Búskapur hins opinbera 1994-1995 - 01.04.1996, Síða 11

1. Inngangur
Rit þetta íjallar um búskap hins opinbera, þ.e. ríkis, sveitarfélaga og almanna-
tryggingakerfís. Ritið, sem er númer 15 í ritröð Þjóðhagsstofnunar um þjóðhagsreikn-
inga, nær sérstaklega til áranna 1990-1995 og er framhald rits um sama efni, sem kom
út í mars 1995.
í ritinu er "hið opinbera" í meginatriðum notað sem heiti á starfsemi sem tekna er
aflað til með álagningu skatta en ekki með sölu á vöru og þjónustu á almennum
markaði. Af þessu leiðir að starfsemi fyrirtækja og sjóða í eigu ríkis og sveitarfélaga
fellur utan við efni ritsins, nema að því marki sem þessir aðilar eiga viðskipti við hið
opinbera. Að því er ríkissjóð varðar fellur þessi skilgreining að mestu að A-hluta
ríkisreiknings og hvað sveitarfélög varðar að sveitarsjóðum.
I ritinu er fylgt þeirri breyttu skilgreiningu á umfangi hins opinbera sem kynnt var í
Búskap hins opinbera 1992-1993. Eldra uppgjör um ijármál hins opinbera hefur því
verið leiðrétt til samræmis við þessa nýju skilgreiningu. Hér er um að ræða ýmsar
viðbætur við tekjur og útgjöld hins opinbera, sem nú teljast að réttu með samkvæmt
þjóðhagsreikningakerfi Sameinuðu þjóðanna.
Reikningakerfi opinbera búskaparins, eins og það birtist í þessu riti, er hluti af
stærra reikningakerfi fyrir þjóðarbúskapinn í heild og er unnið samkvæmt reglum
Sameinuðu þjóðanna um gerð þjóðhagsreikninga. Birt eru sérstök yfirlit um ríki,
sveitarfélögin í heild og almannatryggingakerfið hvert um sig og síðan eru dregnar
saman tölur fyrir hið opinbera í heild. Þessi yfirlit eru þrískipt. í fyrsta lagi er tekju-
og útgjaldareikningur, sem sýnir tekjur og rekstrargjöld á hverju ári. í öðru lagi er
yfirlit um fastafjárútgjöld, en þar færast meðal annars Qármunamyndun og
flármagnstilfærslur ársins. Að lokum er svo Qárstreymisreikningar, sem sýna kröfu-
og hlutaijárbreytingu hins opinbera og lána- og sjóðshreyfingar þess á hverju ári.
Ritið skiptist í átta hluta, auk töfluhluta. Að loknum inngangi er í öðrum hluta vikið
að afkomustærðum hins opinbera, í þriðja hluta umsvifum þess og í ljórða hluta
tekjum þess. Þá er í fimmta hluta ljallað um útgjöld hins opinbera. I sjötta hluta er að
finna umfjöllun um skuldir og lánastarfsemi hins opinbera. 1 sjöunda hluta er gerður
stuttur alþjóðlegur samanburður á helstu stærðum opinberra fjármála. Að síðustu er í
áttunda hluta fjallað um heilbrigðismál í alþjóðlegu samhengi. Er þar vikið að
markmiðum og leiðum í heilbrigðismálum, að Qármögnun og framboði heilbrigðis-
þjónustunnar og að talnalegum samanburði milli landa.
Töfluhluti ritsins skiptist í níu flokka. Fyrst eru yfirlitstöflur, en síðan sundurliðanir
á tekjum og gjöldum, s.s. á samneyslu, framleiðslustyrkjum, fjármunamyndun o.fl. 1
níunda töfluhlutanum er að fínna yfirlitstöflur um heilbrigðisútgjöld í OECD ríkjum.
Heimildir um búskap hins opinbera eru að mestu leyti unnar upp úr reikningum
ríkissjóðs, sveitarfélaga og Tryggingastofnunar ríkisins. Reikningar ríkissjóðs hafa
nær eingöngu verið unnir upp úr A-hluta ríkisreiknings, sem nær yfir skatttekjur og
ráðstöfun þeirra. í B-hluta eru hins vegar færð ríkisfyrirtæki, ýmsar lánastofnanir o.fl.
Urvinnsla úr reikningum sveitarfélaganna hefur fyrst og fremst miðast við hina
eiginlegu bæjarsjóðareikninga, en þar eru færðar skatttekjur og ráðstöfun þeirra. Efni
fyrir hreppana hefur verið unnið upp úr reikningum helstu hreppa, nokkuð breytilegt
eftir árum. Þessi úrvinnsla er síðan notuð til viðmiðunar við áætlun fyrir aðra hreppa
9