Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 29.12.1929, Blaðsíða 5

TlMARIT V. F. í. 1929.
55
Huminel, C. V. Holten, Julius Thomsen, G .A. Hage-
mann, H. J. Hannover og P. 0. Pedersen. Síðan er
skýrt frá þeim 28 námsgreinum, sem eru og liafa
verið kenndar við skólann, og að lokum eru kaflar
tveir um „Inspektörana“ og um styrktarsjóði þá,
sem skólinn hefir yfir að ráða. Talsvert af myndum
er í hókinni, mest mannamyndir og tcikningar af
byggingum skólans. Einna mest munu gamlir nem-
endur skólans sakna mynda af núverandi kennurum
skólans, en iþeirri reglu hefir jafnan verið fylgt, að
taka ekki upp myndir af lifandi kennurum, öðrum
en forstjórunum, og er það gert af vel skiljanlegum
ástæðum, en mörgum myndi þó hafa þótt gaman að
eiga myndir af þeim.
Eins og alkunnugt er, var skólinn stofnaður að
tilhlutun hins fræga eðlisfræðings H. C. Örsted,
samkvæmt konungsúrskurði 27. jan. 1829, og var
hann vígður 5. nóvember s. á. i nærveru konungs og
sona lians, ráðherranna og margra annara stór-
menna. Vígsluræða Örtseds er merkileg mjög, og vel
þess verð, að henni sje gaumur gefinn. Ekki sist
munu margir lijer geta lært af lienni; þótt merkilegt
megi lieita, virðist hugsunarliáttur margra hjer —
þeirra sem vilja takmarka eða jafnvel útrýma stærð-
fræðinni og náttúruvísindunum úr mentaskólunum
— enn ekki liafa náð þcim þroska, sem Örsted liafði
náð fyrir 100 árum. Hann lýsir i ræðu sinni itarlega
iive feikna mikla þýðingu öll nátlúruvísindi ásamt
stærðfræðinni hafa fyrir menningu og fyrir likam-
legan og andlegan þroska þjóðanna, hann er fullur
áhuga á framþróun þessara visindagreina, sem hann
telur liina einu tiyggu undirstöðu undir heilbrigt líf
þjóðanna. Og sú öld, sem liðin er siðan hann lijelt
þessa ræðu, hefir sannað það til fulls, að liann liafði
rjett fyrir sjer. Það mun sannast, að sú þjóð, sem
ekki byggir líf sitt á þessum gi-undvelli, mun fyr eða
síðar liggja undir í lífsbaráttunni. —
Fjöllistaskólinn átti erfitt uppdráttar i upphafi.
Húsakynnin voru fremur lítil og ómerkileg, rnilli
Studiestræde og St. Pederstræde, þar sem siðar liá-
skóla-Annex komst inn, en miklu minni og teikni-
stofur og æfingastofur voru litlar og lítt búnar tækj-
um. Nemendur voru 22, en kennarar 6, sem allir
gegndu jafnframt öðrum störfum. Kenslan náði i
fyrstu yfir stærðfræði, efnafræði, eðlisfræði, vjel-
fræði og teikningu, enda var ekki ráðgert próf í öðru
en efnafræði og vjelfræði. Verkfræði var alls ekki
kend fyr en nokkuð löngu seinna, og kom það til af
því, að til var teknislc kensla í hernum, enda voru
öll verkfræðisstörf þá á dögum undir lierstjórn. Ör-
sted, sem var fyrsti forstjóri skólans, vildi auðvitað
þegar fram leið, færa út lcviarnar, en lionum tókst
það aðeins að litlu leyti, þar sem verkfræðin var ekki
gerð að námsgrein fyr en eftir hans daga. En mörgu
þurfti að koma í lag á fyrstu árum skólans. Frá ýms-
um hliðum var kandidötum skólans gert erfitt upp-
dráttar, lífsstörf þeirra kcmu í bága við gamlar venj-
ur og reglur, og átti Örsted i cilifu striði með áð
greiða götu þeirra. Kennararnir voru óvanir, lítið
í je til umráða, og yfirleitt við marga örðugleika að
stríða. Þó gekk það sæmilega fyrstu 10 árin, nem-
endum fjölgaði og æfingastofurnar voru stækkaðar
og fengu lalsverða viðbót af áhöldum og tækjum. Af
101 nemanda tóku 51 próf, en á næstu 10 árum luku
aðeins 34 af 92 fullnaðarprófi. Þó má geta þess, áð
á þvi timabili byu-jaði stríðið milli Danmerkur og
Þýskalands vegna Suður-Jótlands, og dró það auð-
vitað mikið úr náminu. Stjórn skólans var farin að
vinna að því, að leggja undir liann verlcfræðisfögin,
cn það gekk stirt. 1845 tókst þó að innleiða kenslu i
land- og liallamælingum, en tillögur um fullkomna
kenslu í verkfræði, sem hornar voru fram 1848,
fengust ekki samþyktar, þar sem herstjórnin var ein-
dregið á móti þeim, og fjekk að ráða. Örsted var for-
stjóri til dánardags, 9. mars 1851, hann var cklci ein-
ungis faðir skólans, lieldur var skólinn óskabarn
hans, sem fjekk að njóta rnesta áhuga hans og starfs-
krafta. Mikið á skólinn lionum að þakka þann grund-
völl, er liann lagði undir þessa mikilvægu stofnun
með framúrskarandi framsýni. —
Næstu 14 árin stjórnaði jarð- og cfnafræðing-
urinn J. G. Forchhammer skólanum. í lians tíð
var unnið áfram að því tvennu, að auka kensl-
una og bæta húsnæðið, en hvorttveggja gekk
erfiðlega. Frá ýmsum hliðum var unnið harðlega á
móti skólanum, en ekki sist af hálfu hernaðarskól-
ans. Jafnvel kom til tals að breyta alveg um tilliög-
un á skólanum, þannig að hin æðri tekniska ment-
un fengist við tekniska skóla hersins, en að polytekn-
iski skólinn yrði aðeins tekniskur skóli fyrir liand-
verks- og iðnaðarmenn. Miklar bollaleggingar i
nefndum, ráðuneyti, liáskólanum og víðar liöfðu
i för með sjer ótal greinargerðir og skýrslur, en lítið
fjekkst ágengt. Hinsvegar var mjög mikil teknisk
framþróun á þessum árum, meðfram á sviðum, sem
hernaðarverkfræðingarnir rjeðu ekkert við, og varð
því að sækja til Englands og Frakklands um aðstoð,
sjerstaklega við vatnsveitur, gasstöðvar, liolræsi o.
þ. li., en margir ungir kandidatar frá skólanum
fengu þar atvinnu, og þannig reynslu og þroska. Með
þessu sást enn glögt, hvað var ábótavant við poly-
tekniska skólann, og þar sem stjórn skólans gat ekki
kipt því í lag, gerðu verkfræðingarnir sjálfir sam-
tök til iþess að geta launað kennara i verkfræðings-
fögunum — með samskotum einstaklinganna — og
var þessu svo vel tekið, að í ágúst 1857 voru fengin
loforð um 523 Rdl. árlega og 100 Rdl. í eitt skifti
fyrir öll, og nægði það til þess að geta stofnað noklc-
uð umfangsmikla lcenslu i öllum verkfræðingsfög-
um. Stjórn skólans tók þessu boði með þökkum og
ráðuneytinu fanst svo mikið til um þessa fórnfýsi
gömlu nemendanna, að það fjelst fyrir sitt leyti á,