Austurland - 09.11.1978, Blaðsíða 2

2
AUSTURLAND
Neskaupstað, 9. nóvember 1978
Æjsturlanð
Útgefandi: Kjördœmisráð Alþýðubandcúagsins á Ansturlandi.
Ritstinri: Rjarni bóráarson. — NESPRENT
Hlutverk sveitarfélaga í
atvinnuuppbyggingu
Alltaf eru í gangi í þjóðfélaginu umræður um, hver skuli vera afskipti
sveitarstjórna af atvinnumálum. Samkvæmt sveitarstjórnarlögum eru
sveitarstjórnum ekki lagðar aðrar skyldur á herðar á sviði atvinnumála
2n að annast vinnumiðlun og „að gera ráðstafanír til jress aö koma í veg
iyrir almennt atvinnuleysi eða bjargarskort, eftir því sem fært er á hverjum
:íma“.
Víst er. að það er afgerandi fyrir sveitarsjóði, að ástanu i atvinnu-
málum sveitarfélaganna sé gott. Því eru afskípti sveitarfélaga af atvinnu-
málum bæði eðlileg og sjálfsögð.
Mjög er mismunandi með hverjum hætti ]>essi afskipti eru, en algeng-
ustu skiptin eru með fernum hætti:
í FYRSTA LAGl taka mörg sveitarfélög beinan eða óbeinan þátt í
stofnun fyr:rtækja, sem ekki eiga skylt við eiginlegar framkvæmdir sveit-
arfélaga, svo sem útgerð, rekstri frystihúsa, prjónastofa o. fl. Má benda
á stórfyrirtæki eins og Útgerðarfélag Akureyrar og Hraðfrystihús Eski-
fjarðar.
f ÖÐRU LAGI standa mörg sve;tarfélög að stofnun og rekstri þjón-
ustufyrirtækja, cins og vatnsveitna, rafveitna, varmaveitna o. fl.. ]>ó svo
að þar sé um fyrirtæki að ræða, scm ætlað er að standa undir sér fjárhags-
lega. Auk ]>ess eru svo ýmsar framkvæmdir á vegum sveitarfélaga, t. d.
framkvæmdir við gatnagerð, hafnargerð og byggingarstarfsemi, sem veita
atvinnu.
í ÞRIÐJA LAGI hafa sveitarfélögin óbein afskipti af atvinnumálum
með fyrirgreiðslu og sutðningi við atvinnufyrirtæki, s. s. með lóðaúthlut-
unum og ýmiss konar hjónustu við atvinnureksturinn, sem veitir atvinnu-
fyrirtækjum nauðsynleg skilyrði.
í FJÓRÐA LAGl er algengt, að sveitarfélög veiti atvinnufyrirtækjum
alls kyns fjárhagsaðstoð til þess að greiða fyrir eða tryggja, að fyrirtækin
halda uppi atvinnurekstri í sveitarfélaginu. Slík aðstoð er oft fólgin í
styrkveitingum, lánveitingum og ábyrgð sveitarsjóða á lánum fyrirtækj-
anria.
Hér á Austurlandi eru afskipti sveitarfélaganna, einkum við sjávar-
síðuna, veruleg. Mjög algengt er að sveitarfélögin standi að rekstri út-
gerðarfyrirtækja og frystihúsa í samvinnu við kaupfélögin. Þetta hefur
víða gelist vel J>ó ]>ess séu vissulega dæmi aö svdtarsjóðir hafi árum
saman ]>urft að sjá cftir öllum tekjum sínum til að standa undir atvinnu-
rekstri, en það er að sjálfsögðu ótækt. En hætt er við að ástandið væri
víða. ískyggilegt ef sveitarfélögin hefðu látið aðra alfarið um uppbyggingu
ttvinnulífsins.
Af og til heyrast raddir um að sveitarfélögin eigi ekkert að vera að
vasast í atvinnurekstri. Það eigi einstaklingar að gera. Oftast eru þetta
raddir manna, sem ókunnugir eru íslensku atvinnulífi, ókunnugir aðstæð-
um í sjávarplássunum kringum landið, en hafa allt sitt vit úr fræðibókum,
sem miðaðar eru við allt aðrar aðstæður en hér ríkja.
Ríki og sveitarfélög hljóta að þurfa að hafa afskipti af atvinnulífinu
í Jandinu og eðlilegt er að um nokkra verkefnaskiptingu sé að ræða. Ríkis-
valdiö á að hafa það hiutverk fyrst og fremst að sjá svo til, að höfuð-
itvinnuvegirnir hafi rekstrargrundvöll. Það á ennfremur að vera hlutverk
ríkisins að gera áætlanir um atvinnulíf landsmanna og eflingu pess, bæði
á landsmælikvarða og í einstökum landshlutum. í vissum tilvikum hlýtur
ríkið svo að gerast oeinn 'pátttakandi í atvinnurekstri, einkum í mjög
tjarmagnstrekum atvinnugreinum.
Hvað sveitarfélögin varðar, er eðlilegast að pað sé háð ákvörðun
hverrar sveitarstjórnar, hver þátttaka sveitarfélagsins í atvinnulífinu skuli
vera. Hins vegar hníga öll rök að }>ví, að ráðlegt sé að hafa sveitarfélögin
meira með í ráðum um atvinnuuppbygginguna en verið hefur — Krjóh.
Samræming og samstarf sveitarfélaga:
3. hluti. Þiónustumiöstöðvar
Innheimtustofur
í byrjun þessa árs komst skriður
á mótun staðgreiðslukerfis skatta
og at sumum var gælt við pá hug-
mynd að koma ]>ví á í byrjun árs
1979. Þær hugmyndir voru byggðar
á draumórum. Mál sem petta þarf
mun lengri undirbúning ef leiða á
til peirrar hagkvæmni sem að er
stefnt. Hins vegar væri hugsanlegt
að koma á staðgreiðslu útsvara með
styttri fyrirvara væri ]>að athugandi
fyrir stjórnvöld.
Ekki var ætlunin að ræða hér al-
mennt um staðgreiðslukerfi skatta
og pví síður um hið stórgallaða stað-
grciðslukerfi sem lagt var fyrir síð-
asta Al]úngi. Því er á )>etta minnst
hér, að uin leið og staðgreiðslukerfi
verður komið á fót, ætti að sam-
eina innheimtu hjá ríki og sveitar-
félögum eins og þegar hefur verið
gert á nokkrum stöðum.
Að sjálfsögðu eiga þessar inn-
heimtustofur að vera undir stjórn
•sveitarstjórna og myndu tengjast
reiknistofunum (sem um var rætt í
2. hluta) af tveimur ástæðum:
Þær |>yrftu á }>jónustu reiknistof-
anna að halda varðandi gjaldenda-
bókhald og þjónustusvæði ]>eirra
yrði hið sama. Þær mætti p\\ sam-
eina í cinni byggingu ásamt fleiri
j?áttum.
Aðstöðumunur
Áður en um ]>á ]?ætti er rætt er
rétt að minna á, að sú atvinnulífs-
bylting, sem hófst á dögum fyrri
vinstri stjórnarinnar gjörbreytti at-
vinnuástandinu og stöðvaði fólks-
flóttann frá landsbyggðinni til höf-
uðborgarsvæðisins. Því miður entist
vinstri stjórnimii ekki aldur til að
efla ]>jónustustarfsemi úti um land
í kjölfar uppbyggingar á framleiðslu-
tækjunum.
Á höfuðborgarsvæðinu hafa ]>ví
hlaðist upp }>jónustufyrirtæki sem
byggja tilveru sína á ]>jónustu við
framleiðslutæki landsbyggðarinnar.
Hér hefur )>ví myndast aðstöðumun-
ur, sem hefur, þegar til lengdar læt-
ur, áhrif á staðarval fyrirtækja ef
ekkert verður að gert ekki síst vegna
]>ess að atvinnuvegirnir verða æ háð-
ari sérhæfðri þjónustu. Ekki er að-
stöðumunur almennings minni.
Stjórnsýslu- og
þjónustumiðstöðvar
Til að leiðrétta þennan aðstöðu-
mun er ýmissa aðgerða þörf.
rangursríkast væri að stækka
sveitarfélögin, færa þeim aukin verk-
efni og völd. í pví markmiði pyrfti
að koma á fót í hverju héraði (lág-
mark 700 manna byggð) stjórnsýslu
og þjónustumiðstöð p. e. a. s. sam-
eiginlegri starfsaðstöðu og hag-
kvæmu samstarfi opinberra stofn-
ana og einkaaðila til }>jónustu við
fyrirtæki og einstaklinga.
Þessar stjórnsýslumiðstöðvar yfir-
tækju stjómsýslu peirra sveitarfé-
laga sem að ptim stæðu og veittu
alla pá almennu þjónustu sem skrií-
stofur bæjarfógeta, sjúkrasamlög og
oæjarskrifstofur veita.
ir>annig yrðu reiknisíofur og inn-
heimtustofur aðeins hluti Fessara
miðsiöðva auk þess sem til kæmi
rjónusta frá skattstofum, Fasteigna-
mati ríkisins, Brunabótafélaginu,
Húsnæðismálastofnun, Fram-
kvæmdastofnun o. fl.
Kostir )>essa fyrirkomulags eru
margir. Það yki valddreifingu og
drægi úr miðstjórnarvaldi.
Sameinuð stærri sveitarfélög yrðu
fær um að taka við auknum verk-
efnum og bæta ]>jónustu við íbúana.
Slík sameining stjórnsýslunnar
ætti ekki að auka skriffinnskuna
hcldur að leiða til margvíslegrar
samvinnu opinberra stofnana og
gæti ]>annig aukið hagkvæmni og
sparað í rekstri )>eirra.
Ei(.t blað á einum stað
Til ]>ess að sýna á hvern hátt slík
miðstöð gæti orðið vísir að endur-
skipulagningu opinberrar hjónustu
mætti nefna tvö dæmi:
Húsbyggjandi ]>yrfti aðeins að
fara í þjónustumiðstöðina til )>ess að
ganga frá lánsumsókn lil Húsnæðis-
málastofnunarinnar og/eða lífeyrir-
sjóðs. Þaðan ætti lánið að afgreiðast
til húsbyggjandans. í miðstöðinni
lægju fyrir allflestar upplýsingar,
sem umræddar lánastofnanir gera
kröfu til. Með aðstoð tölvu ætti að
vera fljótlegt að nálgast |>ær og
koma til viðkomandi lánastofnunar
Félagsfundur sunnudaginn 12. nóvember kl. 16 í Egilsbúð.
DAGSKRÁ:
1. Flokksráðsfundurinn 17. nóvember.
2. Stjórnmálaviðhorfið.
Hjörleifur Guttormsson kemur á fundinn.
S T J Ó R N 1 N