Bergþór - 01.05.1963, Blaðsíða 6

4
BERGÞÓR
Maí 1963
Hann var alinn upp við slark,
útilegur, skútuhark.
Kjörin settu á manninn mark,
meitluðu svip og stældu kjark.
Kæmi Stjáni í krappan dans,
kostir birtust fullhugans.
Betri þóttu handtök hans
heldur en nokkurs annars
manns.
Þessar vísur eru teknar úr
hinu ágæta kvæði, er Magnús
Stefánsson, öðru nafni örn
Arnarson ,kvað um Kristján
Sveinsson, er gekk undir nafn-
inu „Stjáni blái“ allmikinn
hluta ævi sinnar. Vann Magnús
með því tvennt í einu. Hann
reisti Stjána minnisvarða, er
lengi mun standa og reynast ó-
brotgjarn, en fyrir sjálfan hann
varð þetta kvæði til þess, að
hann fékk skáldastyrk síðustu
ár ævi sinnar, er kom sér vel
fyrir hann, er bæði átti við
heilsuleysi og fjárhagserfiðleika
að stríða.
Mér þótti vænt um þetta
kvæði, því bæði var það
skemmtilega ort, og svo gat ég
unnt Stjána þess, að eitthvert
vingjarnlegt orð yrði sagt eftir
hann látinn.
Ég hygg að fáir hér um slóð-
ir hafi kynnzt honum persónu-
lega, því að vettvangur hans
var annars staðar en hér. En
eina vertíð, meðan ég stundaði
sjó, lágu leiðir okkar saman,
og þá kynntist ég honum. Ég
held, að það hafi verið 1911.
Ég fór óráðinn að heiman, en
þegar ég kom til Reykjavíkur,
var ég falaður í skiprúm suður
í Höfnum. Ég tók þessu boði
og fór suðureftir og var þar á
sexrónum bát um vertíðina.
Engan af áhöfninni hafði ég
séð áður, enda hafði ég aldrei í
þetta pláss komið. En ekki kom
það að sök, því mér féll vel við
þessa félaga mína. Formaðurinn
hét Kristján Sveinsson, og var
mér bráðlega sagt, að hann
væri kallaður Stjáni blái. Þann
mann hafði ég aldrei heyrt
nefndan fyrr, og var hann þó
víst á þeim árum orðinn all-
nafnkenndur, en það varð hann
víst aðallega á skútuöldinni,
því þá var hann að starfi allan
tímann, sem skúturnar gengu,
og ekki alltaf logn í kringum
hann, sérstaklega ef Bakkus
var með í ferðinni, eins og al-
gengt var víst á þeim árum.
Ekki er mér kunnugt um
fæðingarár Kristjáns og ekki
heldur hverjir foreldrar hans
voru. Sagt var að hann hefði
alizt upp að Görðum á Álfta-
nesi, að líkindum hjá Þórarni
presti Böðvarssyni, og ungur
að árum fór hann að stunda
sjó þaðan. Ungur var hann og
orðinn formaður á fleytu frá
Görðum, og á þeim árum mun
hann hafa verið kallaður Garða
Stjáni. Sjó stundaði hann alla
ævi bæði á opnum bátum og
þilskipum.
Eins og fyrr segir var hann
formaður minn vertíðina 1911,
og féll okkur vel saman. Hann
var að jafnaði orðfár, en gat þó
verið glettinn og gert að gamni
sínu. Greindur hygg ég hann
hafi verið allvel og las dálítið,
umgengnisgóður og jafnlyndur
hversdagslega. Hann var fylli-
lega meðalmaður á hæð, með
fremur breitt andlit, rauðlitt
yfirskegg og leit út fyrir að
hafa verið freknóttur á yngri
árum.
fyrst, að sér hafi orðið á að
leggja ofaní þá, en segir svo:
„Ég ætla að biðja þig fyrir lóð-
arspottann minn, Bjarni minn,
ef hann kemur upp hjá þér,
þegar þið farið að draga, en
fiskinn hugsa ég ekkert um.“
Svo sagði hann okkur að róa
frá aftur. Lóðinni náðum við
að mestu eða öllu leyti, en afl-
inn varð lítill hjá okkur, en
Bjami fiskaði vel.
Sr. Jón Thorarensen ólst að
nokkru leyti upp í Kotvogi í
Höfnum og þar kynntist hann
Stjána bláa og hefur skrifað
greinarkorn um hann, er hann
STJANI
Vín smakkaði hann ekki
þessa vertíð, þótt hann væri
talinn allmikill drykkjumaður
bæði fyrr og síðar á ævinni,
enda bar hann þá ábyrgð á
skipi og mönnum. Og svo var
annað. Hann var í tilhugalífi
þennan vetur. Hjá okkur var
ráðskona, sem Guðrún hét. Hún
var ekkja, myndarkona með 8
ára dóttur með sér, og vissum
við það, að Stjáni gerði sér von
ir um hana sem konuefni. Enda
fór það svo, að þau mynduðu
heimili saman, en hvort þau
giftust, vissi ég ekki. En þrjú
börn eignuðust þau, sem upp
komust.
Stjáni sagði stundum, að sér
þætti skemmtilegast að umgang
ast stálpaða stráka og hunda,
end.a var það venjan, að oft var
eitthvað af öðru hvoru, strák-
um eða hundum, í kringum
hann. Ég veitti því eftirtekt,
oft er við vorum komnir að
landi og farnir að gera að afl-
anum og Stjáni stóð við borð
og flatti, að hópur af strákum
safnaðist til hans og rabbaði
við hann og hann við þá.
Aldrei bar á stríðni eða keskni
af þeirra hálfu, heldur var
þarna gagnkvæm gamansemi
af beggja hálfu. Sama var að
segja um hundana. Ef Stjáni
var einhvers staðar á gangi og
hundur var í nágrenninu, var
hann kominn á hæla Stjána,
þótt hann ætti engan hundinn
sjálfur.
Venjulega var róið í dimmu
á morgnana og búið að leggja
lóðina, áður en bjart var orðið.
Morgun einn, er við höfðum
lagt lóðina, sjáum við, að skip
liggur yfir lóð rétt hjá okkur,
og segir Stjáni þá: „Nú hefur
illa tekizt til. Við höfum lagt
lóðina ofaní lóðina hans Bjarna
Guðnasonar, en það er þjófótt-
asti maður á sjó í þessu plássi.
Takið þið í, drengir. Við skul-
um róa til hans.“ Er við kom-
um til þeirra, afsakar Stjáni
birti í riti sínu, Rauðskinnu.
Þar segir hann meðal annars:
„Og Stjáni var þrennt í senn.
Hann var handsterkur, hand-
fljótur og handviss. Var það
hvort tveggja í senn, grátt gam
an og þó hálfbroslegt að sjá að-
farir hans. Dag einn um nón-
bilið kom Stjáni að Kotvogi og
var ofurlítið hreifur af víni.
Stjáni fór upp á baðstofuloft,
dvaldi þar stutta stund hjá
fólkinu ósköp rólegur, gekk síð
an niður og út. Þegar Stjáni
kom út á hlað, voru þar nokkr-
ir sjómenn fyrir, þar á meðal
einn norðan úr Fljótum, stór
maður og myndarlegur. Ein-
hver lyfting mun hafa verið
komin í hann, því hann fór óð-
ara að særa Stjána og valdi
honum ýmsan skáskeyting.
Stjáni sneri sér þá að honum
og áður en auga yrði á fest,
hafði hann rennt vinstra þumal
fingri inn í hægra munnvik
mannsins utan við tanngarðinn
og gripið á móti með fingrun-
um aftan við kjálkabarðið, snú-
ið manninn niður og ætlaði að
veita honum þá ráðningu, að
hann yrði rólegur fyrst um
sinn. Gengu þá sjómenn á milli
og báðu Fljótamanninum griða,
og tókst það án þess að illt
hlytist af.
Dag einn, er allar fleytur
voru á sjó, brimaði mikið, og
flýttu menn sér í land, er þeir
sáu, hvað fara gerði með brim-
ið. Komust allir í land, áður en
fullversnað var nema eitt skip.
Það kom lang seinast, og var
þá komið stórveltu brim og
Kirkjuvogssund ófært. Formað-
ur á þessu skipi hét Magnús
Pálsson, góður stjórnari, merk-
is maður og einbeittur, en nokk
uð þurr á manninn, ef því var
að skipta. Skip hans var talið
gott sjóskip, en þó ekki stórt,
' en áhöfnin 11 eða 13 menn.
; Þegar hér var komið sögu, var
Framh. á bls. 3
Fylgt úr hlaði
Samkvæmt samþykkt ung-1
mennafélagsfundar í nóvembsrj
s.l. kemur þetta blað nú fyrir
sjónir okkar. Hið fyrra blað
ungmennafélagsins „Baldur“,
hefur nú legið í dvala í nokkur
ár og er þetta blað að nokkru
leyti arftaki þess. Þó er ekk-
ert því til fyrirstöðu að bæði
þessi blöð kæmu út hvort í
sínu formi. Þetta blað er að
því leyti frábrugðið hinu fvrra,
að „Baldur" var hand.skrifaður,
en við höfum hug á að taka
tæknina í þjónustu okkar og
láta prenta blaðið, ef það mætti
verða til þess að fleiri gætu
notið efnis þess. Að vísu er út-
gáfa blaðs í ekki stærra upp-
lagi en þetta nokkuð erfið fjár
hagslega og er vafasamt að það
geti staðið undir sér. En vænt-
anlega verður fjárhagshlið út-
gáfustarfsemi þessarar rædd
nánar á næsta fundi í ung-
mennafélaginu.
Við höfum valið þessu blaði
nafn hinnar fornu þjóðsagna-
hetju úr Bláfelli, sem sagan
segir að hafi lagt leið sína um
sveitina, er hann fór til mjöl-
kaupa á Eyrarbakka. En Berg-
þór þarf að fá nokkurn beina.
Eins og hann bað fyrr um sýru
til drykkjar á Bergsstöðum
þarfnast hann nú efnis til að
geta haldið áfram göngu sinni
um sveitina og ef til vill víðar.
Bergþór hefur þegar knúið
dyra hjá nokkrum mönnum og
beðið þá að ljá sér fróðleiks-
korn og annað það efni, er
hann flytur ykkur nú. Von-
andi á hann eftir að koma við
hjá fleirum sömu erinda á kom
andi árum og þiggja þar eitt-
hvað er orðið gæti öðrum til
fróðleiks og skemmtunar. A-
reiðanlega eiga margir minn-
ingar og fróðleik af ýmsu tagi,
sem væri þess virði að festa á
blað og láta ekki falla í gleym-
sku. Það er fyrst og fremst
vettvangur þess háttar fróð-
leiks, sem við ætlumst til að
blað þetta verði. Einnig væri
æskilegt að fá ýmislegt úr sögu
sveitarinnar, sem er ekki öll-
um kunnugt. Vettvangur deilna
getur það varla orðið, því til
þess kemur það aldrei nógu oft
út, enda ættu menn frekar að
deila um innansveitarmál á
fundum en í blaði.
Með þessum orðum óskum við
„Bergþóri“ brautargengis.
Ritncfnd