Læknablaðið : fylgirit - 15.05.1982, Blaðsíða 31

LÆKNABLAÐIÐ
29
ætlunin að byggja við hús yfirsetukonunnar,
Landlyst, framtíðarfæðingarstofnun. Þessi stofn-
un. „Stiftelsen" varð einskonar tilraunastofnun,
þar sem beitt var víðtækum hreinlætisráðstöfun-
um, sérstöku mataræði og nýrri sárameðferð við
naflann. Að lokinni lagfæringu á húsnæðinu 20.
september 1847 tók stofnunin til starfa, og var
lokað i júnílok 1848. Allt þetta bar þann árangur,
að segja mátti að ginklofanum væri langt til út-
rýmt, þegar ár var liðið frá komu Schleisners. Við
brottför Schleisners 1848 var leiguhúsnæði því sem
stofnunin hafði verið í í „Garðinum" sagt upp og
henni lokað. Þá var í ekkert annað hús að venda
með starfsemina. Hús yfir stofnunina komst ekki
upp fyrr en seint á árinu 1850, en þá var enginn
læknir í Eyjum. því að næsti læknir eftir Schleisner
kom ekki fyrren 1852.
Hins vegar hafði því löngum verið haldið fram,
að þegar árið 1848 hefði verið búið að byggja hina
fyrirhuguðu fæðingarstofnun við hús yfirsetukon-
unnar (93). Skrif stjómarherranna í stjórnartíð-
indum frá 1848-1858 taka af öll tvímæli í þessum
málum eins og brátt mun sýnt verða.
Þrátt fyrir tilmæli Schleisners við brottförina
1848, um að yfirsetukonan mætti hýsa börn hjá sér
í sínu eigin húsi, þó þröngt væri, gegn sérstöku
gjaldi. þá varð ekki af því og hin fyrirhugaða
bygging austan við hús yfirsetukonunnar fyrir
endanlega fæðingarstofun dróst á langinn. Samið
hafði verið við Birch kaupmann. sem einnig var
smiður. um að byggja eins og fram er tekið í skrif-
um dómsmálaráðuneytisins danska 12. maí 1849
við „vinstri gafl" húss yfirsetukonunnar sæmilega
góða „bindiverks“byggingu, tvö herbergi og loft,
fyrir 534 ríkisdali og 32 skildinga, en síðan skyldi
yfirsetukonan eftir samningi hennar og Schleisn-
ers taka 6 dali fyrir hvert barn og 2 dali fyrir hverja
konu (36).
Þegar til kom treysti Birch kaupmaður sér ekki
til þess að byggja stofnunina á því ári. þ.e. 1849. en
lofar að gera það næsta ár. þ.e. 1850. fyrir sama
verð, eða 534 ríkisdali (36). Vinstri gafl húss ljós-
móður samsvarar eystri gafli, þar sem aðalinn-
gangur og framhlið sneru í norður. Hinn 22. júní
1850 er stofnunin enn ekki risin og segir þar í lok
skrifa dómsmálaráðuneytisins til stiftamtmannsins
yfir íslandi. að stjórnin búist við að fá við og við
nánari upplýsingar um gang byggingarinnar og
síðan um framgang og starfsemi stofnunarinnar
(37). Þannig er stofnunin enn ekki risin á miðju ári
1850. í skrifum Davidsens héraðslæknis 1854,
kemur og fram að hin nýja stofnun hafi ekki verið
notuð. (þótt risið hafi í lok ársins 1850) að sagt er
vegna hárrar verðlagningar á dvalarkostnaði
^ y,-
Prestssetrið Kirkjubær, þar sem Sólveig yfirsetukona var
fædd, eins og það leit út árið 1822. Áberandi er að fjósið er
algerlega aðskilið frá öðrum hluta híbvlanna.
mæðra og barna, en Davidsen héraðslæknir vill
einnig nota þessa stofnun fyrir almennt sjúkrahús
þegar þar að kemur (38).
Allt þetta kom fyrir ekki, áhuginn fyrir stofn-
uninni dofnaði smám saman, þar sem eins og fyrr
segir, nú var búið að ráða niðurlögum ginklofans
og mönnum þótti í of mikið ráðizt að fara að koma
upp almennu sjúkrahúsi, en þetta var þó fyrsta
tilraun á íslandi til að koma upp slíku sjúkrahúsi
og því reynt að gera sem nánasta grein fyrir öllu
þessu máli, þótt það færi nú út um þúfur. Þessi mál
öll hafa verið rakin nokkuð nákvæmlega hér eftir
því sem tök voru á, einnig vegna þess, að hér er um
að ræða tilraun til að útrýma voðalegum sjúkdómi,
og hún tókst, þótt segja megi að heppni og hug-
kvæmni réði að rétt var að staðið, því að þótt
stofnunin væri lögð niður hélt batinn áfram vegna
hinnar nýju naflaolíu. sem var hægt að nota með
góðum árangri í heimahúsum þótt aðrir um-
hverfisþættir breyttust ekki, eins og kom á daginn,
sbr. bréf Magnúsar Stephensen 1864, um hrein-
lætismál í Eyjum (81). Þess er einnig vert að geta í
þessu sambandi sem frekari sönnun fyrir því, að