Dagblaðið Vísir - DV - 24.05.2005, Blaðsíða 39

DV Síðast en ekki síst
ÞRIÐJUDAGUR 24. MAÍ2005 39
Ólga í Úzbekistan
Um 500 manns láta lífið þegar ör-
yggissveitir skjóta á mannfjölda í
andófsham - þetta nægir til að koma
á fréttakortið landi sem annars er
þar ekki. Hér er átt við Mið-Asíuríkið
Úzbekistan, þar sem spurt er um
það þessi misseri hvort leið út úr ör-
birgð og harðstjórn liggur til ein-
hvers konar lýðræðis eða vaxandi
áhrifa hreyfinga sem láta sig dreyma
um trúarlegt stórveldi í Mið-Asíu
sem rísi á fjórum fyrrum Sovétlýð-
veldum, sem öll eru byggð múslfm-
um mestan part.
Harðstjóri en bandamaður
Forseú Úzbekistans, Karimov,
var áður formaður Kommúnista-
flokksins í lýðveldinu, en gerðist við
fall Sovétríkjanna leiðtogi þjóðernis-
hreyfingar sem hefur einokað póli-
tískt vald í landinu. í síðustu kosn-
ingum fékk hann 92% atkvæða og
hefur látið hnika til stjórnarskránni
til að framlengja umboð sitt, nú síð-
ast til ársins 2007. Hann hefur beitt
aðferðum lögregluríkis af mikilli
grimmd - lögregla hans hefur verið
sökuð um pyntingar og meira að
segja um að sjóða stjórnarandstæð-
inga lifandi. Efnahagsástand er
hörmulegt í landinu, fátækt mikil og
atvinnuleysi.
Engu að síður hefur Karimov
verið talinn verðmætur bandamað-
ur Bandaríkjanna í „stríðinu gegn
hryðjuverkum" og þá sérstaklega í
hernaði gegn talibönum í Afganist-
Árni Bergntann
skrifar um ótguna sem
rlkir i Úzbekistan þessa
dagana.
an. Hann leyfði Bandaríkjamönnum
að koma sér upp herstöð í landinu
og þáði fyrir nokkra tugi miljóna
dollara á ári, sem að sögn fara að
mestu til að halda útí her og lög-
reglu. Að auki er Úzbekistan eitt
þeirra landa sem fangar, sem
bandaríska leyniþjónustan grunar
um aðild að hryðjuverkasamtökum,
eru fluttir til og geymdir þar með
leynd - og látnir sæta svipaðri með-
ferð og illræmd hefur orðið eftír
frægar myndbirtíngar úr Abu
Ghraib-fangelsinu í Bagdad i írak.
Andóf og íslam
Þessa stöðu mála hefur Karimov
fært sér óspart í nyt. Hann bregst svo
við hverju dæmi um ókyrrð eða
mótmæli að lýsa því yfir að þar séu
að verki „íslamskir öfgamenn" eða
beinlínis hryðjuverkamenn. Undir
yfirskini þátttöku sinnar í alþjóða-
stríði gegn hryðjuverkum hefur
hann látíð handtaka um tíu þúsund-
ir manna að því er talið er og hafa
þeir sætt verstu meðferð. Amnesty
Internatíonal hefur kynnt sér mál
ýmissa þessara fanga og telur ásak-
anir á hendur þeim langflestar upp-
lognar. Undir það tekur Craig
Murray, fyrrum sendiherra Bret-
lands í Tashkent, sem rekinn var úr
starfi í fyrra fyrir opinskáa gagnrýni
á mannréttindabrot stjórnar Karim-
ovs. Hann segir í viðtali við blaðið
The Indepent á dögunum að Bretar
og Bandaríkjamenn muni aldrei
gera neitt sem máli skiptír í þágu
lýðræðis í landinu - svo mjög hafi
þau flækst í að taka ábyrgð á
Karimov og harðstjórn hans.
Nú eru að sönnu til í landinu
bönnuð íslömsk samtök, Hizb-ul-
Tahrir, sem hafa á dagskrá sinni
endurreisn mikils íslamsks stórveld-
is í Mið-Asíu. Og hryðjuverk hafa
verið framin í landinu - í fyrra týndu
t.d. um 40 manns lífi í sprengingu í
höfuðborginni Tashkent. En frétta-
skýrendum ber saman um að áhrif
þessara samtaka hafi ekki verið mik-
il til þessa. Hitt er svo annað mál að
þeim mun vafalaust vaxa fiskur um
hrygg ef þau verða eini farvegur
hinnar mildu og réttmætu óánægju
sem beinist að valdhöfum. Upphaf
þeirra óeirða í borginni Abidzhan
sem kostuðu líklega um 500 manns
lífið og vöktu dapurlega athygli á
Úzbekistan á dögunum var einmitt
það, að nokkrir tugir vopnaðra
manna réðust inn í fangelsi í borg-
inni til að frelsa 23 menn sem þar
voru í haldi sakaðir um aðild að
hinni bönnuðu íslömsku hreyfingu.
Og í síðustu viku bárust fregnir um
að hópur manna hefði tekið og hald-
ið í einn dag smáborg austast í land-
inu og lýst því yfir að með þeirri
aðgerð væru þeir að byrja stofnun
íslamsks ríkis í Úzbekistan.
Fáir kostir góðir
Of snemmt er að spá um það
hvort þessi tíðindi eru sá neisti sem
verður að miklu báli. Hitt er víst að
hver sá sem tæki við stjórnartaum-
um í Úzbekistan á úr vöndu að ráða.
Á tímum Sovétríkjanna gegndi land-
ið miklu hlutverki í hagkerfinu með
því að sjá því stóra ríki fyrir baðmull.
Enn er Úzbekistan annar stærsti út-
ílytjandi baðmullar í heimi - en að-
stæður á heimsmarkaði eru hinar
erfiðustu. Til dæmis hafa Affíku-
þjóðir sem baðmull rækta kvartað
sáran yfir alltof lágu verði sem ræðst
af miklum niðurgreiðslum til
baðmullarræktenda i Bandaríkjun-
um. Þá fara og saman í landinu mikil
umhverfisslys, sem tengjast oftiotk-
un á vatni úr tveim helstu stórám
landsins, og svo fóiksfjölgunar-
sprenging. Fyrir tæpum 50 árum
bjuggu um átta miljónir manna í
landinu en nú eru íbúarnir meira en
26 miljónir - þessi fjölgun hefur
haldið áfram eftír hrun Sovétríkj-
anna sem um leið leiddi meðal ann-
ars til að iðnaður í Úzbekistan
hrundi. Nú er talið að algeng laun í
landinu séu sem svarar 10-20 dollur-
um á mánuði og atvinnuleysi er
gífurlegt.
f í dúú
Góðir (slendingar! Sýnið
þolinmæði því þrátt fýrir
allt er sumarið á næsta leyti,
hvort sem við trúum þvi
eða ekki. Það kemur
kannski ekki á næstu
dögum en þolinmæði er
dyggð. Við skulum ekki
hugsa um blíðviðrið á
öðrum stöðum heldur bara
biða eftir islenska sumrinu
sem kemur
þegar það
kemur.
Nokkur
vindur

Gola
Gola V

7 Gola
Gola

Gola
5' Gola
ia 'G'
ÓJ
Gola
**
<&4
Gola r
4Ö
Nokkur
vindur
/ **
noraum

-w Hægvi-ri.

<&>
P

mnn
Hæg breytileg átt. i V/. , )
10Q3

Kaupmannahöfn
Oslo
Stokkhólmur
Helsinki
London
15 París 22
15 Berlín 19
16 Frankfurt 19
22 Madrid 27
14 Barcelona 21

Alicante 24
Milano 21
NewYork 14
San Francisco^ 24
með Kristjánl Guy Burgess
• Allt frá því Þórólf-
urÁmason hætti
sem borgarstjóri
hafa menn.velt
vöngum yfir því
hvað hann fari að
gera næst. Það kom
á óvart þegar hann
dúkkaði upp í Kína í hópi Sjóvíkur-
manna sem reka þar frystihús.
Þórólfur sagðist vera þarna í krafti
stjómarsetu í Marel en þegar hann
byrjaði að sitja fyrir á myrídum með
helstu ráðamönnum áttuðu menn
sig á því að ekki var allt sem sýndist.
Sjóvík og SH eru að sameinast og
talað er um að á myndunum hafi
Þórólfur verið að máta sig í for-
stjórastól sameinaðs fyrirtækis...
• Það þóttí heyra til tíðinda í gær
þegar Ingvi Hrafri Jónsson lýstí því
yfir á Talstöðinni að
honum þætti tími til
fyrir Davíð Oddsson
að draga sig í hlé.
Ingvi Hrafn hefur
hingað til verið einn
helsti talsmaður
Davíðs og varið
hann út í eitt. Aðdáunin hefur verið
gagnkvæm því Dav-
íð hefur gjarnan vilj-
að koma í viðtöl til
Ingva Hrafrís. Ingvi
Hrafn er óútreikn-
anlegur, fyrst yfirgaf
hann Útvarp Sögu til
að komast til 365
miðla og nú hefur
hann snúist gegn Davíð...
• Davíð þykir vera seinn af stað
með sendiherrakapal. Starfsmenn
utanríkisþjónustunnar hafa beðið
spenntir eftír því að komast að því
hvar þeir eiga að
vera næstu árin.
Nýlega hefur verið
ákveðið að færa til
marga af þeim sem
eru númer tvö í
mörgum sendiráð-
um. f þjónustunni er v
kvartað undan tíma-
setningum því oft þarf að gera mikl-
cir ráðstafanir svo sem í sambandi
við skólagöngu barna. Nú virðist
sem ákvörðunin um að skipa Guð-
mundÁma Stefánsson sem sendi-
herra sýni að allt sé á hreyfingu í
sendiherrakapli og sendiherrar og
aðrir bíða spenntir með...
• Opinber sendinefnd Ólafe Ragn-
ars Grímssonar í Kína fylgdi forset-
anum á öllum hans
ferðum. Þarna voru
auk Ólafs og Dorrit-
ar og starfsfólks for-
setaembættisins
ValurValsson,
stjórnarformaður
útflutningsráðs, Sig-
ríður Anna Þórðardóttír umhverfis-
ráðherra og ráðuneytisstjóri hennar
ásamt mökum og aðstoðarmaður
ráðherra Haraldur Johannessen.
Alfreð Þorsteinsson var einnig í
nefndinni sem fuiltrúi Orkuveit-
unnar og Reykjavíkurborgar...
V
*
• í þessari opinberu nefnd voru
einnig Hjálmar H. Ragnarsson rekt-
or listaháskólans og kona hans Ása
Richardsdóttir sem stýrir íslenska
dansflokkinum. Þau
léðu nefndinni
menningarlegra yfir-
bragð. Þegar hópur-
inn fór til Xingdao
að skoða fiskvinnslu
og tala um sjávarút-
veg, fengu þau
Hjálmar og Ása leyfi
til að vera áfram í Shanghai í stað
þess að fylgja hinni opinberu
nefnd...