Tímarit lögfræðinga - 01.01.1964, Síða 20

koma einkum, að því ei' ég bezL fæ séð, þrjái' grunn-
myndir laganna upp úr kafinu: Lög, sem voru ekki
sett, en bárust munnleya frá kynslóð til kynslóðar, í
þeirri mynd, sem þau birlust í dómum hinna lögspök-
ustu manna (Weistum), þá réttarskipan eða lögsköp
(Satzung), sem þegnar réttarins urðu ásáttir um sín á
milli, og loks sá réttur, sem landsdrottinn eða annað
yfirvald fyrirskipaði, réttarfyrirskipun (Kechtsgebot)
eða ákvuðaréttur.
Vitaskuld eru þessar þrjár grunnmvndir ekki afmörk-
uð söguleg þróunarstig, sem liafa komið í kjölfar bvors
annars. Ekki finnast þessar grunnmyndir heldur ómeng-
aðar hver við hlið annarrar eða bver á eftir annarri.
Veigamestu minnisvarðar lagasögunnar birtast ekki
sjaldan sem mjög blendnar myndir, þar sem fjöl-
brevtileg samstevpa hinna ýmsu grundvallartegunda
hefui' átt sér stað.
Við verðum fyrst að leitast við að lýsa grunnmynd-
unum algerlega efnafræðilega, ef svo mætti að orði
komast, jafnvel ])óll þær komi þannig aðeins fvrir við
einfaldar og smábrotnar aðstæður. Elzta myndin er sá
réttur, sem hefur varðveitzt í munnlegri geymd og þann-
ig borizt mann fram af manni. Slóð þessa mjög svo
eðlilega forms laganna verður rakin aftur i gráa forn-
eskju. Þvi má alveg jafna til þess, er fólkið skvnjaði sem
rétt. í fyrndinni myndast réttarreglur í huga og tilfinn-
ingu þegnanna, kynstofnsins eða þjóðarinnar, án þess
að réttur hafi verið settur af ásettu ráði. Rétturinn kem-
ur fyrir sjónir sem hin ævarandi gilda skipan. Að visu
skortir á þessu frumstigi réttarins andlega þörf til þess
að skapa heildarmynd af réttinum. Mönnum var ekki
kleift að gera sér nokkra hugmynd um réttarkerfi né
heldur var til að dreifa rökrænni réttargagnrýni eða með-
vitaðri stefnu í sköpun réttarins. Þessi eðlilega skipan
var samslungin lifinu og var því ekki heldur réttur sell-
ur fyrir tilverknað Guðs. Þá fyrst, er kristinn siður kom
14
Timarit lögfræðinga