Morgunblaðið - 18.04.2009, Blaðsíða 40

40 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 18. APRÍL 2009
MÖRGUM var
brugðið þegar karl-
maður sem ítrekað
hafði beitt tvo drengi
líkamlegum refsingum
var sýknaður af
ákæru vegna þess,
fyrst fyrir héraðsdómi
og síðar í Hæstarétti.
Í stuttu máli komst
Hæstiréttur að þeirri niðurstöðu
að í barnaverndarlögum væri ekki
fortakslaust bann við þessu athæfi
þar sem refsinæmi slíkrar hátt-
semi væri háð því að hún væri til
þess fallin að skaða barnið andlega
eða líkamlega. Þá töldu dómarar
að 217. gr. almennra hegning-
arlaga ætti ekki við í þessu tilviki
þar sem maðurinn hafði refsað
drengjunum með samþykki for-
eldris.
Margir hafa undrast mjög nið-
urstöðu dómstólanna í þessu máli
og vefengt þá laga-
túlkun sem þar kemur
fram með réttu eða
röngu. Það gildir sem
endranær að maður
deilir ekki við dóm-
arann en óneitanlega
vakti niðurstaða þessa
máls fjölmargar
spurningar um það
hvort börn nytu
ónógrar verndar gegn
andlegu og líkamlegu
ofbeldi samkvæmt
lögum.
Börn njóti mannréttinda
Sem betur fer eru lög ekki
höggvin í stein. Lögum má breyta
og lagabreytingar gegna mik-
ilvægu hlutverki í því að færa sam-
félag okkar fram á við til samræm-
is við breytt gildismat, nýjar
venjur og bætta siði. Fyrir nokkr-
um áratugum blöskraði fáum þótt
börn væru beitt líkamlegum hirt-
ingum. Nú eru viðhorf til þessa
gjörbreytt sem betur fer og enda
vitað að allt líkamlegt ofbeldi veld-
ur börnum skaða. Mikilvægi þess
að börn njóti mannréttinda, þeim
sé ekki misboðið og að þau njóti
verndar gegn hvers konar ofbeldi,
misnotkun eða vanrækslu þarf
varla að fjölyrða um.
Í framhaldi af dómi Hæstaréttar
fól ég starfshópi á mínum vegum
sem vinnur að því að meta reynsl-
una af barnaverndarlögum að gera
tillögur um hvernig heppilegast
væri að breyta ákvæðum þeirra og
taka þannig af öll tvímæli um að
refsivert sé að beita börn lík-
amlegum refsingum. Á þessum
tíma lá fyrir Alþingi frumvarp Kol-
brúnar Halldórsdóttur og fleiri
þingmanna um breytingu á barna-
verndarlögum sem hafði sama
markmið. Ákveðnar breytingar
voru gerðar á því frumvarpi í sam-
ræmi við tillögur starfshóps míns
og hefur það nú verið samþykkt á
Alþingi.
Fortakslaust bann
við ofbeldi gegn börnum
Breytingin á barnaverndarlögum
sem nú hefur verið gerð leggur
fortakslaust bann við því að for-
eldrar eða aðrir sem bera ábyrgð á
umönnum og uppeldi barns beiti
það ofbeldi eða annarri vanvirð-
andi háttsemi, þar með töldum
andlegum og líkamlegum refs-
ingum. Í barnalögum er jafnframt
kveðið á um að foreldrum beri að
vernda barn sitt gegn ofbeldi.
Réttur barna er þar með al-
gjörlega skýr hvað þetta varðar og
skyldur foreldra og forráðamanna
sömuleiðis. Gengið er út frá því að
háttsemi sem felst í því að beita
barn andlegum og líkamlegum
refsingum, vanvirðandi háttsemi,
hótunum og ógnunum sé skaðleg
fyrir barn og varði því refsingu.
Önnur mikilvæg breyting á
barnaverndarlögunum felur í sér
ákvæði um að fulltrúi barnavernd-
arnefndar skuli eiga kost á að vera
viðstaddur þegar skýrsla er tekin
af barni sem sakborningi, brota-
þola eða vitni, hvort sem skýrslu-
takan fer fram hjá lögreglu eða
fyrir dómi. Í framkvæmd hefur
þessi háttur verið hafður á við
skýrslutökur en ástæða þótti til að
styrkja grundvöll þess í lögum.
Lögfesting Barnasáttmála SÞ
Nýlega var samþykkt á Alþingi
þingsályktun um að hefja und-
irbúning að því að lögfesta samn-
ing Sameinuðu þjóðanna um rétt-
indi barnsins sem fullgiltur var hér
á landi árið 1992. Frumvarp um
lögfestinguna og aðlögun íslenskra
laga að samningnum skal liggja
fyrir eigi síðar en 20. nóvember
næstkomandi en þá eru liðin 20 ár
frá því að hann var samþykktur á
allsherjarþingi Sameinuðu þjóð-
anna.
Í félags- og tryggingamálaráðu-
neytinu verður áfram unnið að
endurskoðun barnaverndarlaga,
þar á meðal með hliðsjón af þeim
breytingum sem nauðsynlegar eru
til þess að löggilda samning Sam-
einuðu þjóðanna. Ég tel hins vegar
mikilvægt að fyrrnefndar breyt-
ingar á lögunum hafi þegar verið
gerðar þar sem miklir hagsmunir
voru í húfi og ekki hægt að sætta
sig við að börn gjaldi fyrir að lög
séu ekki nógu skýr eins og umtal-
aður dómur Hæstaréttar ber með
sér.
Mikilvægar breytingar
á barnaverndarlögum
Ásta R. Jóhann-
esdóttir skrifar í til-
efni af dómi Hæsta-
réttar um líkamlega
refsingu á börnum
»Ekki var hægt að
sætta sig við að
börn þyrftu að gjalda
fyrir að lög væru ekki
nægilega skýr eins
og umtalaður dómur
Hæstaréttar ber
með sér.
Ásta R.
Jóhannesdóttir
Höfundur er félags- og
tryggingamálaráðherra.
NÝ GJALDEYR-
ISLÖG voru sett í
desember í þeirri von
að styrkja gengi
krónunnar en mikið
útflæði gjaldeyris
hefði að óbreyttu
veikt gengi hennar
enn frekar. Markmið
haftanna er einkum
að koma í veg fyrir að erlendir að-
ilar sem hér eiga háar fjárhæðir í
krónum selji þær í skiptum fyrir
gjaldeyri, að koma í veg fyrir að
íslenskir innstæðueigendur færi
sparnað sinn úr landi og að koma
á skilaskyldu. Í skilaskyldu fellst
að útflutningsaðilar verða að skila
erlendum tekjum inn á gjaldeyr-
isreikninga innlendra bankastofn-
ana.
Gjaldeyrismarkaður á
krossgötum – ein leið út
og þrjár inn
Útstreymi gjaldeyris fer í gegn-
um opinbera gjaldeyrismarkaðinn
og er heimilt samkvæmt gjaldeyr-
isreglunum að kaupa gjaldeyri til
greiðslu á innflutningi á vöru og
þjónustu, vaxtagreiðslum til er-
lendra aðila o.s.frv. Innstreymi
gjaldeyris fer í gegnum þrjá
„markaði“. Í fyrsta lagi opinbera
gjaldeyrismarkaðinn þar sem við-
skipti fara í gegn til sölu á gjald-
eyristekjum útflutningsfyrirtækja.
Í öðru lagi gráa markaðinn sem er
ólöglegur skv. gjaldeyrislögunum
en þar er gengi krónunnar mun
veikara og eftir nokkru að slægj-
ast fyrir útflytjendur. Í þriðja lagi
gera fyrirtæki upp skuldbindingar
sínar gagnvart gömlu bönkunum,
t.d. vegna afleiðusamninga, með
afhendingu gjaldeyris til þeirra í
stað þess að gera upp í íslenskum
krónum. Þessi leið er lögleg.
Hvaða öfl ráða
gengi krónunnar?
Skýra má veikingu krónunnar
með eftirtöldum atriðum:
1) Óhagstætt flæði, þ.e. inn-
flutningur og vaxtagreiðslur úr
landi eru meiri en útflutningur. Í
augnablikinu gefa tölur um afgang
af vöruskiptajöfnuði ekki tilefni til
að ætla að flæðið sé óhagstætt.
Sömuleiðis eru vísbendingar um
að útlendingar hafi einungis skipt
hluta af þeim vaxtagreiðslum sem
þeir hafa heimild til. Til lengri
tíma ætti þessi þróun að styðja við
krónuna. Til skamms tíma má þó
ætla að flæðið sé óhagstætt m.a.
vegna tímatafar útflutningstekna.
Eftir fall bankanna hafa innflytj-
endur þurft að staðgreiða vörur á
meðan greiðslufrestur erlendra
aðila á íslenskum vörum er enn til
staðar.
2) Enn fremur má skýra óhag-
stætt flæði með því að gjaldeyri
sem skilar sér inn í landið er ekki
skipt yfir í krónur. Þjóðin er í
augnablikinu að afla meiri gjald-
eyris en þess sem fer út úr land-
inu. Veiking krónunnar upp á síð-
kastið skýrist því að miklu leyti af
því að þeir sem fá gjaldeyri í
hendurnar vilja ekki skipta honum
í krónur. Skilaskylda gjaldeyris
nær einungis til þess að leggja
þarf gjaldeyri inn á gjaldeyr-
isreikning, en ekki skipta yfir í ís-
lenskar krónur. Því skila gjaldeyr-
istekjur Íslendinga sér annaðhvort
inn á gjaldeyrisreikninga eða til
greiðslu inná erlend lán og samn-
inga við gömlu bankana. Háir
vextir á krónur virðast því ekki
duga til að breyta þessari þróun.
Þetta er jafnframt ein helsta vís-
bending um vantrú íslenskra
gjaldeyriseigenda á krónuna, en
töluvert hefur verið grafið undan
krónunni í umræðunni upp á síð-
kastið þrátt fyrir að undirliggjandi
þættir gefi til kynna að gengið sé
of veikt. Í augnablikinu má segja
að þessi liður vegi hvað þyngst í
veikingu krónunnar.
3) Seðlabankinn er hættur að
mestu inngripum á gjaldeyr-
ismarkaði, nýjustu tölur gefa til
kynna að svo sé og virðast hafa
orðið ákveðnar áherslubreytingar
með nýrri skipan seðlabanka-
stjóra. Þetta skiptir miklu máli
fyrir þróun krónunnar til skamms
tíma þar sem markaðurinn er
grunnur og lítið þarf til að hreyfa
við honum.
4) Grái markaðurinn mun alltaf
verða fylgifiskur gjaldeyrishafta
og setja þrýsting til veikingar
krónunnar og er einungis hægt
að reyna að stoppa í götin. Svo
lengi sem stærsti hluti þess
gjaldeyris sem fer út úr landinu
fer í gegnum einn farveg, þ.e. op-
inbera markaðinn, en aðeins hluti
innstreymisins skilar sér þangað
aftur mun krónan við óbreyttar
aðstæður eiga erfitt uppdráttar.
Forsendur fyrir afnámi hafta
Ljóst er að gjaldmiðill þjóð-
arinnar á næstu misserum verður
íslenska krónan, sama hvaða
skoðun menn hafa á upptöku ann-
arar myntar. Því teljum við mik-
ilvægasta verkefni dagsins í
gjaldeyrismálum vera að afnema
höftin sem fyrst. Til að það sé
hægt þurfi eftirfarandi skilyrði að
vera uppfyllt:
A) Fullburða bankakerfi, en í
dag eru ríkisbankarnir þrír án
efnahags og því ekki tilbúnir til
að takast á við enduruppbygg-
ingu íslensks efnahags. Bæta þarf
úr því sem fyrst
B) Skuldastaða ríkisins þarf að
vera ljós svo hægt sé að gera
áætlanir til að vinna sig út úr
þeirri stöðu
C) Koma verður fram með trú-
verðugar tillögur til að vinna á
halla ríkissjóðs
D) Vinna þarf að lausn varð-
andi eignir erlendra aðila í krón-
um og með því létta á þeim
þrýstingi sem gæti skapast við
afnám haftanna Þessi skilyrði
hafa mikið með tiltrú aðila á
efnahagskerfi landsins að gera og
séu þau ekki uppfyllt eru líkur á
falli krónunnar við afnám hafta,
en krónan er ekkert annað en
einkunnabók fyrir íslenskt efna-
hagslíf. Eins og staðan er nú
virðist umræðan snúast meira um
að ráðast að sjúkdómseinkenn-
unum en að lækna hið raunveru-
lega mein.
Þjóð í höftum
Pétur Richter og
Þorbjörn Atli
Sveinsson skrifa
um gjaldeyrismál
Pétur Richter
»Ný gjaldeyrislög
voru sett í desember
í þeirri von að styrkja
gengi krónunnar en
mikið útflæði gjaldeyris
hefði að óbreyttu veikt
gengi hennar.
Höfundar eru starfsmenn
Nýja Kaupþings.
Þorbjörn Atli Sveinsson
FYRIR mörgum
árum keypti ég hluta-
bréf í Hlutabréfa-
sjóðnum Auðlind hf.
Þetta kom til af því,
að stjórnvöld hvöttu
til sparnaðar með
þessum hætti og gáfu
eftir skatta af þeirri
fjárhæð, sem keypt
var fyrir að tilteknu
hámarki. Eins og nafnið á sjóðn-
um gefur til kynna mátti ég
reikna með að fjármunum mínum
væri varið í dreifða eignaraðild á
hlutabréfum, en með samruna
Auðlindar og Kaupþings banka ár-
ið 2002 varð þessi sparnaður að
hlutabréfaeign í Kaupþing banka
einum. Á árinu 2006 þótti fjár-
málaráðgjöfum í Kaupþingi það
skynsamleg ráðstöfun á arði mín-
um af hlutabréfaeigninni að kaupa
hlut í Exista. Var þannig kr.
149.462 varið til kaupa á hlutafé
að nafnvirði kr. 6.763 í nefndu fé-
lagi, sem að stórum hlut mun hafa
verið í eigu svonefndra Bakka-
bræðra, Lýðs Guðmundssonar og
Ágústs Guðmundssonar. Sam-
kvæmt upplýsingum frá Kaup-
þingi var markaðsvirði þessarar
eignar minnar kr. 152.168 í árslok
2006, kr. 133.569 í árslok 2007 og
kr. 271 í árslok 2008. Á ein-
hverjum tíma var eign þessi skráð
á um kr. 250.000.
Nú ber svo við, að
mér berst bréf frá
LOGOS lögmanns-
þjónustu dagsett 6.
apríl 2009. Í bréfi
þessu er mér gert það
tilboð fyrir hönd BBR
ehf. að kaupa hlut
minn í Exista á kr.
135. Samkvæmt upp-
lýsingum í átta síðna
fylgiriti með bréfinu
kemur fram, að BBR
ehf. er alfarið í eigu nefndra
Bakkabræðra. Þeir bjóðast sem
sagt til að kaupa nú af mér hlut á
kr. 135, sem þeir seldu mér árið
2006 á kr. 149.462.
Eins og áður segir fylgdi bréfi
LOGOS lögmannsþjónustu átta
síðna upplýsingabæklingur auk
samþykkis- og framsalseyðublaðs
og svarsendingarumslags. Vil ég
hér með óska eftir því við lög-
mannsþjónustuna, að hún upplýsi
mig og alþjóð um kostnað við að
gera mér nefnt tilboð upp á kr.
135 og hver greiði þann kostnað.
Á ég þar við umslaga-, sendinga-,
pappírs- og prentunarkostnað og
þá þóknun, sem lögmannsþjón-
ustan tekur fyrir störf sín. Einnig
óska ég eftir upplýsingum um
heildarkostnað við þessa yfirtöku-
tilboðsgerð, en skráðir hluthafar
Exista munu vera 25.343 talsins
og hafa væntanlega allir fengið
samsvarandi bréf með tilheyrandi
kostnaði.
Í leikhúsi
fáránleikans
Gunnar Gunnarsson
skrifar um viðskipti
sín við Exista
Gunnar Gunnarsson
» Þeir bjóðast sem
sagt til að kaupa nú
af mér hlut á kr. 135,
sem þeir seldu mér árið
2006 á kr. 149.462.
Höfundur er hluthafi í Exista hf.
@ Fréttirá SMS