Freyr - 01.11.2001, Blaðsíða 17

Meðan heyrúllurnar
eru algerlega
loftþéttar ná
bakteríurnar sér ekki
á strik. Ég hef heyrt
menn kvarta yfir því
að fuglar goggi gat á
plastið utan um
heyrúilurnar. Ef það
gerist er hætta á ferð
því að þá kemst loft
að heyinu
Óskylt astma
Er heysótt ekkert sk)>ld astma?
„Heysótt er ekki skyld astma.
Hún er stundum kölluð heymæði.
Mér þykir orðið heysótt betra orð
að nota enda er það miklu eldra og
er notað í þessum frásögnum frá
1790. Þá er talað um heysótt og ég
hygg að það hafi verið vegna þess
að menn fengu sótthita eftir að hafa
verið í heyi.
Doktorsritgerð mín snérist um
það að reyna að skilja af hverju
þessi bólgusvörun kemur og til
þessara rannsókna notaði ég mýs.
Ég svæfði þær og lét þær anda að
sér þessum bakteríum. Þannig
skapaðist í lungunum á þeim
bólgusvörun mjög áþekk því sem
er í lungum manna með heysótt.
Við töldum frumumar í lungunum
á músunum og rannsökuðum
veQasýni og mældum alls konar
boðefni sem losna. Við notuðum
bæði venjulegar mýs og gena-
breyttar mýs við þessar tilraunir.
Það er búið að breyta þeim þannig
að þær framleiða ekki ákveðin
bólgulosandi efni lengur. Þannig
gátum við skilið betur út á hvað
þetta gekk.
Síðan prófuðum við fleira. Við
prófuðum að sýkja mýsnar með
veiru, vegna þess að margir bændur
hafa sagt mér að þeir fái miklu
verri einkenni af heysótt eftir að
hafa fengið kvef. Það fékkst stað-
fest í músunum að veirusýking
magnaði upp bólgu í lungunum.”
Heyrúllurnar breyttu öllu
Er eitthvað til við heysótt?
„Það má segja að menn hafí leyst
þetta sjálfir að mestu leyti með
rúllubaggatækninni. Fyrir um það
bil 20 árum fóru þeir Tryggvi As-
mundsson og Davíð Gíslason og
báru saman algengi öndunarfæra
einkenna í bændum. Þeir fóru um
Strandasýslu þar sem er votviðra-
samt og báru þetta saman við aðrar
sveitir þar sem er þurrara. Þá fundu
þeir heilmikið af heysóttartilfell-
um.
Þeir segja mér að það sem hafí
gerst á undanfomum ámm, sérstak-
lega á síðustu 10 ámm, eftir að far-
ið var að rúlla upp heyi og setja
plast utan um, er að heysótt hafi
næstum því verið útrýmt. Það sem
gerðist þegar menn vom með illa
þurrkað hey í hlöðum, sem myglaði
og hitnaði, er nú að mestu úr sög-
unni því að þessar bakteríur mynd-
ast ekki í rúllunum. Tryggvi As-
mundsson segir mér að það hafí
ekki verið sjúklingur lagður inn á
Vífílsstaði með bráða heysótt ámm
saman. Ég er búinn að vinna hér í
þrjú ár og hef ekki vitað um neitt
nýtt heysóttartilfelli. Ég hef aftur á
móti hitt bændur sem störfuðu
lengi við heyskap og em annað
hvort með bandvefsmyndun í lung-
unum eða lungnaþembu.
Það, sem hægt var að gera með-
an heysóttin var hvað algengust,
var að nota öndunargrímur. Þegar
menn voru orðnir mjög slæmir
voru þeim gefin bólgueyðandi lyf
eins og sterar. En það sem alltaf
Það sem hefur gerst
á undanförnum árum,
sérstaklega á síðustu
10 árum, eftir að farið
var að rúlla upp heyi
og setja plast utan
um, er að heysótt
hefur næstum því
verið útrýmt
gerist þegar menn fá atvinnutengda
sjúkdóma er að þeir einfaldlega
hætta í þeirri vinnu og fara að gera
eitthvað annað. En sem betur fer
virðist heysótt að mestu úr sögunni
með heyrúllunum vegna þess að til
þess að þær bakteríur myndist, sem
valda heysóttinni, þarfa að vera
rakt hey sem loft kemst að. Þá nær
bakterían sér upp. Meðan heyrúll-
Sumir eru enn með
laust hey og bagga.
Það sem er best að
gera er að reyna að
þurrka heyið eins vel
og mögulegt er. Síðan
eiga menn að nota
grímur í hlöðum og
við gjafir og eins er
áríðandi að góð
loftræsting sé í
húsunum
umar em algerlega loftþéttar ná
bakteríumar sér ekki á strik. Ég hef
heyrt menn kvarta yfír því að
fuglar goggi gat á plastið utan um
heyrúllumar. Ef það gerist er hætta
á ferð því að þá kemst loft að
heyinu.
Það má heldur ekki gleyma því
að sumir em enn með laust hey og
bagga. Það sem er best að gera er
að reyna að þurrka heyið eins vel
og mögulegt er. Siðan eiga menn að
nota grímur í hlöðum og við gjafir
og eins er áriðandi að góð loftræst-
ing sé í húsunum. Annars tel ég að
það sé kominn tími á að fram-
kvæma rannsóknir á heilsufari
bænda almennt og þá alveg sérstak-
lega með tilliti til lungnaheilsufars
því að það em liðin 20 ár siðan þeir
Tryggvi Ásmundsson og Davíð
Gíslason gerðu slíkar rannsóknir.
Það hafa verið uppi ákveðnar hug-
myndir um að gera þetta en það er
ljármögnunin sem er vandamálið,”
segir dr. Gunnar Guðmundsson.
S. S
FR€VR 11/2001 - 17