Tímarit um uppeldi og menntamál - 01.01.1890, Side 64

62
lega. Vjer höfum ætlað að lifa á sagngöfgi feðranna,
en liöfum orðið eptirbátar peirra. Eins og mjólk úr
gömlu rnjólkurdýri er talin óholl fæða handa ungbörn-
um, eins er andleg fæða þjóðanna: sje hún að eins
ieyfar fyrri tíma, veldur hún kirkingi, deyfð og doða,
en sje hún notuð eins og grundvöllur, sem er lagaður eptir
anda yfirstandandi tímans, breyttu þjóðareðli og breyttri
beimsmenntun, getur hún orðið að góðu gagni. J>að er
mjög eptirtektavert, að fornmannaandinn er nú sem
óðast að deyja út. Eyrir tæpum mannsaldri mátti víða
íinna menn forna í skapi, sanna heiðursmenn, sem ný-
unga tilhreytni þessara tíma hafði lítil áhrif á, og sem
sýndust að vera eptirmynd þeirra betri manna, er lijer
lifðu á sjálfsstjórnartímabilinu, en þessir <karaktjerar»
deyja út ár frá ári. Oss getur ekki blandazt hugur um,
að ný kynslóð með nýjum hugsunarhætti er að vaxa
upp; aíli og eyðsluseini hefur mjög vaxið á tæpri öld,
og þarfirnar eru margfalt fleiri, en þær voru áður. Að
koma þjóðinni aptur í sitt fyrra ástand er ógjörningur;
menning fornaldarinnar á ekki lengur við óbreytt, og
þjóðin hlýtur að brjóta af sjer hlekki fornrar venju og
hugsunarháttar, þegar hann á ekki lengur við. En
þetta er ekki nóg. Nútíðin liefur riíið niður og rífur
niður enn meira, ýmist fánýtt og úrelt, ýmist jafnvel
líka forngöfugt og gagnlegt. Vjer lifum á þýðingar-
verðum tíinamótum, þegar erlend og innlend menning
eru að berjast um yfirráðin, en auðsjeð er, að sú erlenda
ætlar að bera sigur úr býtum. |>ótt vjer reyndum, að
spyrna móti þessu, getum vjer að eins tafið fyrir fram-
rás tíðarandans, en æitlum vjer að hindra liann með
öllu að brjótast út, rís hann yfir höfuð vor og heldur
áfram óhindraður. En fyrst það er auðsjeð, að ný
andans öld er að koroa upp yfir oss, hvort vjer viljum
eða ekki, eigum vjer þá að bíða þess aðgjörðalausir, og