Tímarit lögfræðinga - 01.12.1989, Side 24

í sérrefsilögum er langtíðast, að brot varði einungis fésektum. All-
algengt er þó, að fésektir teljist aðalrefsing, en heimilt sé að beita
refsivist, einkum þegar brot er ítrekað eða sakir miklar að öðru leyti,
sbr. 2. og 4. mgr. 126. gr., 130. gr. og 135. gr. tollalaga nr. 55/1987.
Einnig er talsvert um það, að allar refsitegundirnar standi jafnfætis í
lögum, sbr. 1. mgr. 100. gr. umferðarlaga nr. 50/1987, 33. gr. áfengis-
laga nr. 82/1969, sbr. 5. gr. 1. 52/1978, og 124. gr., 1. mgr. 128. gr. og
129. gr. 1. nr. 55/1987. Langalgengast er þó, að fyrir umferðar- og
áfengislagabrot komi fésektir í framkvæmd eins og fyrir önnur sérrefsi-
lagabrot. Sé um ölvunarakstur að ræða, er yfirleitt ekki beitt refsivist
fyrr en við þriðja eða fjórða brot, enda séu engin sérstök atvik, er auka
saknæmi brots (nytjastuldur, líkamsmeiðing). Annað brotasvið sér-
refsilaga má nefna, þar sem oft er dæmd refsivist, þ.e. í fíkniefnamálum,
sbr. 5. gr. 1. nr. 65/1974, sbr. 1. nr. 13/1985. Ennfremur má nefna
dæmi þess, að brot varði fésektum eða varðhaldi, sjá ýmis refsiákvæði
loftferðalaga nr. 34/1964. Loks kemur fyrir, þótt fátítt sé, að brot
varði einungis refsivist, sbr. síðari málsl. 162. gr. loftferðalaga nr.
34/1964 og 31. gr. fóstureyðingalaganna nr. 25/1975. Samkvæmt 80.
gr. umferðarlaga nr. 40/1968 var skylt að beita refsivist m.a. við
ítrekuðum ölvunarakstursbrotum, en ítrekunarheimild þessi var af-
numin með 1. nr. 54/1976, sjá nú 100. gr. 1. nr. 50/1987. Loks er hér
nefnd 136. gr. kosningalaga nr. 80/1987.
Almenna reglan við ákvörðun refsingar er sú að velja aðeins eina
refsitegund í senn, hvort sem dæmt er um eitt brot eða fleiri. Það er
greinilega á því byggt sem aðalreglu í ákvæðunum um brotasam-
steyiDU í 77. og 78. gr. hgh, að aðeins einni refsitegund sé beitt við
hverja refsiákvörðun, þegar fleiri brotum en einu lendir saman, og á
sú regla einnig við, þótt annað eða sum brotin varði refsivist, en hitt
(hin) fésektum. Heimilt er þó eftir undantekningarreglunni í 4. mgr.
77. gr. að dæma fésektir jafnframt refsivist, þegar svona stendur á,
sbr. H 1973:690. Annað frávik frá aðalreglunni er í 2. mgr. 49. gr. hgl.
Ákvæði þetta var nokkuð rýmkað með 4. gr. 1. nr. 101/1976. Ákvæðið
er lítið notað nema í ákveðnum málaflokkum, einkum í fíkniefna-
málum, sbr. H 1972:345 og 851, H 1982:1718, H 1983:2035. Ákvæði
2. mgr. 49. gr. hgl. tekur einnig til sérrefsilagabrota og á við, þótt ein-
ungis refsivist liggi við broti. Ennfremur er tekið fram í nokkrum sér-
refsilagaákvæðum, að fyrir tiltekin brot skuli eða megi dæma refsi-
vist auk fésekta, eða vísað er til 49. gr. hgl., sbr. 3. og 4. mgr. 33. gr.
230