Menntamál - 01.12.1950, Blaðsíða 11

MENNTAMÁL
209
hraða sínum og kjósa sér aðferðir? Mér er ljóst, að
hér stöndum við frammi fyrir trúaratriði. — Ég vænti, að
við þekkjum öll, að ekkert æviskeið lætur sig allt mannlegt
fremur varða en uppvaxtarárin. Heilbrigð börn og ungl-
ingar eru eilíflega full af einhverjum áhugaefnum, og hug-
ur þeirra stefnir fast að því að kynnast umhverfi sínu og
læra að gera það, sem þar er gert. En eigum við að trúa því,
að sá áhugi, sem náttúran andar þeim í brjóst, sé út í hött,
en það, sem við viljum endilega láta þau læra, sé þeim miklu
nauðsynlegra og gagnlegra? Úr þessu verður ekki skorið
vísindalega. Við verðum að treysta því, sem heilbrigð skyn-
semi segir okkur um það, ef við leggjum þá fyrirhöfn á
okkur að spyrja hana. Ég skal játa það, að ég ber mikið
traust til vísdóms náttúrunnar og tel fyllilega varhuga-
vert að hafa innblástur hennar að engu. Hins vegar er
næsta erfitt að sinna þeirri rödd í skólum okkar, ef fylgja
á nákvæmlega námsáætlun, stundaskrám og prófkröfum,
og ekki örgrannt um, að hún verði þögguð niður fyrir fullt
og allt. Þeim, sem venjast við það þegar á unga aldri að
vinna allt eftir skipunum annarra, er hætt við að verða
framtaksleysinu að bráð. En það er ekki fólk, sem sí og
æ lætur stjórnast af öðrum, sem líklegast er til þess að
tryggja vöxt og viðgang lýðræðisþjóðfélags. Þegnar slíks
þjóðfélags þurfa að vísu að kunna að hlýða, þeir verða
að kunna að hlýða lögmálum heilbrigðs mannfélags, en
þeir mega ekki láta duttlunga ofríkismanna hafa sig að
leiksoppi.
Við skulum víkja aftur að því, sem ég leyfði mér að
kalla því óvísindalega heiti innblástur náttúrunnar. Er það
ekki yfirleitt einhver innri eða ytri nauðsyn, sem rekur
okkur til að læra? Lítum t. a. m. til barna á 2. og 3. ári,
hvernig þau læra málið. Þau þurfa að beita því lífi sínu til
framdráttar. Þau læra ekki orðalista eða málfræðikenn-
ingar, en námsárangur þeirra er meiri en nokkur skóli get-
ur sýnt fram á um nemendur sína. Þráfaldlega hef ég