Vísbending - 13.06.2008, Blaðsíða 4

Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Benedikt Jóhannesson
Útgefandi: Heimur hf., Borgartúni 23,105 Rvík.
Sími: 512 7575. Myndsendir: 561 8646.
Net fang: visbending@heimur.is.
Blaðamaður: Kári S. Friðriksson.
Prentun: Guten berg. Upp lag: 700 eintök.
Öll réttindi áskil in. © Ritið má ekki afrita
án leyfis út gef anda.
Aðrir sálmar
4 V í s b e n d i n g • 2 1 . t b l . 2 0 0 8
Þann 1. september árið 2003 barst Morgunblaðinu yfirlýsing frá Björg-
ólfi Guðmundssyni:
„Það sem fyrir okkur vakir með kaup-
um á hlutabréfum í Straumi er að hleypa
lífi aftur í verðbréfamarkaðinn hér á landi,
rjúfa stöðnun sem verið hefur og láta
fjárfestingar á markaði ráðast af von um
hagkvæman rekstur og hámarks ávöxtun,“
segir Björgólfur Guðmundsson, formaður
bankaráðs Landsbanka Íslands. Hann
telur að stór hluti fjárfestinga hér á landi
þjóni þeim tilgangi að vernda völd og áhrif
á kostnað góðrar ávöxtunar og hagkvæmni
í rekstri. ...
Markmið okkar er að losa um flókin eigna-
tengsl í félögum og auka arðsemi þeirra.
Þetta viljum við gera í góðri samvinnu
við aðra eigendur Straums. Við hins vegar,
eins og aðrir aðilar á markaði, verðum
ávallt að halda opnum þeim leiðum sem
markaðurinn býður upp á til að ná fram
markmiðum um virðisauka og arðsemi.“
Í byrjun nóvember 2003 hélt Sam-
fylkingin landsfund. Morgunblaðið birti
fréttir um fundinn. Í annarri sagði: „Við
litum svo á að það hefði fallið í okkar
skaut, eins og við höfum kraft til, að fram-
kalla þær umbreytingar, sem nú ganga yfir
hér á landi. Án okkar hefði þessum um-
skiptum kannski eitthvað seinkað og orðið
með öðrum hætti en þau hefðu engu að
síður gengið yfir íslenskt atvinnulíf fyrr eða
síðar,“ sagði Björgólfur.
Í hinni sagði: „Björgólfur Guðmunds-
son, formaður bankaráðs Landsbankans,
lýsti hvað honum hafi fundist vera að
Eimskipafélaginu í málstofu á landsfundi
Samfylkingarinnar á sunnudaginn: „Það
var alltaf stórt en hafði aldrei frumkvæði
að nokkrum hlut og þegar einhver kom
og ætlaði að vera með frumkvæði, þá drap
það það niður. Svoleiðis var það,“ sagði
Björgólfur á fundinum. ...Við sama tilefni
sagðist Björgólfur hafa verið að skoða rek-
strartölur Samskipa og Eimskips og hafa
séð að Samskip hafi komið sínum rekstri
þannig við að 40-50% af tekjunum komi
erlendis frá. Eimskipafélagið hafi nánast
allar sínar tekjur ennþá frá 280 þúsund
Íslendingum. „Það þarf að breyta hugs-
unargangi og menn þurfa að vera djarf-
ari,“ sagði Björgólfur. bj
Svoleiðis var það
á teikniborði gömlu nýlenduherrana.
Þau standast ekki sem efnahagsleg eða
menningarleg eining og hefðu betur
þroskast sem hluti af stærri ríkisheild með
breiðari grunn en þau búa við. Samt ríkir
ekki svartnættið endalaust og óvarlegt að
dæma bágstödd ríki endanlega úr leik.
Bangladesh var álitið algjörlega vonlaust
ríki fyrir örfáum áratugum, nú eru þar
góðar framfarir. Þróunaraðstoð getur skipt
sköpum þegar finna má vaxtarsprota.
Kreppa á kreppu ofan
Framvinda heimsmála að undanförnu hef-
ur gríðarleg áhrif í fátækustu ríkjunum.
Ekki er hægt að yfirfæra reynslu uppgangs-
ríkja eins og Kína, Indlands, Víetnam og
jafnvel Bangladesh á ríkin sem eftir sitja.
Fjárfesting og þekking streymdi inn í
uppgangsríkin þegar vinnuafl á Vestur-
löndum varð of dýrt. Ríkin á botninum
misstu af þessari lest, og það sem verra
er, haltrandi iðngreinar þeirra standa enn
verr en áður í samkeppni við ódýra fram-
leiðslu uppgangsríkja eins og vefnaðar-
vörumarkaðurinn sýnir. Hækkandi orku-
verð keyrir landluktu ríkin niður og sam-
keppnisstaða sem var bág fyrir verður
vonlaus. Jafnvel bjargálna smábændur
sem voru farnir að selja vörur á markaði
innanlands geta það ekki lengur þegar
trukkarnir stoppa vegna bensínleysis og
áburður hækkar í verði.
Ein skýring á matvælakreppunni er
niðurgreiðslur Bandaríkjanna og Evrópu-
sambandsins í landbúnaði. Þær skekktu
mjög samkeppnisstöðu bænda í þróunar-
löndum. Þetta beindi fjárfestingu frá
matvælum í útflutningsgreinar sem nú
tapa í samkeppni við uppgangsríki. Heil-
ræði hagfræðinga að vestan reyndust
fölsk. Miðað við fólksfjölgun er matvæla-
framleiðsla heimsins minni nú en fyrir
20 árum. Evrópusambandið heimtar að
fátæku ríkin afnemi verndartolla á heima-
iðnað en niðurgreiðir eigin landbúnað
um 60 milljarða dollara á ári. Sama gera
Bandaríkin við Mexíkó þrátt fyrir fríverslu-
narsamning. Fólki við hungurmörk fjölg-
ar úr 850 milljónum í 950 milljónir í ár
vegna þess að landbúnaður í þróunarlönd-
um hefur setið eftir. Meira að segja
fjármálakreppan bitnar á þeim fátæku.
Peningasendingar farandverkamanna til
fátækra heimalanda eru meiri en nemur
allri þróunaraðstoð. Gengisfall Bandaríkja-
dals rýrir þessa aðstoð.
Þetta ýtir undir enn eina kreppuna sem
er atgervisskortur og –flótti. Vesturlönd
draga til sín heilbrigðisstéttir. Botsvana,
Simbabve, Mósambik og Malaví búa öll við
að stór hluti heilbrigðismenntaðra lands-
manna starfar erlendis. Auknar lífslíkur og
öldrunarþjónusta á Vesturlöndum skapa
skort á vinnuafli sem vestræn ríki útvega
sér með því að yfirborga þróunarlöndin.
Á sama tíma fá þróunarríkin útvalin
,,gæluverkefni“ í heilbrigðismálum. Í
þessi verkefni eru sett miklu hærri fram-
lög en til grunnþjónustu. ,,Stórátak“
velmeinandi alþjóðastofnana, svo sem til
alnæmis, getur því sogað til sín fámennt
lið heilbrigðisstétta og hreinlega vegið
að grunngerðinni þar sem tekist er á við
mæðradauða, öndunarfærasýkingar og
niðurgang – sem drepa flesta. Fjöldi lækna
í Malaví jafngildir því að á Íslandi væru
sex menntaðir læknar. Ríkin sem tapa,
tapa alltaf, á hverju sem dynur.
Hvers vegna
þróunaraðstoð?
Er það mikið eða lítið að koma framlögum
ríku þjóðanna upp í 0,70% af vergri
þjóðarframleiðslu? Fæstir sem ekki hafa
séð og kynnst fátækt í sinni nöprustu
mynd gera sér grein fyrir þeirri mannlegu
eymd sem meira en milljarður manna býr
við. Í Malaví búa fimm milljónir barna.
Ein milljón þeirra er munaðarlaus vegna
sjúkdóma og helmingur barna fær ekki
fullan vaxtarþroska vegna vannæringar.
Dauði af barnsförum er ein algengasta
dánarorsök kvenna. Þessu er hægt að
breyta. En setja þarf væntingum mörk.
Þær breytingar sem Vesturlönd fóru
gegnum frá endurreisn til iðnbyltingar og
núverandi síð-iðnvæðingar tóku 500 ár.
Samfélagsbylting við þær aðstæður sem
nú eru í fátækustu ríkjunum gerist ekki
með,,innspýtingu“ á nokkrum áratugum.
Markmið slíkrar þróunar getur ekki verið
samskonar neyslu- og eyðslumynstur og
fólk í ríku löndunum hefur tamið sér og
þarf að venja sig af. Eðlilegt markmið er
að allar konur geti átt börn án þess að
lenda í lífshættu, að börn geti gengið í
skóla hvar sem þau búa, og gamalt fólk
geti orðið gamalt. Í einu héraði í Malaví
búa álíka margir og í Reykjavík. Það
kostar Íslendinga 150-200 milljónir króna
að útvega 100 þúsund manns vatn og
hreinlætisaðstöðu. 1.500-2.000 krónur á
íbúa. Þróunaraðstoð þarf því ekki að vera
dýr. En skortur á henni er dýrkeyptur.
framhald af bls. 3