Tímarit lögfræðinga - 01.12.1983, Side 14

IV. GRUNDVALLARSJÓNARMIÐ VIÐ SKÝRINGU ÁKVÆÐA
1. GR. 1. SAMNINGSVIÐAUKA UM VERND EIGNARRÉTTAR
1. Skipan og orðalag 1. gr.
1. gr. 1. samningsviðauka hefst á almennri reglu þess efnis, að allir
eigi kröfu á því að fá að njóta eigna sinna í friði, sbr. fyrri málsl. 1.
málsgr. I síðari málsl. 1. málsgr. er síðan tekið fram, að engan megi
svipta eignum sínum nema í opinbera þágu („in the public interest“)
og að fullnægðum skilyrðum laga og grundvallarreglna þjóðaréttar.
Loks segir í 2. málsgr. 1. gr„ að ákvæði 1. málsgr. séu ekki á neinn
hátt því til fyrirstöðu, að ríkið framfylgi þeirri löggjöf, er það telji
nauðsynlega til að setja nýtingu eigna skorður í almannaþágu („gene-
ral interest“) eða til þess að tryggja greiðslu skatta eða annarra fram-
laga eða sekta.
Samkvæmt framansögðu geymir 1. gr. í fyrsta lagi grundvallar-
reglu um friðhelgi eignarréttar, og svarar hún til yfirlýsinga af slíku
tagi í stjórnarskrám ýmissa ríkja, svo sem upphafsákvæðis 67. gr. ísl.
stjórnarskrárinnar. I öðru lagi er tekið fram í 1. gr„ að tilteknar eign-
arskerðingar séu heimilar, að uppfylltum tilteknum skilyrðum. Þar er
annars vegar um að ræða eignarsviptingar, sem fjallað er um í 1.
málsgr. og svara til eignarnáms í stjórnskipunarrétti ýmissa ríkja og
hins vegar ýmsar aðrar eignarskerðingar, sem tilgreindar eru í 2. máls-
gr„ og svara til þess, sem í fræðikenningum hefur verið nefnt almenn-
ar takmarkanir á eignarrétti. Enda þótt hvorar tvéggja eignarskerð-
ingarnar séu bundnar vissum skilyrðum, kemur fram mismunandi við-
horf til þeirra í orðalagi 1. gr. Að því er varðar eignarsviptingar, eign-
arnám, er í síðari málsl. 1. málsgr. lögð áhersla á rétt einstaklingsins,
eigandans, en hins vegar á vald ríkisins í 2. málsgr., að því er tekur
til takmarkana á nýtingu eigna og annarra almennra takmarkana eign-
arréttar, er þar greinir.
2. Úrlausnir mannréttindanefndar og mannréttindadómstóls
fyrir 23. september 1982.
Orðalag 1. gr. 1. samningsviðauka bendir ekki til þess, að ákvæðum
greinarinnar hafi verið ætlað mikið hlutverk. 1 1. málsgr., sem fjallar
um sviptingu eigna, er ekki minnst á bætur. 1 2. málsgr. er hverju
aðildarríki áskilinn réttur til að framfylgja þeim lögum, er það telur
nauðsynleg til þess að setja nýtingu eigna skorður, eins og nánar er
lýst í 2. málsgr. („ .. . shall not, however, in any way impair the right
216