Árbók Háskóla Íslands - 02.02.1923, Page 118

108
VÖLUSPÁ
Hér er ekki um að villast, að 65. v. i Völuspá er fyrir-
myndin. Hitt væri örþrifaráð, að telja henni siðar bætt við
fyrir áhrif frá Völuspá enni skömmu. Engum, sem hefur
sneíil af skáldskaparsmekk, getur dulist, að visan í Völuspá
er fegurri, einfaldari, upprunalegri. En af þessu leiðir þá, að
vér neyðumst til að viðurkenna, að 65. v. hafi verið í Völu-
spá snemma á 12. öld, einmitt þar sem hún nú er í Hauks-
bókartextanum. Vísan er ekki einungis eldri en H, hún er
eldri en frumrit K, eldri en Sn-E. Dvergatalið og íleiri mis-
fellur gera það sennilegt, að rekja megi heimildir allra hand-
ritanna til sameiginlegrar (munnlegrar) heimildar um eða
eftir miðja 12. öld. Vitnisburður K er þá marklaus um þetta
mál. Vísunni hefur verið slept þar — ef til vill að eins af
ritara, sem hefur af vangá hlaupið yfir hana, af því að hún
byrjaði hér um bil eins og næsta vísa: Þar kömr enn . . .
Allir, sem kynst hafa fornum haudritum, eða lesið eitthvað
af próförkum, þekkja mýmörg dæmi slíkra úrfellinga. Og
þvi síður verður nokkuð af því ráðið, þótt Snorri noti ekki
vísuna. Hann tekur ekki úr Völuspá annað en það, sem
honum þykir fróðleikur í, og hann þykist ráða við. Þessi
vísa er hvorttveggja i senn: snauð að goðfræðilegu efni, þar
sem ekkert nafn er nefnt, og þó óljós.
En vísunni hefur fleira verið til foráttu fundið en vitnis-
burður Konungsbókar: 1) hún sé of lík öðrum visum í
kvæðinu: Þá kömr, smbr. upphaf 53., 55., 56., 66. v. — regin-
dómr, smbr. megindómar 60. v. — ofan, smbr. neðan 66. v. —
2) hún sé ekki nema hálf — 3) hún sé tómar endurtekn-
ingar: enn ríki — regin — öflugr — öllu ræður. — Skal nú
athuga þessar röksemdir.
1) Ef þessi vísa væri mjög ólik öðrum vísum í kvæðinu,
svo að hægt Væri á að benda, mundi pað vera talið meðal
raka af þeim, sem vildi losna við hana. Ef hún hefði ílækzt
inn i eitthvert annað kvæði, mundi hún vera uppgötvuð þar
og sagt: ætli þessi visa sé ekki úr Völuspá, hún er svo lík
ýmsu í því kvæói? Hvað er eðlilegra en skáld yrki líkt
sjálfum sér? Góður rithöfundur endurtekur sig sífelt, segir
Anatole France einhversstaðar. Höfundur Völuspár gerir það
óspart, og máttur kvæðisins vex ekki svo lítið við það. Ætti
þá að eins ein af visunum, sem byrja eins, að geta verið
upprunaleg? Það eru röksemdir eins og Niedner o. fl. hafa
borið á borð um þessa vísu, sem gera, að maður getur
skammast sin fyrir að vera ritskýrandi, fyrir að iðka vís-