Vaka - 01.03.1928, Blaðsíða 102

96
SIGURÐUR NORDAL:
[vaka]
safni. Þar verður að gera grein fyrir efni því, sem við-
að var til útgáfunnar, hversu úr því hefur verið valið
o. s. frv. Slík útgáfa þjóðsagnanna má vel eiga sæti á
Saina lieick og vandaðar útgáfur fornritanna.
Ef hlaðinn væri bálköstur úr einkaeintökum allra
islenzkra bóka, fornra og nýrra, og mér væri gefinn
kostur á að taka tvær bækur úr kestinum, áður en eldi
væri slegið í hann, og forða þeim svo frá glötun — þá
myndi eg fyrst taka Njálu og síðan Þjóðsþgur Jóns
Árnasonar. Þar kann að virðast ólíku saman að jafna.
Njála er heillegt listaverk frá blómaskeiði íslenzkrar
orðsnilldar og mannlýsinga. Þjóðsögurnar eru skjalda-
skrifli og baugabrot, misjal'nar að efni og búningi. En
báðar eru bækurnar þrungnar af hugsun og reynslu
margra alda bils, svo að því er hvergi belur lýst. Af
engum tveim bókum finnst mér meir verða ráðið um
eðli og menningu Islendinga að fornu og nýju. Báðar
setja þær efni sitt fram svo beint og umsvifalaust, að
sú list getur ekki fyrnzt meðan einhver skilur tunguna.
Þeim mönnum, sem rita sér til lofs og frægðar, kann
að þykja það skrýtið réttlæti, að hégómleg munnmæla-
saga, skrifuð upp eftir gamalli kerlingu, skuli halda
lengur gildi sínu, verða lengur lesin og metin, en með-
algóð skáldsaga eða leikrit, svo að ég tali nú ekki um
vísindarit. En svona er réttlætið í heiminum. Enginn
les nú framar liið volduga verk Þormóðar Torfasonar:
Historia rerum Norvegicarum, sem kom út í í'jórum
bindum 1711 og var þá álitið „monuinpntuin ære per-
ennius". í því er nú varla nokkur stafur, sem sé ekki
úreltur. En árið 1707 var hégómleg skröksaga, Brjáns
saga, skriluð upp eftir Hildi gömlu Arngrímsdóttur.
Sú saga er jafn-lifandi og skemmtileg enn í dag, og
það er varla hægt að hugsa sér, að menn hætti að hafa
ánægju af henni. Langlífi verksins stendur hér ekki
í neinu hlutfalli við fyrirhöfnina að rita það. Eða tök-
um annað dænji, sem nær oss er. Ölluin er það Ijóst,