Læknablaðið : fylgirit - 15.05.1982, Blaðsíða 29

LÆKNABLAÐIÐ
27
wendung: Diuretikum bei Katarrhen der Harn-
wege, bei Gonorrhoe, chronischer Bronchitis,
Nieren- und Harnsteinen, — Hamorrhoiden.
Hautleiden, Frostbeulen. — Gegen Gesehwiire. —
Technisch in der Porzellanmalerei und in der
Papierindustrie. Zu Gemaldefirnissen. —“
(leturbr. höf.) (22). Þannig er kópaivabalsam enn
notað sem sárasmyrl („gegen Geschw'ijre“) 1949.
Kennslubók dr. Levy’s prófessors (í kvensjúk-
dóntum og fæðingarhjálp handa yfirsetukonum)
er enn þýdd og gefin út endurbætt af Stadtfeldt
árin 1871 og 1884 (58) og situr þar allt við það
sama um naflaolíuna, væntanlega eins og Jón
Thorsteinsson landlæknir lýsir henni í ..Hug-
vekju .. .“sinni 1846(90), þaðerósöltfeiti. Þannig
virðist nieðferð Schleisners á naflasári með
kópaívabalsami. hvergi hafa fest rætur nema í
Vestmannaeyjum, og þar máski fyrir tilviljun eina,
eins og brátt mun sýnt verða fram á. Ennþá geisar
því ginklofinn út alla 19. öldina hér á landi, sam-
anber 4. kafla, að nú ekki sé talað um St. Kilda.
Kopaivabalsam sem fyrirbyggjandi smyrsl á
naflasár er einkaframtak Schleisners hér á landi.
sem hann telur sig hafa fengið frá amerískum
læknum. Þegar dr. Schleisner síðan fer af landi
brott, á miðju ári 1848, að unnum sigri á ginklof-
anum í Vestmannaeyjum, veit hann ekki hvað
raunverulegum úrslitum réði, en heldur það vera
stofnunina („Stiftelsen") (sbr. umræðu urn það á
bls. 29) og lítum við því nú nánar á það mál. Þetta
er ekki ólíkt mörgum hliðstæðum afrekum í
læknavísindum.
8. kafli
F ædingarstofnunin
„Stiftelsen“
I niðurlagi greinargerðar sinnar til dönsku heil-
brigðisstjórnarinnar (Sundheds collegiet) segir
Peter Schleisner (bls. 104):
„ . . . þar sem nú virðist hœgt að fyrirbyggja gin-
klofann . . . er ekki hœgt í flýti að breyta lifsvenjum
og atvinnuháttum og allra sízt matarœði, búskapar-
háttum t.d. notkun óþverra brennsluefnis, þá verður
að álíta að eina ráðið sem liltœkl er til þess að vinna
bug á þessum voðalega sjúkdómi sé fœðingastofn-
un“ (86).
Tíminn átti eftir að leiða í ljós. að fæðinga-
stofnunin var nauðsynleg til þess að hefja aðgerðir
gegn sjúkdómnum, með því fyrst að gera tilraunir
með meðferð á bömum og svo til rannsókna á
sjúkdómnum og síðan til þess að kenna fólki
meðferð á ungbörnum bæði hvað snerti almennan
þrifnað, mataræði og aðgerðir við naflastrengsstúf
og naflasár. Þar var innleitt nýtt lyf til slíkrar
sárameðferðar, en það var eins og fyrr getur „Bal-
samum Copaiba" (81). Það réði tvímælalaust úr-
slitum í baráttunni við ginklofann, að þetta lyf var
tekið upp.
Síðar átti svipað eftir að koma í ljós t.d. á St.
Kilda, að ný meðferð á naflasári og þá með joðo-
formi réði úrslitum.
í júnílok 1848, eftir níu mánuði hafði fæðinga-
stofnunin lokið hlutverki sínu og var lögð niður.
Þótt upp úr fæðingastofnuninni hefðist ekki
• • C,: /d, ■.■■:•■/ - 3\/A ••> s %
r /'. /IW/íý/Z '‘''/f r í /■* ~ — /•> ./■ -/■//f/y •' t-zfA r~-: . ■''•//■ '' ■yyYK'/f. 9/h /yy.’y- y/Á'-/yd ■MMy ht 4;
; //■//s i S/'f •£• 1 1
i í i I i
Sýni úr Ministerialbók séra Jóns Austmanns fyrir árið
1847, í nóvember. Þá eru skráðir 3 fastir íbúar á „Stif-
telsen“ þ.e. fæðingarstofnuninni, dr. Schleisner hálærður
læknir, bústvran (Wárterin) Guðfinna J. Austmann op-
varterske og sonur hennar Jóhan Jörgen. Þetta var í
danska garði „Gaarden". Þessi stofnun var aflögð í júní
1848.
annað en árangursrík tilraun með nýja naflaolíu og
nýja meðferð á nafla, naflaumbúðum, undir umsjá
hins færasta læknis þeirra tíma og yfirsetukonu, þá
réttlætir það fyllilega stofnunina, en upphaf og
örlög hennar urðu í stuttu máli eins og hér skal
greina:
Stofnunin var ekki upphaflega hugmynd dr.
Schleisners þótt hann að lokum kæmi henni á fót.
Ef til vill er hugmyndin í fyrstu komin frá „Bata-