli þeirra,
en útgöngurangali aðeins einn úr
þeim öllum. Upphaflega, eða fyrir
komu íslendinga til Vesturlanda,
var engin hleðsla og vissulega lield-
ur ekkert set i vistunuin. Skrælingj-
ar hafa legið á gólfinu og setið á
hækjrim sínum eins og aðrar marg-
falt mannaðri þjóðir Ameriku og
Asíu hafa gert. Frobisher sá þessar
vistir í notkun lifandi manna á Hellu
landi (Baffinslandi) 1570, og á
engiri orð til að lýsa óþverranum og
skrælingjaskapnum, sem liann sá í
sambandi við þær.
Inn af Bjarneyjarflóanum hefir
verið grafin út vist, þar sem staur-
inn, hvalrifið og þekjan lá allt á
vistargólfinu. Ef Skrælingjar óttuð-
ust ófrið eða á þá var ráðist, skriðu
þeir inn í holur sínar. Skrælingjar
höfðu ekki tjöhl, en virðast liafa leg-
ið undir húðkeipuiu sínum að vetr-
inum. Þeir höfðu ekki hunda, og
voru að yonuni dauðhræddir við þá.
í Flateyjarbók er þessi lý.sing á
Skrælingjum: „Þeir voru svartir
menn og illilegir og höfðu illt hár
á höfði. Þeir voru mjög eygðir og
breiðir í kinnuin." Ef þessi lýsing
er borin saman við aðrar lýsingar
af þeim, verður útkoman svona:
Þcir voru svartir menn og i ásjónu
ruddalegir og illmannlegir og
minntu eitthvað á hina svörtu Melan-
esiumenn. Skegglausir voru þeir, en
með taglstríðar eða meira en tagl-
stríðar hárritjur á iiöfði. Lítil kol-
svört augu, er sátu nokkuð djúpt
við örmjóa og mjög lága nefrót, gerðu
]>á mjög eygða. Nefið var breitt
fram og nasavængirnir gríðarlega
víðir. Hauskúpan var örmjó og að
sér dregin upp. Við það varð hin
mikla andlitsbreidd og' háu kinnbein
enn meira áberandi. Þeir voru mjög
kubbslegir og holdugir á sumrin,
fótleggirnir örstuttir og mjög gildir,
hendur og fætur örsmáar og likt og
sívalar. Þeir voru litt færir til gangs.
Likuin liinna dauðu vörpuðu þeir í
sjóinn, eða lögðu þau út á hafís-
inn. Mcðal þeirra var þess krafist,
að gamlir menn og þeir, cr urðu
öðrum til varanlegrar byrði, fremdu
sjálfsmorð níeð þvi að varpa sér
lifandi í sjóinn. sem væru þeir lið-
ið lik. Virðast þessi sjálfsmorð liafa
verið mjög algeng meðal þeirra,
einnig sjálfviljuglega af mönnum,
sem leiddist lífið. Frá samförum
þeirra við konur, er sagt i einni
sögu, og cr það ekki rithæft. Állar
heimildir segja einum rómi, að
Skrælingjar hafi ekki soðið mat
sinn, heldur étið allt hrátt og drukk-
ið blóð. Á norðurströnd Grænlands,
sem þeir einir þjóða hafa byggt,
hcfir ekkert eldstæði fundist. Heim-
ildir Eskimóa segja, að Skrælingjar
liafi verið vopnlausir, en það er
ekki nákvæmt, því þeir liöfðu stein-
slöngur að vopni. Húðkeipur Skræl-
ingjans var opinn og gat borið þrjá
menn, ef ekki fleiri. Honum var
lmslað áfram með tré, og horfði
,ii’æðarinn“ i þá átt, sein skipið
stefndi. Kajak Eskimóa ei’ ekki húð-
keipur Skrælingja, lieldur uppfinn-
ing Eskimóa eða Islendinga. Skræl-
ingjar Jiekktu enga málma. Verkfæri
þeirra voru úr steini og beini. Þau
eru ekki aðeins klúr og illa gerð,
en bera þess einnig vott, að vera
Frh. af bls. U.