Uppeldi og menntun - 01.01.2005, Blaðsíða 53

gangsverkefni. Hann telur að mótun sameiginlegrar framtíðarsýnar sé hluti af
námskrárgerð og kannski mikilvægasti hluti hennar. En til þess að framtíðarsýn hafi
tilætluð áhrif þurfa allir í stofnuninni að taka þátt í að móta hana og eigna sér hana.
Það dugir skammt að samþykkja framtíðarsýn með hálfum huga ef hún á að þjóna
tilgangi sínum (Börkur Hansen og Smári S. Sigurðsson, 1998).
Mikilvægi almennrar þátttöku starfsmanna í áætlunum og ákvörðunum kemur víða
fram. Í riti menntamálaráðuneytisins Sjálfsmat skóla (1997) segir að grundvallarfor-
senda skólanámskrárgerðar sé að allt starfsfólk skóla sé tilbúið að leggja sitt af
mörkum enda eigi skólanámskráin að endurspegla sameiginleg markmið og vera
öflugt þróunartæki hvers skóla. Owens (2001) talar um hugtakið hlutdeild
(ownership) og segir að ákvarðanataka snúist um þátttöku í að leysa viðfangsefni og
jafnframt þátttöku í að taka ákvarðanir. Hann segir að hlutdeild stuðli að meiri
ábyrgð hjá fólki gagnvart árangri stofnana. Með því að vera hluti af markmiðssetn-
ingu og ákvörðunum hópsins finni einstaklingar hagsmuni í því að vinnan gangi vel.
Slíkt örvi hópavinnu sem sé einkenni árangursríkra stofnana. Dalin (1993) segir að
skapa verði hlutdeild um hugmyndir og um breytingaferlið en bendir á að það sé að-
eins hægt þegar einstaklingar treysti hver öðrum og ræði opinskátt saman.
Bloom (2000) talar einnig um traust og segir að þátttaka starfsmanna í ákvarðana-
töku tryggi ekki endilega betri árangur, heldur þurfi að ríkja traust á milli starfs-
manna til þess að ákvörðun nái fram að ganga. Opið og traust umhverfi skapist þegar
stuðlað er að skoðanaskiptum og hún segir að fólk verði að fá að tjá tilfinningar sínar
án hræðslu við aðfinnslur. Traust er undirstaða breytinga að mati Evans (2001) sem
hann telur enn nauðsynlegra þegar stofnun stendur í breytingum sem kosta mikla
fyrirhöfn og færni, sérstaklega stofnanir á borð við skóla sem bjóða upp á takmark-
aða ytri hvatningu (peninga, stöðu, völd). En hann bendir jafnframt á að traust sé jafn
brothætt og það er dýrmætt og ef það bregst sé nær ógjörningur að bæta fyrir það.
Því er haldið fram að það sem gerist á meðan skólanámskrá er í smíðum, þ.e. ferlið
sjálft, sé ef til vill mest um vert. Samskiptin, samvinnan, upplýsingarnar, vitneskjan,
samstaðan sem hún stuðlar að, sé líklega hinn raunverulegi ávinningur og sá mikil-
vægasti (Menntamálaráðuneytið, 1991). Spodek og Saracho (1994) segja þýðingar-
mikið fyrir félagslegar þarfir fólks að það finni að öðrum þyki vænt um það og sé um-
hugað um velferð þess. Tilfinningalegur stuðningur sé máttugt afl sem stuðli að já-
kvæðum starfsanda og gagnkvæmur stuðningur starfsmanna og traust í starfsum-
hverfinu geti leitt af sér samábyrgð. Þau segja opin tjáskipti nauðsynleg til að komast
hjá misskilningi og umhverfi sem stuðlar að vinveittum, styðjandi tengslum, hjálpi
einstaklingum að öðlast starfsánægju og sjálfskennd. Að þeirra mati á skólaumhverfið
að einkennast af sameinuðum liðsanda, sterkri stéttarvitund, sameiginlegum fag-
legum skilningi og koma þurfi í veg fyrir klíkumyndanir.
Samkvæmt Neugebauer (1998) er þrennt sem stuðlar að starfsánægju hjá kennur-
um. Í fyrsta lagi að starfið sé merkingarbært, kennari verður að finna mikilvægi, gildi
og verðleika vinnunnar. Ef hann trúir því að kennslan hafi tilætluð áhrif á börnin
mun hann vinna vel til að svo verði. Í öðru lagi að finna til persónulegrar ábyrgðar
gagnvart árangri vinnu sinnar. Hafi hann stjórn á áætlunum og framkvæmd í
I N G V E L D U R H R Ö N N B J Ö R N S D Ó T T I R
53