SunnudagsMogginn - 24.01.2010, Blaðsíða 19

24. janúar 2010 19
rekaskrá sjóðsins á Haítí myndi fylla mörg bindi af rituðu
máli. Kjarni málsins er þessi: Skuldsetning Haítís hefur
verið tæki Alþjóðagjaldeyrissjóðsins til að hrinda efna-
hagsáformum sínum í framkvæmd og niðurstaða þeirrar
framkvæmdar er 70% atvinnuleysi og mesta fátækt á
vesturhveli jarðar, eins og margoft hefur verið tíundað í
fjölmiðlum undanfarna daga. Fjölmiðlar hafa hins vegar
verið þögulir um þátt Alþjóðagjaldeyrissjóðsins og skuld-
bindingu alþjóðasamfélagsins í þessari fátækt. Fjölmiðl-
arnir hafa fyrst og fremst einblínt á spillingu einstakra
ráðamanna en þeir eru flestir afleiðing spillts kerfis þótt
vissulega hafi þeir hver um sig valdið miklum skaða.
Spillingin er hringrás: kerfi sem elur af sér spillta menn
sem spilla því enn meir. Í umfjöllun ríkissjónvarpsins um
Haítí var hvergi minnst á Alþjóðagjaldeyrissjóðinn og þátt
hans í eymd Haítís. Eitt lítið dæmi: Af ótta við svínaflensu
létu Bandaríkjamenn slátra öllum svínum á Haítí en fluttu
þess í stað inn til Haítís bandarísk svín frá Iowa og þurftu
þessi bandarísku svín betra atlæti en meðal-Haítíbúi. Ro-
nald Reagan sagði á sínum tíma að Sovétríkin væru „apa-
kerfi“ – if they want to keep their monkeysystem … – og
hafði nokkuð til síns máls. Nú er spurning hvort Banda-
ríkin hafi ekki tekið við þessu apahlutverki, undir leið-
sögn Alþjóðagjaldeyrissjóðsins, með menn eins og Mark
Flanagan og excel-skjölin hans í farteskinu.
Árið 1915 lenda Haítíbúar í klóm Bandaríkjanna.
Bandaríkjamenn endurskipulögðu allt þjóðfélagskerfið
eftir sínu höfði og áður en þeir hurfu með her sinn úr
landi árið 1934 höfðu þeir þjálfað upp herlið sem hélt
landinu í heljargreipum. Ég ætla að hlaupa yfir einræð-
isherrana Papa Doc og Baby Doc, en um miðjan níunda
áratuginn leiddi ólgan í landinu prestinn Aristide til
valda. Hann hafði messað í fátækrahverfum og varð brátt
þyrnir í augum yfirstéttarinnar. Hann naut hylli almenn-
ings, fékk 67% atkvæða í kosningum, en honum voru
takmörk sett. Sá sem hefur hæfileika til sjá samlíkingar og
samsvaranir kemst ekki hjá því að hugsa að staða Aristide
og staða íslensku ríkisstjórnarinnar er ekki alveg óskyld.
Það sem Steingrímur J. og Jóhanna eiga sameiginlegt með
Aristide – og takið eftir, hér er á ferðinni líking – er ein-
mitt þetta, að umbótaviljanum eru takmörk sett og þessi
takmörk helgast af skuldsetningunni. En Aristide sagði:
„Það er betra að hafa rangt fyrir sér með þjóðinni en rétt
fyrir sér gegn þjóðinni.“ Aristide var kosinn til að breyta
miklu og hann vildi breyta en hann gat ekki breytt nema í
mjög smáum stíl. Yfirstéttin á Haítí og Alþjóðagjaldeyr-
issjóðurinn sáu til þess.
En hvað fól stefna Alþjóðagjaldeyrissjóðsins í sér á
Haítí? Lækkun launa, einkavæðingu opinbera geirans,
endurskipulagningu á framleiðslu og niðurfellingu inn-
flutningsgjalda. Það verður ábyggilega ekki erfitt fyrir
Flanagan og félaga að telja forystusveit Samfylkingarinnar
á að fella niður innflutningsgjöld og tolla en fyrir því hefur
hún barist ásamt hérlendum loftbólukapítalistum og
gjarnan hætt þá og spottað sem vilja styrkja innlendar
framleiðslugreinar. Í Haítí voru innflutningsgjöld á hrís-
grjón lækkuð úr 50% niður í 3%. Niðurgreidd hrísgrjón
flæddu inn í landið og innflutningur á þeim jókst úr 7.000
tonnum í 220.000 tonn. Svipað var með alifuglafram-
leiðslu og kornframleiðslu. Laun hafa verið þau lægstu í
heimsálfunni, enda verkalýðsfélög nánast bönnuð. Fyr-
irtæki eins og Kmart og Walt Disney borga 11 sent á tím-
ann fyrir að sauma náttföt og stuttermaboli og stór fyr-
irtæki sem koma til landsins njóta undanþágu frá sköttum
í allt að fimmtán ár. Kannast einhver við boðskapinn?
Þegar sykurverksmiðja var einkavædd var kaupandinn
fjölskylda sem beið ekki boðanna og lokaði henni og flutti
inn sykur frá Bandaríkjunum. Hveitiverksmiðja var
einkavædd að boði Alþjóðagjaldeyrissjóðsins og seld á níu
milljónir dollara en sama ár skilaði hún hagnaði upp á 25
milljónir dollara. Er ekkert sem hljómar kunnuglega í
þessu ferli?
Já, margt af þessu hljómar afar kunnuglega þótt hér
gerist hlutirnir við önnur skilyrði, í öðru samhengi. Ég
heyrði þann ágæta mann Þorvald Gylfason líkja Alþjóða-
gjaldeyrissjóðnum við flugbjörgunarsveit. Hljómar það
ekki eins og að líkja mafíunni við mæðrastyrksnefnd?
Þetta segi ég í ljósi sögu Alþjóðagjaldeyrissjóðsins. Að-
gerðir hans á Haítí tala sínu máli. Samt ætla ég ekkert að
fullyrða meira en ég veit. Ég veit ekki hver stefna Al-
þjóðagjaldeyrissjóðsins er í smáatriðum eða hvernig
framkvæmd hennar verður á Íslandi. Margt bendir til að
fulltrúar Alþjóðagjaldeyrissjóðsins skoði landið einungis
sem reikningsdæmi þar sem jafnvægi þurfi að nást í rík-
isfjármálum. Þannig litu áætlanir þeirra út, hvernig snúa
mætti skuldastöðunni við með afkastamikilli framleiðslu
og gjörnýtingu orkulinda samfara niðurskurði opinberra
útgjalda og hækkun skatta. Hið félagslega fjöregg þjóð-
arinnar, velferðarkerfið, er að veði. Það sem vert er að
benda á er þetta: Nú kann að vera hægt að semja um
skuldir, sem sé, við getum lýst því yfir að við ætlum að
borga skuldir okkar en að þetta séu skuldir sem almenn-
ingur hefur ekki stofnað til nema að litlu leyti, og auk þess
svo miklar að það er vafaatriði hvort við ráðum við þær.
Því viljum við hafa tillögurétt um greiðsluskilmála. Ég
nefni þetta vegna þess að eftir að stefnu Alþjóðagjaldeyr-
issjóðsins hefur verið hrint í framkvæmd er ekki víst að
það verði um nokkuð að semja. Ég er engan veginn að
fullyrða að þetta verði endanleg niðurstaða, bara að þetta
er staðan í hnotskurn og um þetta verðum við að hugsa.
Vandamál Haítíbúa hefur alla tíð verið það að yfirstétt
landsins og stjórnvöld hafa flækt það í svo flókið net
alþjóðlegra skuldbindinga í gegnum skuldsetningu að
engin leið hefur verið fyrir íbúana að brjóta þetta vald á
bak aftur.
Byltingin á Haítí. Einar Már spyr í grein sinni hvaða lærdóm við Íslendingar getum dregið af sögu Haítí. „Auðvitað munu spekingarnir rísa upp
hver um annan þveran og segja: Þetta er ekki sambærilegt. Síðan munu þeir ekkert útskýra hvað sé ekki sambærilegt. En sem sé; að taka
lán fyrir skuld og semja svo um greiðslu lánsins á forsendum lánardrottinsins; það er hið sambærilega, hin pólitíska og sögulega samsvörun.“
Korngörðum 2 | Sími 525 7000 | www.eimskip.is ||
Óskum íslenska landsliðinu velgengni á EM í handbolta.
Eimskip styður við bakið á strákunum okkar.
FULLA FERÐ ÁFRAM