Dagfari - 01.12.1961, Page 6

Dagfari - 01.12.1961, Page 6
Auður íslands AÐ MORGNI HINS ÍSLENZKA FULLVELDIS Sambandslaganofndin 1918 á fundi Hinn 13. júlí 1918 var uppi fótur og fit í Reykjavík. Níu bifreiðar — álitlegur hluti af bílakosti höfuðstaðarins — höfðu verið teknar í notkun handa sambandslaganefnd Dana og ís- lendinga, ráðherrum og öðru stórmenni, og var ferðinni heit- ið austur yfir fjall. Það var sið- ur íslenzkra ferðalanga að stanza á Kambabrún og horfa yfir suðurlandsundirlendið, og svo var einnig gert í þetta skipti. Skyggni var að vísu ekki gott, þoka yfir austurfjöllunum, það rétt mótaði fyrir Vestmanna- eyjum upp úr mökkvanum til hafs að sjá, en fyrir fótum á- horfanda lá ölvusið marflatt í þýfi og blautmýrum, stakir sveitabæir lyftu bustum upp úr flatneskjunni. Bjarni Jónsson frá Vogi stóð á Kambabrún við hlið- ina á C. Hage, verzlunarmála- ráðherra Dana og fulltrúa dönsku ríkisstjórnarinnar, reykti ilmandi vindil og benti með staf sínum á kennileiti sveitar- innar. Hage ráðherra starði stór- um augum á þetta mikla lítt- ræktaða land og sagði svo: „Ja, men jeg anede jo ikke at Island var saa rigt!“ 1 nálega sex aldir höfðu Danir stjórnað þessu landi, sem samkvæmt lögmálinu var „óað- skiljanlegur hluti Danaveldis", en það var ekki fyrr en danskur ráðherra stóð á Kambabrún 13. júlí 1918, að þeim var ljóst, að í þessu landi leyndist ærinn , auður. Deginum áður höfðu dönsku samningamennirnir fall- izt á, að Island yrði talið sjálf- stætt ríki í konungssambandi við Danmörku. Það var ekki seinna að vænna, að Danir gerðu sér grein fyrir kostum þessarar fyrrverandi „hjálendu" danska ríkisins. 1) Plágur íslands árið 1918 Fyrr á öldum, er Islendingar skráðu annála, hefði árið 1918 verið talið í röð verstu harð- ærisára landsins. Hinar klassísku plágur íslenzkrar sögu lögðust þá allar að lándinu í einu: hafís, eldgos, drepsótt og dýrtíð. í byrjun ársins lagði ís að Vestur- landi og Norðurlandi og að 1) Sögu þessa sagði mér Vil- hjálmur Finsen fyrir nokkrum árum úti í Kaupmannahöfn. Hann var um þetta leyti eigandi og ritstjóri Morgunblaðsins og var með í förinni og heyrði sjálfur ummæli danska ráðherr- ans. Austfjörðum til Gerpis. Hér gengu menn á ís út í Viðey og Engey og við borð lá, að Reykja- víkurhöfn yrði ekki fær skipum. Hvítabirnir gengu á land fyrir norðan og voru sjö skotnir. Þegar haustaði tók Katla að gjósa. Gosið hófst 12. október og stóð nálega linnulaust til 4. nóvember. Jökulhlaupið rann fram yfir Mýrdalssand til sjávar með eldgangi, vatnsflóði og jakaburði, sópaði burtu Hólms- árbrú og eyddi fjóra bæi í Með- allandi og munaði minnstu að manntjón yrði. Askan barst víða um landið, en eyddi tún og haga í nærsveitum. Um það bil er Kötlugosinu linnti lagði spánska veikin sína dauðu köldu hönd á Reykjavík. Hinn 5. nóvember var skólum lokað og næsta dag var talið, að 5000 manns væru rúmfastir í bænum. Frá 6. til 17. nóvember komu engin blöð út. Flestar búð- ir lokaðar, landsíminn hættur að afgreiða símtöl. Barnaskól- anum var breytt í sjúkrahús og barnaheimili, enda höfðu mörg börn misst foreldra sína. Göt- urnar auðar, nema þegar gaml- ar konur skutust milli húsa eða lögreglan ók framliðnum í lík- húsið á hestvögnum. Mestöll vinna lagðist niður, en líkkistu- smiðir unnu dag og nótt og Slippurinn varð að taka að sér kistusmíði til að anna eftirspurn- inni. Bærinn var að verða mat- ar- og bjargarlaus og einn Kveldúlfstogarinn var fenginn til að veiða í soðið handa bæjar- búum. Thor Jensen lét koma á fót almenningseldhúsi í Slátur- félagi Suðurlands á eigin kostn- að og gaf 7000 máltíðir, sem sendar voru út um bæinn, en 9.500 máltíðir voru framreiddar ókeypis í matskálanum. 1 barna- skólanum var veitt ókeypis hafraseyði, en mjólkurvellingur hjá Tómasi Jónssyni kaupmanni á Laugavegi 2. Hinn 12. nóvem- ber þegar allur heimurinn fagn- aði friði voru fánar dregnir í hálfa stöng í Reykjavík, borg dauðans. Um 260 manns létust úr sóttinni í Reykjavík einni saman, en margir dóu úr henni í Árnessýslu og Vestmannaeyj- um. Það tókst að stöðva veikina við Jökulsá á Sólheimasandi, og ekki komst hún yfir Holtavörðu- heiði. Undir lok ársins 1918 hafði vöruverð almennt hækkað í landinu um 260%, kolatonnið var komið í 325 kr. og hveitið á 80 kr. tunnan. Kaupgjaldið í landinu hafði dregist langan veg aftur úr verðlaginu. Slík voru kjör íslands á því ári er það varð fullvalda ríki. 6 DAGFARI

x

Dagfari

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Dagfari
https://timarit.is/publication/967

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.