Tónlistin - 01.03.1942, Blaðsíða 13

TÓNLISTIN
25
heimsins í allri éíöfgi sinni og tign,
og mannsandinn fær tækifæri til að
auðsýna honuni þakklæti sitt.
Þegar við reynum að skilja tón-
skáldið Sigvalda Kaldalóns, verðum
við fyrst og fremst að skoða verk
hans gegnum sjóngler þessarar nátt-
úru. Hún er sá óþrotlegi orkugjafi,
sem oflast liefir vakið tjáningarþörf
hans. Starf lians hefir og verið með
þeim liætti, að það hefir o])nað augu
hans fyrir mikilfengleik íslenzkrar
náttúru. Sífelld ferðalög hans á sjó
og á landi liafa veitt honum dýrmæta
reynslu. A liestbaki hefir hann sung-
ið mörg af lögum sínum i fyrsta sinn,
gangur liestsins hefir samlagazt
hljóðfalli tónanna og gefið þeini fast-
an og óhagganlegan svip. Hverjum
dettur t. d. ekki í hug hreint og
ákveðið hrokk reiðskjótans, þegar
hann raular lagið „Á sprengisandi“ ?
„Yið sundið“ og „Á Sprengisandi“
mætti þyí skoða sem einskonar tón-
rænar ferðalýsingar liöfundarins.
Þegar hann litur sjóinn eða fjallið,
vaknar með lionum stemnming,
stemmningin breytist í innblástur og
innblásturinn i tjáningu, — og tján-
ingarnar, það erii lög lians, sem um
aldarfjórðungs skeið hafa hrærzt á
vöruni okkar íslendinga. Lög lians
eru því runnin beint úr skauti ís-
lenzkrar náttúru, þau eru ort af
náttúrubarni, sem hefir fengið þá
fágætu gáfu í vöggugjöf að geta
hlustað eftir rödd náttúrunnar í
blænum og sænum.
í tónfræðilegum skilningi er Sig-
valdi Kaldalóns sjálfmenntaður
maður. Hann hefir aldrei hlotið neina
kennslu í hinuni ströngu reglum tón-
listarinnar, og hefir það þó ekki stað-
ið vinsældum lians fyrir þrifum; lög-
in sjálf, laglínan, er eins víðsungin
fvrir því.
Mörg af lögum lians eru svo úl-
breidd og þekkt, að þeim má hiklaust
skipa á hekk með íslenzkum þjóðlög-
um, enda sverja þau sig mörg i ætl
við þau, ef undanskilja mætti tón-
tegundirnar. „Sofðu, unga ástin mín“
úr Fjalla-Evvindi eftir Jóhann Sigur-
jónsson er þjóðrænt lag, lina þess er
látlaus og slétt, svo að hún nálgast
mjög eðli jijóðlagsins og her mörg
einkenni þess, en tónsviðið má þó
ekki vera öllu stærra til að þjóðlaga-
blærinn raskist ekki. „Sofðu, sofðu,
góði“ er að sínu leyti mjög áþekkt
þessu lagi, þótt hið fyrra sé ef tibvill
enn betur gert sem vögguvísa; hið
síðara er persónuhundnara og lireyf-
ist örar, og tónaröð þess bendir óljóst
til hljóðfæris (lag þetta varð til, er
höfundurinn sat með ungan son sinn
á knjám sér og raulaði yfir honum).
En undirbygging heggja þessara laga
verður ekki skýrð nema á einn veg.
Efniviður hennar er tekinn heint frá
þjóðlaginu, hann er tilgerðarlaus og
auðskilinn og lætur sér nægja 3—1
liljóma, frumhljóma tónkerfisins.
Þetla form sönglagsins hlýtur því að
eiga erindi til alls þorra manna,
barnsins jafnt sem fullorðna manns-
ins; sannur einfaldleiki þess er trygg'-
ing fvrir því. Gildi slíkra laga verður
aldrei metið of hátt. Fyrir Iivern ein-
stakling þjóðarinnar eru þau eins
mikils virði og móðurmjólkin er fyr-
ir ungbarnið; í gegn um hjartfólgin
lög drekkur maðurinn í sig innsta
eðli þjóðar sinnar, tilfinningar og