Fréttablaðið - 10.12.2009, Blaðsíða 36

36 10. desember 2009 FIMMTUDAGUR
UMRÆÐAN
Anna Sigríður Pálsdóttir, Arn-
fríður Guðmundsdóttir, Baldur
Kristjánsson, Hjalti Hugason,
Pétur Pétursson, Sigrún Óskars-
dóttir, Sigurður Árni Þórðarson
og Sólveig Anna Bóasdóttir
skrifa um íslenskt samfélag
Í fyrri greinum okkar höfum við
fjallað um þá óvissu sem ríkir í sam-
félaginu eftir hrun fjármálakerfis-
ins og spurt á hvaða leið við séum
sem einstaklingar og þjóð. Auðvit-
að spyrjum við líka: Hvar erum við?
Því miður er svarið að verða nokk-
uð ljóst. Við erum í skuldafangelsi.
Það er staða sem fáir gátu gert sér í
hugarlund að kæmi hér upp. Þjóðin
á erfitt með að ímynda sér hvernig
það gat gerst, harðduglegt, óspillt og
heiðarlegt fólk!
Nú vitum við að bankar og fjár-
málafyrirtæki stunduðu fjárhættu-
spil á alþjóðlegum fjármálamarkaði
og náðu að skapa skuldir í erlendum
gjaldeyri sem svarar margföldum
árstekjum allra íslenskra launþega
samanlagt. Spuni, hönnuð hug-
myndafræði, sem var skrumskæld
mynd af veruleikanum, gerði þetta
mögulegt. Of margir kjörnir full-
trúar, stjórnmálamenn og embætt-
ismenn léku með í farsanum sem nú
hefur snúist upp í harmleik.
Þjóðfundur þá og nú
Spurningin um sjálfstæði Íslands
gerist nú æ áleitnari. Það er ekki
aðeins að afstaðan til Evrópusam-
bandsins veki upp þessa eldfimu
spurningu. Þar vegur allt eins
þungt svokölluð samvinna okkar við
Alþjóðagjadleyrissjóðinn og samn-
ingarnir um ICESAVE. Samnings-
staða okkar er veik ef nokkur. Við
hljótum að spyrja hvort það sé val-
möguleiki fyrir Ísland að einangra
sig taka ekki þátt í efnahagssam-
vinnu annarra þjóða,
Þjóðfundurinn 1851 markar
þáttaskil í sjálfstæðisbaráttu þjóð-
arinnar. Því var ekki óviðeigandi
að efna til þjóðfundar nú með það í
huga að marka rétta stefnu, spyrja
þjóðina hvað henni finnist, hvert
hún vilji fara. Það var gert á við-
urkenndan vísindalegan máta og
slembiúrtak úr þjóðskrá valið eins
og gert er í stöðluðum markaðs-
og viðhorfskönnunum. Úrtak sem
myndaði smækkaða mynd af þjóð-
inni bar saman bækur sínar og tjáði
sig um grundvallargildi. Niðurstað-
an er sú að heiðarleiki er langmikil-
vægasti eiginleikinn í augum þjóð-
arinnar, það sem henni er hugleikið
á þessum erfiðu tímum, leiðarljós-
ið sem treyst er á við uppbyggingu
Nýs-Íslands.
Sá sem er heiðarlegur segir satt,
er sjálfum sér samkvæmur og horf-
ist í augu við veruleikann. Þetta er
það fyrsta sem við reynum að kenna
börnum okkar. Næst í röðinni af
grunngildum Þjóðfundarins 2009 er
virðing, réttlæti og jafnrétti. Síðar-
nefndu gildin gefa heiðarleikanum
inntak og merkingu. Frekari stoð-
um er skotið undir þetta ákall þjóð-
arinnar með gildunum sem koma
næst í röðinni, en það eru kærleik-
ur, ábyrgð og frelsi.
Fjölskylda og opinbert samfélag
Hér að framan eru talin kærkomin
fjölskyldugildi í nútímalegu þjóðfé-
lagi. Þessi gildi eiga þó ekki aðeins
við um samskipti fólks í fjölskyldum
og í nærumhverfi heldur eru þau
traustur grunnur að samfélaginu
í heild . Þetta er ekki nýjungagirni
eða hagkaup þjóðar í kreppu held-
ur endurómur manngildishugsjóna
sem sumar hafa vakað með þjóð-
inni frá upphafi, aðrar, eins og jafn-
rétti og frelsi, mótast í lífsbaráttu
hennar og fyrir áhrif út í frá. Þessi
gildi verða öll að ná festu í stofn-
unum Nýja-Íslands. Þegar skýrsla
rannsóknarnefndar alþingis birt-
ist verður tekist á um þetta. Túlka
má Búsáhaldabyltinguna sem ákall
um endurfæðingu þjóðarsálarinn-
ar, að hún verði endurheimt úr viðj-
um þess óheiðarleika, vanvirðingar,
ranglætis, misréttis, eigingirni og
áþjánar sem hér hefur vaðið uppi að
undanförnu.
Endurteknar alþjóðlegar saman-
burðarkannanir staðfesta að fjöl-
skyldubönd eru sterk á Íslandi.
Flestum er í blóð borið að styðja
sína nánustu, standa með þeim og
búa í haginn fyrir þá. Þetta er kær-
leiksríkt, kristilegt atferli sem skap-
ar heilbrigða, dugmikla og frjálsa
einstaklinga. Þessar sömu dyggð-
ir og grunngildi geta hins vegar
snúist upp í andhverfu sína þegar
þær eru yfirfærðar í pólitískt sam-
hengi. Kristur lagði áherslu á það
þegar hann var genginn inn í opin-
bert hlutverk. Þá lagði hann þau
sem ókunn voru að jöfnu við móður
sína, bræður og systur. Einkavina-
væðingin var honum framandi.
Fyrir honum voru allir jafnir.
Hvaða erindi á kristinn boðskap-
ur við Nýja-Ísland? Höldum áfram
að ræða saman og leitum lausna. Til
þess bjóðum við til málþings á Sólon
í dag kl. 17.00.
Höfundar eru guðfræðingar.
„Vér mótmælum“ - málþing á Sólon
ANNA SIGRÍÐUR
PÁLSDÓTTIR
ARNFRÍÐUR
GUÐMUNDSDÓTTIR
BALDUR
KRISTJÁNSSON
HJALTI HUGASON
PÉTUR PÉTURSSONSIGRÚN
ÓSKARSDÓTTIR
SIGURÐUR ÁRNI
ÞÓRÐARSON
SÓLVEIG ANNA
BÓASDÓTTIR
Túlka má Búsáhaldabyltinguna sem ákall um endurfæðingu þjóðar-
sálarinnar, að hún verði endurheimt úr viðjum þess óheiðarleika, van-
virðingar, ranglætis, misréttis, eigingirni og áþjánar sem hér hefur
vaðið uppi að undanförnu.
UMRÆÐAN
Guðlaugur Sverrisson skrifar
um Orkuveitu Reykjavíkur
Allt frá því samkeppnisyfirvöld ákváðu að Orkuveita Reykja-
víkur mætti ekki eiga allan þann
hlut í Hitaveitu Suðurnesja, sem
keyptur var um mitt ár 2007,
hefur raunverulegt verðmæti
hans verið óvisst. Þvinguð sala
er ekki heppileg. Ekki minnkaði
óvissan við þann ágreining sem
var uppi milli Orkuveitunnar og
Hafnarfjarðarbæjar um kaup
á hlut bæjarins. Hann rataði til
dómstóla og var dómur héraðs-
dóms, sem féll í apríl 2008, Orku-
veitunni í óhag. Hún skyldi greiða
Hafnarfjarðarbæ 7,6 milljarða
króna auk dráttarvaxta. Málinu
var áfrýjað til Hæstaréttar og
nú leið að þeim fresti sem sam-
keppnisyfirvöld höfðu gefið OR
til að losna við hlutinn. Á meðan
á þessu stóð, var Hitaveitu Suð-
urnesja skipt upp í tvö fyrirtæki,
sem einfaldaði ekki málin. Haust-
ið 2008 hrundi svo gengi íslensku
krónunnar, sem hafði veruleg
áhrif á efnahagsreikninga orku-
fyrirtækjanna, sem staðið hafa
í miklum uppbyggingarverkefn-
um á undanförnum árum. Eins og
nærri má geta jók sú atburðarás
öll enn á óvissuna um hvert verð-
mæti hlutarins væri í raun.
Þessu þurfti að greiða úr; að
hlýða boði yfirvalda, ná sátt
milli deiluaðila, draga úr þeirri
óvissu sem eignarhald HS var í
og þá myndi einnig skýrast hvaða
verðmæti ættu að færast í bókum
OR.
Úr varð að hluturinn var sett-
ur í opið og gagnsætt söluferli
ásamt því að unnið var að sam-
komulagi við Hafnfirðinga. Kaup-
andi fannst, sem var reiðbúinn að
greiða ásættanlegt verð, og gert
var samkomulag um fullnaðar-
uppgjör við bæjaryfirvöld í Hafn-
arfirði. Kaupandinn var kan-
adíska orkufyrirtækið Magma
Energy, sem nokkru áður hafði
keypt hlut í HS Orku af öðrum
hluthafa. Kaupgengið var 6,31
og skyldi verðið greitt að 30% í
reiðufé að söluskilmálum upp-
fylltum og skuldabréfi, sem gert
skyldi upp með eingreiðslu í lok
sjö ára samningstíma. Veð að
baki skuldabréfinu er allur hinn
seldi eignarhlutur, líka sá hluti
hans sem er
staðgreiddur
og fær Magma
ekki bréfin
fyrr en fulln-
aðargreiðsla
hefur farið
fram. Þá samd-
ist um að yrði
þróun álverðs
á heimsmark-
aði hagstæð,
hækki kaupverðið frekar.
Þessi viðskipti eru enn ekki
gengin í gegn. Óvissa er því enn
fyrir hendi. Frá því OR samdi við
Magma hafa verið viðskipti með
hlutabréf í HS Orku á genginu 4,7.
Þeir alþjóðlegu reikningsskila-
staðlar, sem Orkuveita Reykjavík-
ur fylgir, bjóða að taka þurfi til-
lit til þessa við að færa verðmæti
eignarhlutar OR í HS Orku til
bókar. Við gerð Árshlutauppgjörs
Orkuveitunnar 30. júní 2009 voru
hlutabréfin færð niður í gengið
6,31. Í árshlutareikningi Orku-
veitunnar 30. september 2009 er
gengi bréfanna fært niður í 5,4
með þeim rökum að óvissan sé
enn slík að hækka þurfi áhættuá-
lag við mat á greiðslu fyrir hluta-
bréfin frá Magma. Þetta er gert
þrátt fyrir að Magma hafi lagt
umtalsverða fjármuni í HS Orku
og hafi því mikla hagsmuni af því
að hlutabréfin í HS Orku haldi
virði sínu. Þessi niðurfærsla í
bókunum felur vitaskuld ekki í
sér greiðslur heldur reiknaða nið-
urfærslu þar til skuldabréfið er
að fullu greitt.
Það var órofa samstaða um það
í stjórn Orkuveitu Reykjavíkur í
júlí 2007 að ráðast í að kaupa
þriðjungshlut í Hitaveitu Suður-
nesja. Þá sáu menn ekki fyrir þá
þyrnum stráðu braut, sem fram-
undan var, vörðuð niðurstöðu
samkeppnisyfirvalda, ágrein-
ingi við Hafnarfjarðarbæ, upp-
skiptingu fyrirtækja og loks þeim
efnahagslegu þrengingum sem
allt þjóðarbúið rataði í. Niður-
færslur frá upphaflegu verðmæti
hlutar Orkuveitu Reykjavíkur í
HS Orku eiga meðal annars að
endurspegla að enn er óvissunni
ekki eytt. Það er hinsvegar búið
að taka stór skref í að draga úr
henni og þar með áhættu í rekstri
Orkuveitu Reykjavíkur.
Höfundur er stjórnarformaður
Orkuveitu Reykjavíkur.
Dregið úr áhættu
GUÐLAUGUR
SVERRISSON
UMRÆÐAN
Anna Stefánsdóttir
skrifar um baráttuna
gegn kynbundnu of-
beldi
Nú í september kynnti Rauði kross Íslands
rannsókn sína um mansal
á Íslandi sem unnin var í
samstarfi við Rannsókna-
stofu í kvenna- og kynjafræðum
við Háskóla Íslands (RIKK). Nið-
urstöðurnar eru sláandi, enda í
fyrsta sinn sem teknar eru saman
markvissar upplýsingar um eðli
og umfang mansals hérlendis. Til-
viljun ein réð því að skömmu síðar
komst upp um mansalsmál á Suð-
urnesjum sem tók af allan vafa um
að slíkt tíðkaðist hér og væri hluti
af skipulagðri glæpastarfsemi.
Konur og karlar geta jafnt verið
fórnarlömb mansals, en þó er
munur á eðli þeirra mála eins og
kemur fram í skýrslu Rauða kross-
ins Mansal – líka á Íslandi. Kon-
urnar eru nær undantekningalaust
einnig fórnarlömb kynbundins
ofbeldis og lenda í slæmum aðstæð-
um vegna kynferðis síns.
Rauði kross Íslands er ein af
mörgum félagasamtökum sem
standa að sextán daga alþjóðlegu
átaki gegn kynbundnu ofbeldi. Það
er trú mín að mansalsrannsókn-
in sé veigamikill hlekkur í því að
styrkja stöðu fórnarlamba mansals
og kynbundins ofbeldis, og stuðla
að því að alþjóðlegum mannrétt-
indareglum sé beitt til að
tryggja betur viðeigandi
þjónustu, vernd og stuðn-
ing.
Reynsla annarra þjóða
sýnir að eftir því sem mál-
efnum fórnarlamba er gef-
inn meiri gaumur og þekk-
ing á þeim eykst fleiri
koma fleiri mál upp á yfir-
borðið. Þegar lönd hafa
fullgilt alþjóðlega samn-
inga sem vinna að því að
uppræta mansal leita fleiri fórn-
arlömb sér aðstoðar. Fórnarlömb
mansals eru oftar en ekki flækt
inn í mál sem brotamenn – með
því til að mynda að starfa ólög-
lega í landinu og vinna við ólög-
lega iðju. Oft þarf því mikið til að
þessir einstaklingar leiti sér hjálp-
ar hjá opinberum aðilum í viðkom-
andi ríkjum.
Með rannsókn Rauða krossins
í samstarfi við Rannsóknastofu
í kvenna- og kynjafræðum hefur
verið lagður mikilvægur grunn-
ur að því að koma fórnarlömbum
mansals til hjálpar. Þetta er þó
aðeins fyrsta skrefið í átt að því
að uppræta mansal á Íslandi. Þýð-
ingarmikið er að gangast við því
að vandamálið sé til hér á landi og
að okkur beri sem þjóð að aðstoða
fórnarlömbin. Jafnframt verði
lögum og reglum komið yfir þá sem
með hótunum, valdbeitingu eða
annars konar nauðung útvega fólk
í því skyni að notfæra sér það.
Höfundur er formaður Rauða
kross Íslands.
Mansalsskýrslan
ANNA
STEFÁNSDÓTTIR
mbósamlok
33 cl
psí dós
alltaf í leiðinni!
ú
og
Pe
J299kr.
ÓDÝRT
ALLA DAGA!