Bændablaðið - 15.06.1999, Blaðsíða 28

28
BÆNDABLAÐIÐ
Þríðjudagur 15.júní 1999
Sviss
Noregur
ísland
Kórea
Japan
ESB
Bandaríkin
Tyrkland
OECD
Kanada
Póland
Ástralía

Ungverjal. mr..i
Tékkland r-r...t
Mónakó {• — j
Nýja Sjáland r—|
WKBaaam
0 100
WBBBBBBBI
200 300
1. Aætlaður heildarstuðningur
við landbúnað á íbúa 1996-1998
mæit í bandarískum dollurum.
400
Sviss
Noregur
ísland
Kórea
Japan
ESB
Bandarfkin
OECD
Kanada
Ástralía
Tékkland
Ungverjal.
Nýja Sjáland
Mónakó
0 5.000 10.000 15.000 20.000 25.000 30.000 35.000
2. Aætlaður stuðningur við
framleiðendur - þ.e. á hvern
bónda - mælt í bandarískum
dollurum.
mma
‘96-’98
Sviss
Noregur
Kórea
Japan
ísland
ESB
OECD
Tyrkland
Póland
Bandaríkin
Kanada
Mónakó
Tékkland |
Ungverjal. |
Ástralía |
Nýja Sjáland ^
3. Áætlaður stuðningur við
framleiðendur, sem hlutfall af
verðmæti framleiðslunnar á
verði til framleiðenda (PSE%).
10
20
30
40
60
70
80
Hrísgrjón
Mjólk
Kindakjöt
Annað korn
Sykur
Hveiti
Allar afurðir
Nautgripakjöt
Mafs
Olfufrœ
Svfnakjöt
Egg
Alifuglakjöt
Ull
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 e/o
4. Aætlaður stuðningur
við framleiðendur eftir
afurðum, sem hlutfall
af verðmæti á verði til
framleiðenda (PSE%).
Meðaltal OECD.
‘96-’98 I-----------.... I ‘86-’88
Tyrkland
Kórea
Póland
Sviss
ísland
Noregur
Japan
Ungverjal.
Mónakó
OECD
Tékkland
ESB
Bandaríkin
Kanada
Ástralía
Nýja Sjáland
5. Aætlaður
heildarstuðningur sem
% af landsframleiðslu.
OECD
Stuðningur við landbúnað jókst á árinu 1998
OECD hefur sent frá sér árlega skýrslu um landbúnaðarstefnuna
í OECD ríkjunum. í fréttatilkynningu frá OECD segir að skýrslan
fyrir árið 1999 sýni hve viðkvæm landbúnaðarstefnan er ennþá
fyrir þrýstingi vegna breytinga á markaðsaðstæðum, eftir að í
áratug hafi verið unnið að því að draga úr stuðningi við
landbúnaðarframleiðsluna, lækka tolla og minnka bilið milli
heimsmarkaðsverðs og „verndaðs“ innanlandsverðs. Þróun
ársins 1998 bendir til þess að umbætur á landbúnaðarstefnunni
og frelsi í viðskiptum minnki eða að sú þróun snúist við vegna
þrýstings frá mörkuðum.
Framleiðendum hlíft við breytingum
á heimsmarkaðsverði
I^MMttBttttMMBmm^M^MBBttmiÍMMBiítttttttttt&iBgBSttKBBttttll
Sem viðbrögð við lágu verði á afurðum og minni eftirspurn, voru valdir tollar
hækkaðir í nokkrum aðildarlöndum auk þess sem útflutningsbætur voru notaðar í
meira mæli en áður sem takmarkaði aðgang að mörkuðum. Stuðningurinn er mjög
misjafn milli landa, frá því að vera US$ 1000 á bónda til ríflega US$ 35 000 á
bónda en meðaltalið er US$ 11.000 á bónda.
Fjöldi nýrra leiða til tekjustuðnings voru teknar upp. Þessar aðferðir voru yfirleitt
gagnsæjar og tímabundnar, en þær hlífðu framleiðendum við breytingum á
heimsmarkaðsverði og geta vakið væntingar um að framhald verði á stuðningnum.
Þrátt fyrir svolitla breytingu í átt til aukinna greiðslna frá ríkinu sem er betur beint að
ákveðnum markmiðum, nemur markaðsstuðningur ennþá 65% af heildarstuðningi
við framleiðendur.
Fundur landbúnaðarnefndar OECD í apríl
Dr. Björn Sigurbjörnsson ráðuneytisstjóri í landbúnaðarráðuneytinu, sótti fund
landbúnaðarnefndar OECD í París 19. - 21. apríl sl. Þar var áðurnefnd skýrsla á
dagskrá og rædd. Skýrslan er byggð á upplýsingum frá aðildarþjóðum. Að sögn
Björns eru þessar upplýsingar því miður ekki staðlaðar og því erfitt um samanburð.
í mörgum tilfellum vantar líka upplýsingar frá íslandi af einhverjum ástæðum. Hér á
eftir eru valdir kaflar úr samantekt Björns Sigurbjörnssonar um helstu niðurstöður
skýrslunnar og fundarins.
Aukinn stuðningur við landbúnað í OECD löndum
Stuðningur við landbúnað jókst á árinu 1998 og var hann $362 milljarðar eða
1,4% af landsframleiðslu í OECD löndum 1998. Lækkað heimsmarkaðsverð
orsakaði hærri skatta til að bæta bændum tekjutap vegna þessa. Stuðningur við
landbúnað jókst í öllum löndum nema tveimur (Kóreu og Nýja Sjálandi) og hækkaði
PSE að meðaltali úr því að vera 32% af heiidartekjum búanna í 37%. Gífurlegur
munur er þó milli einstakra landa, frá 1 % og upp í 70%. í sumum löndum var
stuðníngur yfir 80% við einstakar vörutegundir (hæst fyrir mjólk og hrísgrjón, sjá
mynd 4). Markaðsstuðningur nemur 65% af heildarstuðningi en framleiðslutengdar
beingreiðslur voru 15% árið 1998. Þannig borguðu neytendur 2/3 af stuðningnum
til bænda í gegnum vöruverð en skattgreiðendur greiddu 1/3 stuðningsins. Annar
stuðningur við landbúnað (leiðbeiningar, rannsóknir, þjónusta og menntun) nam
20% af heildarstuðningi.
Margar nýjar tegundir tekjustuðnings voru teknar upp vegna lágs
heimsmarkaðsverðs og minnkandi neysiu. Þetta var sérstaklega í formi hærri tolla,
útflutningsbóta og ódýrra lána.
Samanburður á stuðningi milli landa
Þegar áætlaður stuðningur við landbúnað er metinn sem % af landsframleiðslu
(GDP) kemur ísland í 5. sæti en var í 3. sæti 1986-1988 (mynd 5). Áætlaður
stuðningur við landbúnað á íbúa er 3. hæstur á íslandi á eftir Sviss og Noregi (sjá
mynd 1).
Þegar kemur að áætluðum stuðningi við þjónustu (menntun, leiðbeiningar,
rannsóknir) við landbúnað, sem hlutfall af heildarstuðningi er ísland í 12. sæti. í
áætluðum stuðningi við framleiðslu sem hlutfall af verðrhæti (PSE) hafnar ísland í
4. sæti (mynd 3) en var í 1. sæti 1986-88. ísland er í 3. sæti á eftir Sviss og Noregi
miðað við stuðning á hvern bónda (mynd 2). Best er útkoman ef miðað er við
hektara. Þá er ísland í 12. sæti ($62/ha samanborið við $11.143 í Japan). Þegar
ailir þættir stuðnings eru teknir saman er ísland í 3. sæti á eftir S-Kóreu og Noregi,
en var í 4. sæti í fyrra.
Þjóðir heims líta á hlutverk
landbúnaðarins á mismunandi hátt
Fjölþætt hlutverk landbúnaðar
Björn segir að varðandi fjölþætt hlutverk landbúnaðar skiptist OECD þjóðir í tvo
hópa. Annar hópurinn með Nýja Sjáland og Ástralíu í fyrirsvari, lítur á landbúnað
sem framleiðslutæki ódýrra vara sem eru seldar án hindrana hvar sem er í
heiminum. Hinn hópurinn með Noreg og Japan sem aðalmálsvara auk íslands í
hópi annarra þjóða til stuðnings, lítur á landbúnað sem lifnaðarhátt og undirstöðu
lífs til sveita. Auk matvælaframleiðslu stuðli landbúnaður að fegurð landslagsins,
verndi jörð og gróður, skapi fæðuöryggi, veiti borgarbúum og ferðamönnum að-
laðandi útiveru o.s.frv. Töluverð átök urðu á fundinum, en viðurkenning á þessum
sjónarmiðum mun vega þungt í komandi WTO viðræðum. Þessi hópur er á þeirri
skoðun að ef landbúnaður í löndum þeirra verði að keppa á heimsmarkaðsverði án
stuðnings, muni sveitirnar tæmast og landbúnaður,
a.m.k. á erfiðum svæðum, leggjast niður. WTO
viðræðurnar munu hefjast í Seattle í nóvember n.k. MstfKStdsmái
og standa yfir í 3-4 ár. Framtíðjandbúnaðar í
þessum löndum og ekki síst á íslandi ræðst af Erna Bjarnadóttir
niðurstöðum þeirra viðræðna.