Vísbending - 22.08.2008, Blaðsíða 1

full atvinna og vitnaði þar í Kennedy
Bandaríkjaforseta. Varla er hægt að mæla
sannari orð. Einstaklingar eiga að fá að
njóta hæfileika sinna til fulls og þá nýtur
þjóðfélagið þeirra líka. Þess vegna er það
mjög mikilvægt að hætt verði að líta niður
á fólk sem ekki hefur fulla starfsorku.
Stjórnmálamenn sem berja sér á brjóst
fyrir manngæsku tala um „okkar minnstu
bræður“ rétt eins og um gallaða vöru sé að
ræða.
Staðreyndin er sú að mikill munur er
á öryrkjum. Sumir hafa litla skerðingu
á orku, aðrir mjög mikla. Samt er það
þannig að margir þeir sem hafa skert
hreyfigetu hafa fulla hugarorku og geta
því unnið mörg störf eins og hver annar.
Andlega fatlaðir geta líka margir unnið
vel fái þeir tækifæri til þess. Þess vegna
ber að fagna því að fyrir liggja tillögur
um nýtt kerfi við mat á örorku þar sem
litið er á starfsgetu hvers og eins og bætur
22. ágúst 2008
31. tölublað
26. árgangur
ISSN 1021-8483
1 2 4Aðilar vinnumarkaðarins hafa tekið saman hönum
um skipulega endur-
hæfingu öryrkja.
Á Íslandi hefur svo-
nefnt fulltrúalýðræði
verið notað. Gæti
þjóðin kosið beint um
ákveðin mál?
Nú er andstreymi í
efnahagslífi í heiminum
öllum. Er svarið að
hverfa frá alþjóða-
væðingu?
Það er gott fyrir þjóðina
að uppfylla skilyrði fyrir
evru. Svo væri gott að
taka hana upp.
3
Vikurit um viðskipti og efnahagsmál
Endurhæfing í stað örorku
V í s b e n d i n g • 3 1 . t b l . 2 0 0 8 1
langt að tala um örorkuvæðingu þjóð-
félagsins. Fjöldi þeirra sem tilheyra þess-
um hópi hefur nær fjórfaldast á þessu
tímabili. Í árslok 2007 voru þetta um
13.600 einstaklingar.
Á mynd 2 á bls. 4 sést kyn- og aldurs-
skipting öryrkja. Þar sést að mun fleiri
konur en karlar fá örorkulífeyri. Við 35
ára aldur er um 5% kvenna öryrkjar,
við fimmtugt er hlutfallið komið upp í
10% og yfir 20% við 65 ára aldur. Fleiri
öryrkjar eru í hópi karla á yngstu aldurs-
árum en á fullorðinsárum virðist sem
fjöldi þeirra sé um 60% af fjölda kvenna
með skerta orku.
Vandinn
Um öryrkja gildir það sama og um aðra.
Þeim er mikilvægt að fá að vinna og lifa
þannig að þeir geti notið sinna hæfileika
sem allra best. Hagfræðingurinn Arthur
Laffer sem kom hingað til lands síðastliðið
haust sagði að besta velferðarhjálpin væri
E itt af því versta sem fyrir nokkurn mann getur komið er að hann missi starfsorku. Öryrkjar eru fólk
sem af einhverjum ástæðum hefur skerta
orku. Sumir fæðast þannig, aðrir verða fyrir
sjúkdómum eða slysum sem verða til þess
að orkan þverr. Mörgum finnst að orðið
öryrki feli í sér ákveðna niðurlægingu og
að réttara væri að tala um einstaklinga með
skerta starfsgetu. Orðið sjálft er þó ekki
meginatriði heldur það hvaða aðstæður
slíku fólki eru skapaðar af þjóðfélaginu.
Skert starfsgeta er auðvitað áfall fyrir
þá einstaklinga sem fyrir henni verða en
þjóðfélagið í heild verður einnig fyrir
miklu tapi þegar það getur ekki nýtt krafta
allra. Því er það ákaflega mikilvægt að
nýta alla þá orku sem í einstaklingunum
býr hvort sem hann er meiri eða minni.
Aðilar vinnumarkaðarins átta sig vel á
þessu og síðastliðið vor gerðu þeir með
sér samkomulag um svonefndan Áfalla-
tryggingasjóð. Ekki hefur verið mikið
um sjóðinn fjallað í fjölmiðlum, en ef vel
tekst til gæti hann orðið mikil réttarbót í
málefnum öryrkja hér á landi. Jafnframt
verður skipulögð endurhæfing vonandi til
þess að nýta starfskrafta á vinnumarkaði
betur en gert hefur verið.
Mikil fjölgun öryrkja
Á undanförnum árum hefur öryrkjum
mjög fjölgað í þjóðfélaginu. Sífellt stærri
hluti manna á aldrinum 16 til 66 ára
hefur nú skerta starfsorku. Á meðfylgjandi
mynd sést hvernig hlutfall þeirra sem
hafa fengið örorkustyrk eða –lífeyri frá
Tryggingastofnun ríkisins á árunum 1986
til 2007 hefur aukist. Meðtaldir eru þeir
sem fá endurhæfingarlífeyrir sem í upphafi
var hugsaður sem tímabundið úrræði þeirra
sem hefðu skaðast í slysum eða af völdum
sjúkdóma en hefur með tímanum orðið
fyrsta stig örorkulífeyris. Hlutfallið hefur
aukist stig af stigi og sumir hafa gengið svo framhald á bls. 4
Mynd 1: Örorku- og endurhæfingarlífeyrisþegar TR 1986 til
2007 sem hlutfall einstaklingum á aldrinum 16-66 ára
Heimild: Tryggingastofnun ríkisins, Staðtölur 2007, tr.is.