Ísfirðingur - 01.06.1999, Blaðsíða 2

Útgefandi:
Kjördæmisráð framsóknarmanna á Vestfjörðum
Blaðstjórn:
Guðni G. Jóhannesson
Sveinn Bernódusson
Sigríður Magnúsdóttir
Abyrgðarmaður:
Kristinn H. Gunnarsson
Prentvinnsla: H-prent ehf. ísafirði
í tilefiii
sjómannadags
Sjósókn og byggð hafa verið samofin hér á landi frá
upphafí, og enn rúmum 1100 árum frá því að ísland
byggðist eru lífskjör þjóðarinnar öðru fremur borin
uppi af öflugri sjósókn. Þótt sjómennska og fiskveiðar
séu undirstaða þeirrar velmegunar, sem þjóðin býr við,
bendir margt til að sjómenn þurfi áfram að standa í
baráttu til að verja eigin hagsmuni.
í þéttbýli gætir sífellt minni skilnings á því hversu
þýðingarmikið starf sjómenn vinna í þágu þjóðarinnar
allrar. Um áraraðir hefur til dæmis þótt sjálfsagt að
sjómenn fengju „sjómannafrádrátt”, en að undanförnu
heyrast raddir um að afnemaberi slíkan frádrátt. Skipta-
kerfi sjómanna sem um áraraðir hefur verið grundvöllur
afkastamikillar sjósóknar, gæti einnig átt undir högg að
sækja.
Tilskipum Evrópusambandsins um vinnutíma sjó-
manna getur kollvarpað þeirri vinnutilhögun sem við-
gengst á íslenskum fiskiskipum og afleiðingin orðið
breytingar á skiptafyrirkomulagi. Sjómenn hafa um
árabil verið uppteknir af umræðu og skoðanaskiptum
um fiskveiðistjómunarkerfí og það svo, að á stundum er
sem önnur hagsmunamál falli í gleymsku. Hvað sem
líður deilum um kvóta og fiskveiðistjórnun, má ekki
gleymast, að fleiri atriði en fiskur hafa áhrif á líf sjó-
manna.
Nauðsyn er t.d. að löggjafinn taki öryggis- og trygg-
ingamál sjómanna til gagngerrar skoðunar með lag-
færingu í huga. Slík réttarbót gerist ekki nema sjómenn
láti í sér heyra og brýni fyrir umbjóðendum sínum hvað
þeir vilja.
Farsæl niðurstaða í þeim málum, sem hér hafa verið
gerð að umtalsefni, byggist á því, að sjómenn nái að
standa vel saman. Sjómannadagurinn er öðrum dögum
betri til að staldra við og minnast þessa.
Ég sendi sjómönnum bestu heillaóskir á sjómanna-
a^inn' Gunnlaugur Sigmundsson
Óskum sjómönnum Lil hamingju með daginn
(tyé IRíU
39 - 510 OtyíímeutíÁ
SÍmí 4513567 - 4513557
Opnum aftur 6. júní. Opnunartímar í sumar:
Virka da(>a kl. 11:30-23:30. Um helgar kl. 11:30-03:00.
Þá var hlustað
á bátabylgjuna
- og um það hvern þátt heimarafstöðvarnar
áttu í því að hægt var að hlusta á útvarpið
í árdaga þess, að minnsta kosti í landi.
Eftir Finnboga Hermannsson.
Doðrantar hafa verið skrifaðir og
gefnir út um fjölmiðla og fjölmiðlun
á islandi og í allri veröldinni. Ef til
vill ekki margt tekið saman um við-
búnað þeirra sem ætlað var að hlust-
uðu í árdaga útvarps. Sú saga hefur
eiginlega lítið verið sett á blöð á Is-
landi.Þjóðháttadeild Þjóðminjasafns-
ins er að safna upplýsingum um raf-
magnsnotkun á Islandi. Um reynslu
fólks af fyrsta rafmagninu sem það
bjó við og svo frv. Vill nefnilega svo
lil, að útvarpstæki gengu fyrir raf-
magni frá fyrstu tíð og útvarpið var
langt á undan almennri rafvæðingu í
dreifðum byggðum. Litlu verður
Vöggur feginn meðal útvarpsfólks,
þegar svokölluð hlustun mælist
þokkalega. Kannanir gefi til kynna
að útvarpsgarmur sé einhvers staðar í
húsinu, sem hafi verið kveikt á.
Snemma var einhvers konar raf-
magnsveitum komið á í þorpum og
kaupstöðum. Rafmagnsfélög stofnuð,
sem keyrðu Ijósavélar, vatnsailsstöð
sett upp í næstu ársprænu eða raforka
keypt frá verksmiðjum svo sem frá
timburverksmiðju Jóhannesar Reyk-
dals í Hafnarfirði sem virkjaði Ham-
arkotslækinn. Til sveitahófstrafvæð-
ing með heimarafstöðvum að ein-
hverju marki upp úr 1910 og á fjórða
áratugnum varð fjölgun þeiira mest.
Þar voru Skaftfellingar fremstir í
flokki meðBjarnaRunólfsson íHólmi
í broddi fylkingar. Og áður en yfir
lauk, höfðu þeir Bjarni og félagar
hans sett upp hátt á annað hundrað
heimarafstöðvar til sveita víðs vegar
uin land. Fjöldi þeirra stöðva sem
aðeins Skaftfellingarsmíðuðu varorð-
inn I 18 og í flestum sýslum landsins
árið 1932,tveimurárumeftirað Ríkis
útvarpiðhófútsendingarálangbylgju
sinni. Bjarni í Hólmi hafði þá virkjað
á eitthundrað býlum. Heimarafstöðv-
ar urðu því forsenda útvarpshlustunar
í dreifðum byggðum og til þeina sóttu
menn um langan veg eða skamman
tilaðfá hlaðnar ralhlöður sínar fyrstu
árin.
Rauðisandur heitir hérað í Vestur-
Barðastrandarsýslu og var í Rauða-
sandshreppi. Telst nú til Vesturbyggð-
ar. Þá var ekkert til sem taldist til
rafmagns á Rauðasandi. Þó voru til
vasaljósatýrur, sem þó voru nánast
dýrgripir og týrurnar ekki notaðar
nema einstaka sinnum. Þetta er sam-
kvæml handritum Ara Ivarssonar frá
Melanesi. Annars vegar Rafmagn á
Rauðasandi sem hann setti saman fyrir
þjóðháttadeild Þjóðminjasafnins nú á
vordögum. Og hins vegar hugleið-
ingar um útvarpið í handriti ódagsett-
sem hann skrifaði fyrir sjálfan sig, sér
til dægrastyttingar fyrir nokkrum ár-
um. Hvað skyldi einsagan segja um
það? ÁRauðasandi varútvaipiðorðið
afgerandi afl í lífi þess fólks sem
hann ólst upp hjá og með, þegar hann
mundi eftir sér um miðjan fjórða ára-
tuginn. Fyrsta útvarpstækið kom nátt-
úrlega á höfuðból ið Bæ á Rauðasandi.
Ef eitthvað sérstakt var á dagskránni,
varfólk látið vita um allan Rauðasand
og það safnaðist saman þar í Bæ til að
hlýða á það sem fram fór. Allavega
var svo, þegar fyrstu stjórnmálaum-
ræðurnar fóru fram fyrir kosningarnar
1932. En fólk þar í sveit var á þessum
árum mjög pólitískt og lét sig ekki
muna um að fara langan veg til að
hlýða á, ef frambjóðendur flokkanna
tókust á. Annað hvort í útvarpi eða í
þinghúsinu í Örlygshöfn. En til var
það, að Jónas Jónsson og Jón Þorláks-
son fylgdu frambjóðendum flokka
sinna hér í sýslu, því að hún var vafa-
kjördæmi á þessum árum. Fljótlega
komu útvarpstæki á hvern bæ í Rauða-
sandshreppi nema einn, þar sent ekki
kom útvarp fyrren árið 1948.
Svo er landsháttum farið á Rauða-
sandi, að þangað verður aðeins komist
um fjallvegi. Tæplega af sjó. Þegar
útvarpið hóf að senda út árið 1930
voru tvö ár frá því að vatnsaflsstöð
var sett upp í Kvígindisdal við Pat-
reksfjörð. Hún varsjökílóvött. Bjarni
Runólfsson íHólmi íLandbroti gerði
stöðina og þá voru þeir bræður frá
Svínadal í Skaftártungu, Eiríkur og
Sigurjón Björnssynir, farnirað starfa
hjá Bjarna. Einnig var komin heima-
rafstöð frá Bjarna að Hnjóti í Örlygs-
höfn á þessunt tíma, en það er lengra
út meðPatreksfirði. Því var skemmsta
leiðin af Rauðasandi yfir í Kvígindis-
dal um Skersfjall, sem er tæplega
þrjú hundruð metra hár fjall vegur yfir
í Patreksfjörð og síðan út með Pat-
reksfirði að Kvígindisdal —til þess
að fá útvarpsrafgeyma hlaðna.—
Ari Ivarsson lýsir ágætlega þeim
búnaði, sem menn notuðust við úti á
landsbyggðinni, þar sem enginn sér-
fræðingur var við hendina og menn
fikruðu sig sjálfir áfram í þeirr við-
leitni að ná hinum dýrmætu útvarps-
sendingum á fyrstu árum þessa tækis.
Votabatteríið og það þurra
Orkufengu tækin frátvennskonar
rafhlöðum, sem báðar urðu að vera
tengdar í einu. Sérstök hólf voru inni
FERJAN BALDUR STYKKISHOLMI
SIMI: 4381120 - FAX: 4381093
BRJÁNSLÆK SÍM/ 4562020
E-MAIL: ferjan@aknet.is
NETFANG: www.aknet.is/ferjan
U 7 •' M ' f&/i: *
Sigling yíir Breiðafjörð
er ógleymanleg ferð inn í
stórbrotna náttúru
Vestfjarða.
Sumaráætlun 1999:
Frá Stykkishólnii
kl. 09:00 og kl. 16:00.
Frá Brjánslæk
kl. 12:30 og kl. 19-
2