Tímarit lögfræðinga - 01.12.1987, Blaðsíða 36

„Umboðsmanni er óheimilt að hafa með höndum launuð störf í þágu opinberra stofn-
ana eða einkafyrirtækja." (2. mgr. 13. gr.).
1 samræmi við tíðkanleg vinnubrögð í stjórnsýslurétti verður hér
greint á milli almenns hæfis annars vegar og sérstaks hæfis hins vegar.
a) Almennt hœfi
Skv. 1. mgr. 1. gr. laganna, sbr. 5. gr. 1. 75/1978 um Hæstarétt Is-
lands og 32. gr. 1. 85/1936 um meðferð einkamála í héraði, eru starfs-
gengisskilyrði umboðsmanns þessi: 1. Hann sé svo andlega og líkam-
lega hraustur að hann geti gegnt stöðunni. 2. Hann sé lögráður og hafi
forræði fjár síns. 3. Hafi óflekkað mannorð. 4. Hafi íslenskan ríkis-
borgararétt. 5. Hafi lokið embættisprófi í lögum með 1. einkunn. 6.
Hafi náð 30 ára aldri. 7. hafi verið 3 ár hið skemmsta prófessor í lög-
um við Háskóla íslands, hæstaréttarlögmaður, hæstaréttarritari, hér-
aðsdómari, ráðuneytisstjóri, lögreglustjóri i Reykjavík eða fimm ár
fulltrúi í dómsmálaráðuneytinu, fulítrúi saksóknara ríkisins eða full-
trúi héraðsdómara í kaupstöðum landsins og starfað sjálfstætt að dóms-
málum. 8. Sé ekki alþingismaður. Um þessi jákvæðu hæfisskilyrði vís-
ast að öðru leyti til réttarfarsins. Þó skal hér á það bent að eins og
lögin eru orðuð sýnist ekkert því til fyrirstöðu að fyrrverandi alþingis-
maður sé kjörgengur í embætti umboðsmanns.
Þau ein neikvæð hæfisskilyrði eru gerð skv. lögunum að umboðs-
manni er óheimilt að hafa með höndum launuð störf í þágu opinberra
stofnana eða einkafyrirtækja. Vísast í því efni til þess sem sagði und-
ir 4. lið hér að framan.
b) Sérstakt hœfi
1 lögunum eru engin ákvæði um sérstakt hæfi umboðsmanns, hvorki
berum orðum né með tilvísun í önnur lög. Enga leiðbeiningu er heldur
um það að finna í lögskýringargögnum. 1 því efni sýnist einkum koma
til greina að gera til hans sömu hæfiskröfur og til æðsta handhafa
stjórnsýslu, ráðherra (sjá t.d. Ú 1986: 291-300) eða alfarið sömu
hæfiskröfur og eiga við um hæstaréttardómara, sbr. 6. gr. 1. 75/1973.
Með hliðsjón af stöðu umboðsmanns í ríkiskerfinu sýnist ekki óeðli-
legt að velja síðari kostinn þótt það gæti reynst þungt í vöfum. Þess
skal getið að í frumvarpinu 1973 voru heldur engin ákvæði um þetta
efni. Til bóta væri að setja a.m.k. einhverjar viðmiðunarreglur í þessu
efni í starfsreglur umboðsmanns skv. 15. gr. laganna, en að sjálfsögðu
hefði verið eðlilegra að slík ákvæði væru í lögunum sjálfum.
258