Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 29.12.1929, Blaðsíða 3

Um stærðfræði og eðlisfræði sem skólafög
Það er talið aðalhlutverk mentaskólanna, að veita
nemendum sinum almenna mentun og að búa þá
undir framhaldsnám í liærri skólum, og dómurinn
um skólana hlýtur að fara eftir því, hve vel þeir leysa
þetta hlutverk í báðum atriðum.
Yiðfangsefni skólanna og ldiðstæðra mentastofn-
ana breytist jafnt og ])jett, og mjög í eina átl, og það,
sem kallað er almenn mentun, breytist að sama skapi.
Jeg minnist þess, að þegar jeg var í mentaskólanum
var það algeng fyndni hjá máladeildar-nemendum,
að kalla sig lærða menn, af þvi að þeir liöfðu latínu-
nám með höndum, en við jafnaldrar þeirra i stærð-
fræðideildinni, gátum ekki gert okkur vonir um, að
verða taldir með lærðum mönnum, þótt við værum
eitthvað að glima við stafróf stærðfræðinnar og eðl-
isfræðinnar. Og svo mun enn vera i augum margra
á landi voru, að lærður er sá einn, sem kann eitt-
livað í latínu. En svo mjög hafa viðfangsefni lærðu
mannanna breylst á síðustu áratugum, að mjer er
nær að halda, að í liinum mentaða heimi sjeu stærð-
fræðingar og náttúrufræðingar engu síður tald-
ir með lærðum mönnum en þeir, sem önnur fræði
stunda. Þetta er mjög eðlilegt. Þekkingin á lögmál-
um náttúrunnar liefir umskapað lieiminn, miklu
meira en mörgum er ljóst, bæði kent mönnum að
líta margt öðrum augum, skapað nýja beimsskoð-
un í stóru og smáu, og verkfræðilegar uppgötvanir
liafa einnig gjörbreytt umheiminum í augum þeirra,
sem ekki hafa öðlast vísindalega heimsskoðun. Menn
bafa lært að byggja skip, bifreiðar, flugvjelar, flytja
raforku bundruð km, lært að talast við þótt þeir
sjeu hvor í sinni heimsálfu, og nú getur íslenskur
bóndi setið heima frammi í afdal, og hlustað á ít-
alska sönglist sunnan úr Rómaborg. Ekki eru það
lærðir menn í fornum sldlningi, sem hafa gert þessi
lcraftaverk, heldur menn, sem hafa lagst svo lágt,
að smíða ýmsa hluti úr málmi eða öðrum jarðnesk-
um efnum, eða tekist, eftir grandvara íhugun, að lýsa
ýmsum af hinum skáldlegustu dutlungum náttúr-
unnar með nokkrum stærðfræðilegum formúlum.
Mentunin á að vera sniðin eftir þeim heimi, sem
við lifum í, eins og hann er nú, og það eru fyrst og
fremst skólarnir, sem sniða liana, en jeg er liræddur
um, að sniðið sje komið úr ,móð‘. í máladeild menta-
skólans er stærðfræðikensla engin, og eðlisfræði-
kensla svo að segja engin. Að vísu er gerð tilraun til
þess að kenna þar fáeina veigaminstu kaflana úr
stjörnufræði og ljósfræði, sem ætlaðar eru samskon-
ar skólum í Danmörku og Svíþjóð, en það er fyrir-
fram útilokað, að allur þorri nemenda geti lesið þetta
sjer til gagns, vegna þess hve stærðfræðikunnáttan
er bágborin, og þó er þessi ljósfræði aðeins litill
hluti af þeirri eðlisfræði, sem annars er talin hæfi-
leg í máladeild. Niðurstaðan verður því sú, að ís-
lenskir máladeildarstúdentar eru alls ófróðir um
þær fræðigreinar, sem kúltúr nútímans byggist á.
í háskólanum okkar fá þeir heldur enga almenna
fræðslu i þessum greinum. Mjer er kunnugt um það,
að i læknadeildum erlendra háskóla er kend eðlis-
fræði, þótt gera megi ráð fyrir betri stúdentament-
un í lienni en hjá okkur, og bendir það á, að nauð-
synlegt sje talið, að læknaefni hafi nokkra almenna
þekkingu í jæssari grein. En lijer í læknadeildinni
er engin kensla í eðlisfræði, og meðan svo er, er sjer-
stök ástæða til þess, að láta menn ekki fara hennar
alveg á mis í lærdómsdeildinni, eins og verið hefir
hingað til. Ekki hafa samt heyrst neinar kvartanir
frá háskólanum, og engin mótmæli gegn niðurskurði
stærðfræðinnar, en ekki skyldi mig furða, þótt mála-
deildarstúdentar með því hinu nýja sniði, þættu illa
bæfir til háskólanáms í ýmsum greinum,er við stærð-
fræði styðjast. Slcýrsla forstöðumanns upplýsinga-
skrifstofunnar í síðasta stúdentablaði sýnir, að það
eru þó alhnargir málastúdentar, sem leggja fyrir sig
„exakt“ fög.
Víkjum nú nokkuð að stærðfræðinni. 1 máladeild-
inni liefir undanfarið verið lesið um veldi, logariþma
og rentureikninga, nokkrar setningar í rúmfræði
og hyrjunaratriðin í trigonometri, og þetta eiga
meðalgreindir menn að dunda við í þrjú ár. Er
það furða, þótt áhuginn liafi dofnað? Mönnum hefir
leiðst að hanga yfir þessu, liætt að fylgjast með, en
lært dæmin utanað eftir glósum, til þess að geta
staðið sig í tímum. Með þessu móti tapar stærðfræð-