Alþýðumaðurinn - 28.01.1964, Blaðsíða 5

5
Cn iið m iiiiri ii r Böðfarsson:
Landsvísur
Bókaútgáfa Menningarsjóðs
Fyrir s.l. jól kom líticf Ijóðakver
eftir Guðmund Böðvarsson á
bókamarkaðinn. Smekklega útgef-
in bók með teikningum eftir Hörð
Agústsson, listmálara. Heiti bókar
Landsvísur.
Guðmundur Böðvarsson hefur
átt því láni að fagna sem skáld,
að hverri bók hans hefur verið
fagnað af traustum og fjölmenn-
um lesendahópi, og líklega geta fá
núlifandi ljóðskáld sagt með meiri
sanni en Guðmundur, að hann
hafi aldrei brugðizt eftirvæntingu
unnenda sinna. Hins vegar mundi
slík hugsun aldrei hvarfla að hon-
um. Yfirlætislausari og hógværari
listamann getur ekki.
011 skáld yrkja sig í vissum
skilningi í sífellu upp. Viss áslátt-
ur, viss efnisstef, endurtaka sig
aftur og aftur hjá þeim. Það er
því út í hött, þegar ritdómendur
eru að bregða þeim um endurtekn-
ingar. Slíkt gera allir: söguskáld,
ljóðskáld, tónskáld svo að vissir
listamannahópar séu nefndir.
Galdurinn og listin liggur m. a.
í því að ná nýjum tónum inn í
gamlan áslátt, nýju ívafi upp í
gamla uppistöðu, nýrri litadýrð
inn í eldra litróf.
Guðmundur Böðvarsson er
galdramaður íslenzkrar tungu í
þessum skilningi: Vorið, regnið,
ferskleiki lyngs og blóma, haust-
svipur jarðar, dularleiki heiðar
og fjalla, feigðargustur válegra
athurða, umkomuleysi og villur
mannlegs vitundarlífs, en einnig
kærleikur þess og umhyggjusemi
á stundum. Þetta og margt fleira
hefur skáldið sýnt okkur aftur og
aftur í ljóðum sínum og alltaf átt
þann áslátt á hörpu sína að hræra
hugar- og hjartastrengi lesenda
sinna um leið og hann sló hljóð-
færi sitt.
Á hausti komanda er þetta ljúf-
lingsskáld borgfirzkra byggða og
heiða sextugur að árum, en hver
getur greint roskinn mann að baki
Landsvísna fremur en fyrri kvæða
bans? Þroskaður, lífsreyndur
æskumaður fer þar enn sem fyrr.
kannske jafnalvörugefnari en áð-
ur, en listatökin fatast honum
hvergi, þegar t. d. angurværð lið-
inna stunda og djúpur skilningur
og hlýr á mannlegu eðli heldur um
fiðlubogann, eða hver nema ósk-
mögur skáldgyðjunnar gæti
hafa ort þetta kvæði:
BRÓÐIR
Um leiði og varða rauk mjöllin
í útsynningsátt,
og einmana trékrossar
skulfu þar ellimóðir.
Eg nefndi við vindinn
að hafa ekki alveg svo hátt.
— Hljóðastur manna varst þú,
minn vinur og bróðir.
Og þar varð mér ljóst,
í garði við þína gröf,
er gömul kynni ég rakti
í hugans leynum,
bvað ástrík og hlý
er hin orðlausa, hógværa gjöf,
sem aldrei var nefnd
og hvergi getið af neinum.
Hve skammt nær vor síðbúna þökk
í þögnina inn,
sem þulin er líkt og afsökun
horfnum vini.
Hve stöndum vér fjarri þá stund,
er í hinzta sinn
hans stirðnuðu hönd vér þrýstum
í kveðjuskyni.
'f
<
Og fátækt er orðið
og fáskrúðug tjáning hver,
er fetar sig áfram vor hugur
um tregans slóðir.
— En hvað mundu orð og hámæli
geðjast þér?
Hljóðastur manna varst þú,
minn vinur og bróðir.
Og skammdegisélið,
sem fór yfir fjall og bæ
og flutti andvökumanni
getraunir sínar,
það breiddi þá nótt
hinn heiðsvala, hvíta snæ,
hinn hljóðláta vetrarsnæ
yfir moldir þínar.
Eða hvað segja menn um hið
seiðþrungna kvæði Brœðravígi
með dauðageiginn fyrir, en dul
ofboðsyerka að baki:
j
Kletturinn rís eins og kastalaturn
úr rústum
í klungrinu, brattur og hár,
jökullinn gnapir þar ofar
hjarnbrunnum hlíðum
harður og kuldablár.
Leirurnar skefur gustur af
’ Geitár-aurum,
gola ilmlaus og svöl,
Sláttulág hlykkjast sem tröð heim
að tröllanna hellum,
troðin í jöklamöl.
i
Tveir horfa bræður frá vígi
vökulum augum
til vegar á Langahrygg,
skima um brúnir og ása og vita
að engin
átt er þeim lengur trygg,
vopnfáir menn, er búast til
blóðugrar varnar,
bera á hamarinn grjót,
grunar að hér hafi sjálfur hinn
bleiki bani
boðað þeim stefnumót.
Leggjast skuggar í skriðuhlíðar
og gljúfur,
ský eru rauð sem blóð.
Inn yfir blásvartar breiður
stórleitrar auðnar
berast grunsamleg hljóð.
Tveir horfa bræður frá vígi
vökulum augum,
varir og myrkir á brá.
Næst þegar eldar héðra um
stormbarin hrjóstur
— hver stendur uppi þá?
Guðmundur Böðvarsson, skóld.
I
Hátt sveima þögul hrægögl á
teygðum vængjum,
hyggjandi á blóðugan val.
Enn skulu berjast fáir á móti
mörgum,
mannfall á Kaldadal.
Nú kallast þeir á. Þeir koma
austan og vestan,
koma og ldaupa við fót.
— Falla mun bráðum benregn
á þyrstar foldir.
Brjótum upp meira grjót.
Hér nýtur myndvísi Guðmund-
ar og orðlist sín svo sem bezt
verður í kvæðum hans.
Ekki má gleyma að benda á hið
fagurslungna kvæði Þakkarorð,
eða hið djúplygna stef Stekkjar-
mói. Enn verður hér nefnt kvæð-
ið Hvítur hestur, Sumar við ána,
Landmunalönd, Rúst og loks Völu-
vísa. Óll eru þessi kvæði ort af
djúpum lífsskilningi, hógværð og
hlýju og næmri orðsins list, sem
er aðal Guðmundar Böðvarssonar.
Ég minnist ekki að hafa séð því
nokkurs staðar hreyft, sem þó er
augljóst mál, að Guðmundur
Böðvarsson hefur gegnt merkilegu
endurnýjunarhlutverki í ísl. ljóð-
list. Ljóðhefð hans er gamalslung-
in en þó mörgum nýjum þáttum
brugðin og í sumum síðari bókum
sínum hefur hann auðsæilega vit-
andi vits reynt að laða saman nýtt
og gamalt form og efnismeðferð,
og náð þar víða mjög hugþekkum
árangri: nýju yfirbragði hreims
og stefja með djúpum undirómi
gamalla ljóðhefða. Þetta hefur
Guðmundi tekizt betur flestum
öðrum, sem glímt hafa við
þennan vanda, m. a. vegna þess
að ræktarsemi hans við gamla
Ijóðhefð hefur aldrei rótslitnað,
jafnframt hinu, að hann hefur
haft ríka samúð og skilning með
þeim, sem nýrra leiða og marka
vilja leita. Hann hefur alltaf verið
sáðmaður vorsins á ljóðakri
„14s#fat“ í
Fimmtudaginn í fyrri viku
frumsýndi Leikfélagið Iðunn í
Idrafnagilshreppi leikinn Jósafat
eftir Einar H. Kvaran, sem sam-
inn er eftir sögunni Sambýlið,
eftir sama höfund.
Öll hlutverk, yfir tuttugu að
tölu, eru skipuð íbúum hreppsins,
sum smá að vísu, en sýna glögg-
lega að þarna hefur verið unnið
af áhuga og miklu verki skilað
undir góðri stjórn.
Öll aðstaða til leikstarfsemi í
sveitunum hefur gerbreytzt með
tilkomu félagsheimilanna og sýndi
það sig með þessari sýningu, að
það er ómaksins vert fyrir Akur-
eyringa og aðra nágranna, að fjöl-
menna í Laugarborg og sjá „Jósa-
fat“. Með því styrkja þeir hrepps-
búa í viðleitni þeirra til að halda
uppi starfsemi, sem félagsheimil-
unum er fyrst og fremst ætlað, um
leið og þeir eyða þar ánægjulegri
kvöldstund.
Okkar kunni leikstjóri Ágúst
Kvaran hefur á hendi leikstjórn
og tekizt vel og sjáanlega lagt
mikla rækt við staðsetningu leik-
ara og hreyfingar á sviði, sem í
flestum tilfellum var ágæt.
Aðalhlutverk eru leikin af Jóni
H. Kristinssyni, Valgeir Axelssyni,
Sigríði Schiöth, Öldu Kristjáns-
dóttur, Hreiðari Eiríkssyni, Magn-
úsi Guðlaugssyni og Jóni Hall-
grímssyni.
Öll skila þau hlutverkum sínum
merkilega vel af óreyndum leikur-
um að vera. Nokkurrar tauga-
spennu gætti hjá leikurum framan
af sýningunni, en það lagaðist er
á leið og í síðasta þætti var Jón
sérstaklega góður, er Jósafat gerir
upp hlutina við sjálfan sig á
banasænginni.
Leiktjöld málaði Björn Björns-
son, en um smíði þeirra sá Ólafur
þjóðar sinnar — með hlýju til og
skilning á kostum gamalla hefða
og margra ættliða orð- og ljóð-
snilld í mal sínum.
Þannig kyssti hann sól ungan
og þannig sigldi hann hinum hvítu
skipum. Þannig stigu álfar kvelds-
ins honum dans fyrr og þannig
nam hann undir óttunnar himni
rödd lands síns. Þannig las hann
kristal mannúðar og spektar úr
hyl lindar og ár og vann saltkorn
úr jörð, og þannig kveður hann
enn landsvísur sínar: undir skiln-
ingstré forns og nýs siðar í skálda-
túni þjóðar sinnar.
Br. S.
laugarborg
Ólafsson. Var þar vel að unnið,
tjöldin einföld en haganlega gerð.
Ljósameistari var Ingvi Hjör-
leifsson. Reyndi mikið á hann,
þar sem stórbruni verður í leikn-
um. Það atriði var varla nógu
sannfærandi þar sem reykjareim-
ur fannst ekki í lofti. Annars var
eldurinn mjög vel gerður.
Förðun á leikurum var góð,
enda lítil og auðveld, þó var litur-
inn á andliti Láfa nokkuð glanna-
lega rauður.
Húsið var svo til fullsetið og
leikarar og leikstjóri voru hylltir
með lófataki og blómum að sýn-
ingu lokinni. Hafi aðilar, sem að
sýningunni stóðu, þökk fyrir
framtakið.
Þ.
Bílostyrkirnir eon
Samkvæmt fundargerð rafveitu-
stjórnar Akureyrar 22. þ. m. hafa
starfsmenn rafveitunnar, þeir Sig-
urður Guðlaugsson,' Sigurður
Helgason, Albert Sigurðsson og
Ragnar Haraldsson, óskað þess,
að bílstyrkir þeirra, er þeir telja
alltof lága, verði endurskoðaðir,
en kr. 2.500 á mán. væri að þeirra
dómi algert lágmark.
Rafveitustj óm leggur til við
bæjarstjórnarfund í dag, að bíl-
styrkir þessara manna verði kr.
2.500 á mán.
Þess er skemmst að minnast, að
bæjarstjórn samþykkti 14. jan. s.l.
með 9 atkv. gegn einu, að bíl-
styrkir þessara manna skyldu
vera kr. 2000 á mánuði (og engra
hærri) nema eins þeirra, sem var
úthlutað 1500 kr. bílstyrk eða eins
og rafveitustjóra, sem enga at-
hugasemd hefur gert við bílastyrk
sinn.