Kjarninn - 29.08.2013, Blaðsíða 60

Hjólin boðin upp
Fjöldi fólks hefur sótt reiðhjólauppboð lögreglunnar sem haldið er ár hvert.
Myndirnar eru frá síðasta uppboði.
Myndir/Facebook og instagraM-síða LögregLunnar
J únímánuður 1811 er mikilvægur mánuður í Íslands-sögunni. Þá fæddist eins og kunnugt er Jón Sigurðs-son, helsti leiðtogi Íslendinga í sjálfstæðis baráttunni, á Hrafnseyri við Arnar fjörð. Reykjavík hafði fengið
kaup staðarréttindi aldar fjórðungi áður og þar bjuggu
á þessum tíma nokkur hundruð manns. Dómkirkjan var
nýleg, fimmtán ára gömul, og hugmyndir voru komnar fram
um að finna þyrfti kirkjugarði bæjarins annan stað, þar sem
hinn gamli Víkurgarður var orðinn smekkfullur. Tveimur
árum áður gerði Jörundur hundadagakonungur tilraun til
valdaráns, sem rann út í sandinn eftir stuttan tíma. Fyrsti
bæjarfógetinn var skipaður í Reykjavík átta árum áður,
danskur lögfræðingur að nafni Rasmus Frydensberg, og
hafði hann tvo danska lögregluþjóna sér til fulltingis. Landið
laut jú stjórn danskra yfirvalda og þjóðerniskennd Íslendinga
og sjálfstæðisbarátta var ekki farin að eflast að ráði á
þessum tíma. Frydensberg þessi vann sér það meðal annars
til frægðar að koma upp gapa stokki á horni Hafnarstrætis
og Aðalstrætis árið 1804, en hann var um skeið notaður sem
refsing fyrir alls kyns ölvunaróspektir og stráksskap ýmiss
konar eins og nánar er fjallað um í ágætu riti Þorsteins Jóns-
sonar og Guðmundar Guðjónssonar um sögu lögreglunnar á
Íslandi.
„Það er fullur skilningur á því
og hefur verið lengi að þörf sé
á að breyta þessum reglum og
færa þær nær nútímanum.“
Í Kaupmannahöfn bar það til tíðinda í þessum mánuði árið
1811, nánar tiltekið 8. júní, að kansellíið sendi frá sér opið
bréf. Í bréfinu kom fram að hans hátign, Friðrik sjötti, hefði
allramildilegast, eins og það er orðað í bréfinu, ákveðið
þremur dögum áður að fyrirmæli í opnu bréfi sem gefið
var út allnokkrum árum fyrir frönsku byltinguna, hinn 28.
september 1767, um meðferð á fundnu fé í Kaupmannahöfn,
skyldu eftir leiðis einnig ná til allra annarra kaupstaða innan
vébanda danska ríkisins. Það var forveri Friðriks sjötta,
Kristján sjöundi, sem gaf út hið upphaflega bréf þar sem
mælt var nákvæm lega fyrir um hvernig farið skyldi með
fundna muni í kaupstöðum, hvar þeir skyldu geymdir og
bókaðir og hvernig ætti síðan að standa að ráðstöfun þeirra.
Þar er meðal annars mælt fyrir um það að fundna muni
skuli geyma í að minnsta kosti ár, en þá sé heimilt að selja
hið fundna handa lögreglusjóðnum. Jafnframt segir þar
að auglýsa eigi hina fundnu muni í blaði og með uppfestri
skrifaðri auglýsingu, en þar sem engin blöð komi út skuli
þetta auglýst með bumbuslætti. Kansellíið áttaði sig á því að
ekki væri fullnægjandi að setja einungis reglur um fundið fé
í kaupstöðum og gaf því einu og hálfu ári síðar út opið bréf
um fundið fé í sveitum. Efnislega gilda þar sömu reglur en í
Er þörf á
uppfærslu?
Pistill
Stefán Eiríksson
lögreglustjóri á
höfuðborgarsvæðinu
stefán eiríksson er yfirlög-
reglustjóri á höfuðborgar-
svæðinu. Hann skrifar pistla
í kjarnann á þriggja vikna
fresti um samfélagsmál.
01/01 kjarninn PistiLL
stað bumbusláttar er mælt fyrir um að fundið fé skuli auglýst
af prédikunarstóli í sveitum landsins.
Og hvers vegna skyldi nú vera ástæða til að rifja þetta upp
í stuttri grein í nýjum og nútímalegum fjöl miðli sem nýtir sér
alla nýjustu tækni í fjölmiðlun og upplýsinga miðlun? Ástæð-
an er sú að reglurnar sem gilda um meðferð fundins fjár í
kaupstöðum og sveitum á Íslandi eru enn þær sömu og hafa
ekkert breyst í ríflega tvö hundruð ár. Enn þann dag í dag
eru þessi tvö opnu bréf kansellísins í Kaupmannahöfn í fullu
gildi og hluti af íslenska lagasafninu.
Það er fullur skilningur á því og hefur verið lengi að þörf
sé á að breyta þessum reglum og færa þær nær nútímanum.
Þetta er þó skiljanlega ekki efst á forgangs lista stjórnvalda.
Eitt og annað þarf þó að bæta í framkvæmdinni þegar kemur
að meðferð fundins fjár hér á landi, til dæmis samrýmist það
ekki nútíma sjónarmiðum að andvirði þess sem geymt er hjá
lögreglustjórum og selt að tilteknum tíma liðnum renni í
hinn svonefnda lögreglusjóð. Um er að ræða sjóð sem starfað
hefur lengi samkvæmt staðfestri skipulagsskrá og sinnir
ýmsum menningar- og félagsmálum á vegum félaga lög-
reglunnar. Slíkir sjóðir eru vissulega mikilvægir en ekki er
eðlilegt að fjármagn til þeirra ráðist af því hversu vel eða illa
lögreglunni gangi að koma óskilamunum til eigenda sinna,
enda býður slíkt upp á tortryggni sem sjá má stað í um-
ræðunni á hverju ári þegar hið árlega reiðhjólauppboð lög-
reglunnar fer fram. Þá fylgir því einnig mikill kostnaður fyrir
lögreglu að geyma þessa óskilamuni í ríflega ár að minnsta
kosti eins og hið gamla kansellíbréf mælir fyrir um og því er
rétt að hugað sé að því að stytta þann tíma um að minnsta
kosti helming. Þá þarf að setja skýra stoð undir þá aðferð
sem notuð er til að koma þessum munum í verð og opna fyrir
fjölbreyttari möguleika í þeim efnum. Til dæmis gæti verið
kostur að heimila að þessum munum verði ráð stafað beint til
góðgerðarmála, en ýmsar hugmyndir hafa verið settar fram í
þeim efnum.
Sem áhugamaður um 19. öldina hef ég ríkan skilning á því
að skemmtilegur bragur er yfir því að starfa eftir rúmlega
200 ára regluverki á þessu sviði og slíkt fellur eflaust vel að
þjóðmenningaráherslum nýrrar ríkis stjórnar. Þrátt fyrir það
tel ég löngu tímabært að þetta regluverk verði fært nær nú-
tímanum. Kollegum mínum í Kaupmannahöfn þótti það enda
stórmerkilegt þegar þeir fréttu af því að gamla kansellíbréfið
um meðferð á fundnu fé í Kaupmannahöfn frá 1767 væri enn í
fullu gildi á Íslandi. Þeir fengu nýjar reglur fyrir löngu.
Opið bréf (frá kansellíinu) um meðferð
á fundnu fé í kaupstöðum
1811 8. júní
í opnu bréfi 28. september 1767, fyrir kaupmannahöfn, er ákveðið: að fundnir munir skulu
geymdir á skrifstofu lögreglustjóra, og skuli þar bókað, hver fundið hafi hvern hlut og hvar,
og það auglýst í blaði og með uppfestri skrifaðri auglýsingu; að þegar eigandinn gefur sig
fram og fær hið fundna afhent á skrifstofu lögreglustjóra, skuli hann greiða dálitla þóknun í
fundarlaun, eftir verði hlutarins, atvikum og úrskurði lögreglustjóra og auk þess kostnað við
birtingu í blaði; og loks að, ef eigandinn kemur eigi innan árs og dags, skuli selja hið fundna
handa lögreglusjóðnum, og finnandi þá fá þriðjung þess í fundarlaun. en með allrahæst-
um úrskurði, 5. júní síðastl., hefir Hans Hátign allramildilegast ákveðið, að fyrirmælin í
ofannefndu opnu bréfi, 28. september 1767, skulu eftirleiðis einnig ná til allra annarra
kaupstaða í báðum ríkjunum, þó svo, að í þeim kaupstöðum, þar sem engin blöð koma út,
skal hinum fundnu munum lýst með uppfestum auglýsingum og bumbuslætti.
smelltu til að
heimsækja
vefsíðu
Opið bréf kansellísins um fundið fé í sveitum
1812 5. desember
(Ákveðið, að ákvæðin í opnu bréfi 8. júní 1811 skulu einnig gilda í sveitum í „báðum ríkjun-
um, þó svo, að fundi skal lýst af prédikunarstóli og með uppfestum auglýsingum“.)
smelltu til að
heimsækja
vefsíðu