Bændablaðið - 20.11.2007, Blaðsíða 7

Ekki var við öðru að búast en
að hagyrðingar gripu tækifærið
og segðu álit sitt á verðstríði
stórmarkaðanna sem staðið hefur
yfir í haust.
Pétur Stefánsson orti:
Sá sem fáa aura á
að því gjarnan hyggi;
í versluninni velja má
verðkönnunarhryggi.
Kristján Eiríksson orti:
,,Og jafnvel stórskuldarar geta
gert sér gott í munni í sláturtíð-
inni.“
Sá sem ber hér öxlum á
okurlánaþunga
í versluninni velja má
verðkönnunarpunga.
Svo kom hann með afbrigði:
Sá sem fáa aura á
eygir tækifæri
í versluninni velur þá
verðkönnunarlæri.
Stefán Vilhjálmsson bað fólk að
gleyma ekki súpukjötinu:
Sá sem fáa aura á
ætti að skoða það,
vel að gá og vísast fá
verðkönnunarspað.
Hjálmar Freysteinsson orti um
sérstakar kjúklingabringur:
Sá sem fáa aura á
ætti að gerast slyngur.
Viljirðu spara veldu þá
verðkönnunarbringur.

Hreiðar Karlsson sagði:
,,Nú er komin ný tegund af kjöti
á markaðinn, sem vekur mikinn
áhuga fréttamanna.,,
Segðu þegar frá sönnunum,
sjáirðu nokkurn vott um
kjöt sem er haft í könnunum,
en hvergi að finna í pottum.
Eftir góða gleðistund
Pétur Stefánsson orti þessa
skemmtilegu vísu:
Brennivínið léttir lund,
lagar ímynd hrjáða.
Eftir góða gleðistund,
geng ég sæll til náða.

Sigmundur Ben. spurði þá Pétur:
Þegar lífsins sólarsýn
sérð í hæðum standa,
ertu þá með eðalvín
eða bara landa?
Safnað hef ég aldrei auð
Emil Petersen hefur ekki verið
hæst ánægður þegar hann orti
þessa frábæru vísu:
Safnað hef ég aldrei auð
unnið þreyttum höndum.
Drottinn hefur daglegt brauð
dregið við mig stundum.
Lífsbaga
Kristján Ólason var mjög góður
hagyrðingur en það fór minna
fyrir honum sem slíkum en mörg-
um öðrum. Á efri árum orti hann
þessa vísu:
Kólnar ævi, komið haust,
kalla ég nauðsyn brýna
að geta botnað lýtalaust
lífsböguna sína.
Ákall
Þessa vísu Hjartar Gíslasonar má
sannarlega nefna ákall:
Drottin eins og barn ég bað
um betri og hlýrri klæði,
betra fólk og betri stað
betra rúm og fæði.
Síðan bætti hann við:
Árangur var ekki stór
ei mér bættust flíkur.
Himnafaðirinn heyrnasljór
var hreppsstjóranum líkur.
Umsjón:
Sigurdór Sigurdórsson
ss@bondi.is
Í umræðunni
Bændablaðið | Þriðjudagur 20. nóvember 2007
Mælt aF
Munni FraM
Fyrir hálfum mánuði sóttu Har­
aldur Benediktsson formaður
BÍ og Eiríkur Blöndal verðandi
framkvæmdastjóri aðalfund
Dansk landbrug, Dönsku bænda­
samtakanna. Fundurinn var
haldinn í Herning á Jótlandi og
sátu hann 475 fulltrúar. Auk þess
voru fjölmargir gestir á fund­
inum þannig að alls var áætlað
að á fundinum væru um 1.100
manns.
Peter Gæmelke formaður DL
flutti setningarræðu og urðu um
hana líflegar umræður. Gæmelke
kom víða við í ræðu sinni. Í upphafi
ræddi hann um hversu mikilvægt
væri fyrir landbúnaðinn að fá frelsi
til athafna. Íþyngjandi reglugerðir
og hvers konar takmarkanir væru
atvinnuveginum dýrar. Hann fór
yfir það hvernig breyting á jarða-
lögum hefði losað um möguleika
fyrir bændur til að bæta rekstur búa
sinna.
Einna mestur þungi var í um-
ræðu um umhverfismál og tengingu
landbúnaðar við þau. Formaðurinn
lýsti vilja DL til að vinna náið með
umhverfisráðherra og að stefnan í
landbúnaðarmálum tæki skýrt mið
af umhverfismálum. Hann ræddi
framlag bænda á undanförnum
árum til að búa til betra umhverfi.
Umhverfisreglur að sliga bændur
Hækkandi verð á landbúnaðarvör-
um var að sjálfsögðu ofarlega á
blaði. Þær miklu breytingar sem
sjást á mörkuðum setja bændur í
nýja stöðu, ekki síst hækkað korn-
og mjólkurverð. Formaðurinn
hafði hins vegar nokkrar áhyggjur
af kjötverði sem ekki hefði náð að
fylgja eftir hækkun á verði fóðurs.
Í þessari stöðu væru bæði tækifæri
og ógnanir og hann lýsti þeirri
skoðun sinni að styrkir til landbún-
aðar myndu í framtíðinni lækka.
Í umræðum á eftir ræðu for-
manns kenndi að sjálfsögðu
margra grasa. Mest var þó áberandi
óánægja bænda með sveitarstjórnir
og viðhorf þeirra til landbúnaðar.
Umhverfismál, reglur og eftirfylgni
með þeim væri að sliga bændur. Þá
var umræðan um stuðning við land-
búnað nokkuð skipt og var formaður
gagnrýndur nokkuð fyrir yfirlýsing-
ar sínar á undanförnum vikum.
Um breytingar á markaðs-
verði var áberandi bjartsýni meðal
bænda, en þó eru nokkrar blik-
ur á lofti í því samhengi. Þannig
kom fram að vænta má hækkunar
á áburðarverði í vetur svo nemur
tugum prósenta vegna mikillar eft-
irspurnar og hækkandi orkuverðs.
Gagnleg samskipti
Á fyrri fundardegi var „málstofa“
um heimsmarkaðsverð á búvörum.
Líkt og fram kom á morgunverð-
arfundi BÍ voru menn þar sammála
um að þær hækkanir sem nú hefðu
orðið væru varanlegar. Að vísu var
á fulltrúa Arla Foods að heyra að
hann gerði sér tæplega vonir um að
verð á mjólk myndi haldast jafnhátt
og það hefur verið að undanförnu.
Markaðurinn væri farinn að gefa
eftir, sagði hann, en fáir tóku undir
með honum.
Í hátíðarkvöldverði að loknum
fundi kom það í hlut formanns BÍ
að flytja kveðjur frá systursam-
tökum á Norðurlöndum til aðal-
fundarins. Þau tengsl sem eru á
milli norrænna bændasamtaka eru
íslenskum bændum mjög mikilvæg.
Við höfum í gegnum árin þegið
margt hagnýtt frá því samstarfi,
félagsmönnum okkar og íslenskum
landbúnaði til framdráttar.
Haraldur var á því að umræður
fundarins í Herning hefðu verið
athyglisverðar, bæði um verðlags-
málin en ekki síður um samskiptin
við sveitarfélögin. Þar væru marg-
ar blikur á lofti eins og háværar
umræður og jafnvel átök um skipu-
lagsmál hér á landi bera vitni um.
–ÞH
Danskir bændur eru bjartsýnir
– segir Haraldur Benediktsson formaður BÍ sem sótti aðalfund Dönsku
bændasamtakanna – Dansk Landbrug
Peter Gæmelke formaður Dansk
Landbrug flytur ræðu sína á aðal­
fundinum í Herning. Ljósm. Land­
brugsAvisen
Fjármagnskostnaður stærsti útgjaldaliður búsins
Kúabúin á Suðurlandi greiða að meðaltali 23,70 kr. af hverjum mjólkurlítra í fjármagnskostnað
Á árlegum fundi sem Hagþjón­
usta landbúnaðarins hélt í
Bændahöllinni á haustdögum var
rætt um niðurstöður búreikninga
ársins 2006. Það sem vakti einna
mest viðbrögð í þessum niður­
stöðum var ekki endilega skulda­
staða bænda eins og oft áður. Nei
að þessu sinni var mest rætt um
þann kostnað sem fellur á bænd­
ur vegna skuldanna: vaxta­ og
fjármagnskostnaður er orðinn
óheyrilega hár.
Það kemur kannski fáum ís-
lenskum skuldurum á óvart, en
samt verður það að teljast allrar at-
hygli vert að fjármagnskostnaður
kúabænda skuli að meðaltali hafa
hækkað úr því að vera 16,2% af
búgreinatekjum þeirra upp í 23,4%
á einu ári. Það samsvarar því að á
árinu 2005 hafi tæplega sjötta hver
króna sem búið aflaði farið í að
greiða af lánum en árið eftir tæp-
lega fjórða hver.
Þetta stafaði þó ekki af því að
kúabændur hefðu farið á lántöku-
fyllerí árið 2006. Skuldastaðan sem
hlutfall af búgreinatekjum var hér-
umbil óbreytt, hækkaði úr 204,1% í
207%. Fyrir þá sem eiga erfitt með
hlutfallsreikning þýðir þetta að hver
kúabóndi skuldar að meðaltali rúm-
lega tvöfalda ársveltu búsins. Þetta
hlutfall hækkaði talsvert meira árið
2005 en í fyrra virðast bændur hafa
haldið að sér höndum hvað það
varðar að bæta á sig skuldum.
En samt jókst greiðslubyrði
þeirra umtalsvert. Vöxtur fjármagns-
kostnaðar af hverri milljón sem
bóndinn skuldar nam á árinu 2006
heilum 72 þúsundum króna.
Gengissveiflur og skuldbreyting
Fyrir þessu eru náttúrulega ýmsar
ástæður og á fundinum var bent á
nokkrar þeirra. Sú augljósasta er
náttúrlega margumtalaðar vaxta-
hækkanir Seðlabankans. Þær hafa
gert verðtryggð innlend lán miklu
dýrari en þau voru. Afleiðingin
hefur því orðið sú að æ fleiri hafa
horfið á það ráð að taka erlend lán
og það á ekki bara við bændur. Þau
eru á margan hátt mun hagstæðari
en þau innlendu en þeim fylgir þá
sá böggull að menn taka töluverða
gengisáhættu með því að taka slík
lán.
Jón Hlynur Sigurðsson hjá
Búgarði á Akureyri benti á það á
fundinum að gengissveiflur skýrðu
töluvert af þessum miklu breyt-
ingum á fjármagnskostnaði. Gengi
íslensku krónunnar var mjög sterkt
árið 2005 sem hvatti menn til að
taka erlend lán. Á fyrrihluta árs
2006 féll gengið talsvert og hélst
veikt til ársloka. Þetta þýðir að
greiðslubyrði erlendra lána jókst
töluvert á árinu 2006. Því má svo
bæta við að á þessu ári hefur krón-
an styrkst þannig að greiðslubyrði
erlendu lánanna hefur minnkað.
Eflaust hafa því margir unnið upp
nokkurn hluta þess sem þeir töpuðu
á því að vera með erlend lán árið
2006.
Jón Hlynur sagði að árið 2006
hefði einnig verið nokkuð sérstakt
hvað það varðaði að þá gripu margir
bændur til þess ráðs að skuldbreyta
– eða endurfjármagna eins og það
heitir núorðið – og sumir jafnvel
tvívegis á árinu. Við það þurftu þeir
að greiða lántökukostnað og þing-
lýsingu sem til féll en sá kostnaður
greiðist þó bara einu sinni.
Sunnuverkefni á Suðurlandi
Á fundinum var vitnað nokkuð í
svonefnt Sunnuverkefni sem Bún-
aðarsamband Suðurlands hefur
haft í gangi undanfarin ár. Runólfur
Sigursveinsson hefur haft umsjón
með því og hann staðfesti á fund-
inum að þar eins og hjá öðrum kúa-
bændum hefði fjármagnskostnaður
hækkað umfram aðra liði í úgjöld-
um býlanna.
Sunnuverkefnið nær til tæplega
90 kúabúa á Suðurlandi en þau
framleiða tæplega 40% þeirrar
mjólkur sem kemur til vinnslu á
Selfossi. Það hefur verið í gangi
í nokkur ár og er í því fólgið að
ráðunautar Búnaðarsambandsins
fylgjast með rekstrarreikningum
búanna, gera á þeim rekstrargrein-
ingu og koma með ábendingar um
það sem betur má fara. Bændur fá
ábendingar um stöðu sína í sam-
anburði við önnur bú í verkefninu
og árlega er þeim birt röð búanna
hvað varðar árangur sem mældur er
í aukinni framlegð.
Stærsti einstaki gjaldaliðurinn
Bændablaðið bað Runólf að gera
grein fyrir þessu verkefni og hvern-
ig hlutir hefðu þróast hjá búunum
90 á árinu 2006.
„Mjög margir innan SUNNU
hópsins hafa staðið í miklum fram-
kvæmdum á liðnum árum. Einnig
hafa vélakaup bænda trúlega sjald-
an verið meiri. Fjármagnsliðir fara
ekki varhluta af þessu en auknar
lántökur, mikil verðbólga og hækk-
andi vextir hafa hækkað þennan lið
verulega. Er nú svo komið að með­
alfjármagnskostnaður SUNNU
búa er 23,7 kr/á hvern innveginn
lítra og hefur aldrei verið hærri,
hækkaði um 4,3 kr/l milli ára.
Hafa þarf í huga að ekki er aðeins
um greidda vexti að ræða heldur
eru færðar á þennan lið vísitölu-
hækkanir lána sem og gengisbreyt-
ingar af erlendum lánum. Samt sem
áður er ljóst að fjármagnskostn-
aður er stærsti einstaki gjaldaliður
meðalbúsins og er töluvert hærri
en allur fastur kostnaður búanna
(18 kr/l) og hærri en samanlagður
kjarnfóður- og áburðarkostnaður
meðalbúsins (12,1 + 6,2 = 18,3 kr/l)
Jafnframt hefur átt sér stað raun-
aukning skulda milli áranna 2005
og 2006 en breytileiki í skuldum er
mikill milli búa.
Að sama skapi er mikill breyti-
leiki í hlutfallinu „skuldir á móti
veltu“. Skuldir einar og sér þurfa
ekki að vera af hinu slæma ef
eignamyndun í fjárfestingum er
á móti sem og tekjuaukning svo
reksturinn ráði við greiðslubyrði
lána. Meðalbúið skuldaði í árslok
2006 2,4 sinnum veltuna en veru-
lega munar fyrir bændur hvort þetta
hlutfall sé á móti tekjum af 100-150
þúsund lítra framleiðslu eða 350-
400 þúsund lítra framleiðslu svo
dæmi sé tekið. Sú skuldaaukning
sem verður milli ára er að verulegu
leyti í fjárfestingum í vélum og
tækjum, í sumum tilvikum vænt-
anlega um eðlilega endurnýjun en
að hluta er einfaldlega verið að
auka á skuldapakkann án þess að
velta því fyrir sér hvernig viðkom-
andi vél eða tæki skili fjárfesting-
unni til baka.
Út frá þessu má sjá að það er
geysilega mikilvægt fyrir bændur
að verðlag haldist stöðugt og að
verðbólgan nái sér ekki á skrið. Þó
verðbólgan sé slæm fyrir alla eru
bændur veikari fyrir henni en marg-
ar stéttir aðrar þar sem leiðréttingar
á afurðastöðvarverði koma alltaf
allnokkru eftir að verðbólgan nær
sér á strik og hækkar aðföng og
síðast en ekki síst höfuðstól inn-
lendra lána og þar með afborganir
og vexti. Það er því hagur allra að
það ríki „þjóðarsátt“ um að halda
verðlagi stöðugu.“ –ÞH/RS