Skírnir - 01.01.1940, Side 31

28
Guðni Jónsson
Skírnir
hvorki verið leiðréttar né iagfærðar eftir rituðum heim-
ildum. Þjóðsögur, sem hafa verið látnar sæta sagnfræði-
legri meðferð af skrásetjarans eða safnandans hendi,
missa um leið gildi sitt sem þjóðsögur og verða gagns-
lausar sem heimild um það, hvernig þær voru, meðan þær
gengu manna á milli í munnlegri geymd, og koma því ekki
til greina hér.
Rétthermi þjóðsagna um söguleg atriði getur verið und-
ir ýmsu komið. Er þar fyrst til að telja aldur þeirra. Ald-
ur þjóðsögu er sá tími, sem líður frá því, er atburður sá
gerðist, sem varð tilefni hennar, og til þess er sagan er
færð í letur. Að vísu má segja, að sagan þurfi nokkurn
tíma til þess að myndast og sé ekki fullmynduð fyrr en
alllöngu eftir að atburðurinn gerðist. En eftir því, sem
eg hefi komizt næst, skapast sagan oftast nær á tiltölulega
mjög skömmum tima, svo að einsætt virðist að miða ald-
ur sögunnar við atburðinn, sem hún er sprottin af, enda
er hann hið eina, sem unnt er að tímasetja, ef þess er
nokkur kostur á annað borð. Almennt mun mega telja
svo, að því yngri sem saga er, því meiri líkur séu fyrir
því, að hún hermi rétt frá. Því fer þó fjarri, að svo sé
allt af, eins og dæmi munu nefnd um hér á eftir. Annað
atriði, sem valdið getur miklu um rétthermi þjóðsagna,
rná telja það, hvar og hvernig þær hafa geymzt. Venju-
lega mun mega telja þær sagnir áreiðanlegri, sem geymzt
hafa á þeim stað eða í þeirri sveit, sem þær hafa gerzt í
öndverðu, heldur en ef þær hafa borizt í annan landsfjórð-
ung og verið skráðar þar. Þá virðast og þær sögur yfir-
leitt áreiðanlegri, sem geymzt hafa í sömu ætt eða eru
sérstaklega við eina ætt tengdar, heldur en sögur, sem
borizt hafa á dreif. Loks má minna á almennan fróðleik
og áreiðanleik sögumanna og heimildarmanna. Þannig
getur sama sagan tekið á sig harla ólíkar myndir eftir því,
hvar, hvenær og eftir hvaða heimildarmönnum hún er
skráð, og eru slíkar missagnir af sömu sögunni kunnari
en frá þurfi að segja. Eg skal þó sem sýnishorn taka eina
sögu um nafngreindan mann, og vel eg til þess sögu, sem