Sagnir - 01.06.1993, Qupperneq 27

Sagnir - 01.06.1993, Qupperneq 27
hafa gengið allt frá 1651 til þess er þeir Þórður Guðbrandsson, Egill Bjamason og Grímur Jónsson vom brenndir árið 1654 og jafnvel lengur.27 Upphaf „farsins” virðist mega rekja til vistarmála Guðrúnar nokkurrar Hróbjartsdóttur. Hún var i vist hjá Þórði en átti að fara til móður sinnar en hann vildi ekki sleppa henni. A Arnesþingi 1651 dæmir þáverandi nýskipaður sýslumaður, Þorleifur Korts- son í málinu á þá leið að Guðrún skyldi fara heim til fbðurhúsanna.28 Upp frá þessu höfðu bræður Guðrúnar og Þórður í heitingum hveijir við aðra. I apríl 1654 stefndi Þorleifur Kortsson mönnum í dóm vegna ákæm Guðrúnarbræðra á hendur Þórði fyrir að hafa valdið veikind- um Guðrúnar en ennfremur vildu þeir bræður og reyndar fleiri segja Þórð sekan vera af þeim stóra óttasama kránkdómi og pínu sem um næst 2 1/2 ár á mörgum hverjum kvennsniptum hér í Ameshrepp þúnglega legið hefir af óhreins anda ónáðan og fyrir greinds Þórðar tilstilli skeð vera.2'' Þórði var dæmdur tylftareiður en áður en til eiðsins kom vísaði Þorleifiir máhnu úl Alþingis með fyrirspum um hvað skyldi gera við Þórð ef hann felli á eiðnum °g ftkk það svar að þá skyldi Þórður handtekinn.30 Eftir að dæmt hafði verið aftur í héraði var málinu vísað til lög- tnanns en strax tveimur dögum seinna játar Þórður sig sekan, óneyddur án allrar þreingingar ... að hann hefði séð djöfúlinn i tóulíki að Munaðamesi hjá bænum og hlaupandi í kríngum hann, játandi sig, að hann hefði þann sama djöfiil sært með þeim orðum ill- um og góðum, sem hann frekast kunnað heföi, fram til Víkur ... 31 Var Þórður umsvifalaust dæmdur af tylftardómi dl að brennast. Um haustið Voru þeir Þorleifur og Magnús Jónsson sýslumaður aftur mættir i Trékyllisvík með tylftardóm til að dæma i máli Egils bjamasonar sem „meðkenndi sig með galdri og fjölkynngi hafa drepið einn sauð ••• játandi þessu jafnframt sig hafa gert samband við djöfiilinn.”32 Um svipað leyti kemur upp kvittur um meinta galdra Grims Jónssonar þar í sveit. Þegar á Grím var gengið viðurkenndi hann fús- lega galdur og var umsvifalaust dæmdur til að brennast.33 Játningar Gríms og þó einkum Egils virðast vera máli Þórðar næsta ótengdar og koma eins og þruma úr heiðskíru lofti, án nokkurs aðdraganda svo heitið geti. Er hægt að þakka málalokin í Tré- kyllisvík dugnaði og firamgöngu Þorleifs Kortssonar einni? Hér er um að ræða sveit þar sem galdratrú er almenn og virðist vera mjög mikil. Það sýna tor- kennileg veikindi kvenfólks þar á stað og ótímabær skepnudauði sem fylgir í kjöl- farið og það er ekki til bóta að svo virðist sem galdrarykti hafi hvílt á Þórði og Grími og að þeir hafi ennfremur verið heldur óvinsælir meðal sveitunga sinna. Beinar og að því er virðist, þarflausar játningar þeirra Gríms og Egils sem og játning Þórðar sýna vel hversu sterk galdratrúin hefúr verið þvi tryðu þeir sjálfir á eigin mátt má æda að aðrir tryðu líka. Varla er því um að kenna einhveij- um sérstökum galdraáhuga Þorleifs Kortssonar að svo fór sem fór. Allar að- stæður fyrir brennudónra voru fýrir hendi en þó kann það að hafa skipt ein- hveiju að Þorleifúr var nýorðinn sýslu- maður og ef til vill fullur ákafa ásamt því að hann hafði árið 1651 dæmt Guðrúnu úr vist Þórðar en sá atburður er talinn marka upphaf „farsins”. Jón, Jón og séra Jón Víkur nú sögunni yfir í Isafjarðarsýslu. Um þær ntundir sem Trékyllisvíkurfarið var í algleymi var eitt frægasta galdramál á íslandi að hefjast að Eyri i Skutulsfirði. Séra Jón þumlungur Magnússon réð þar húsunt en hann átti í deilunt við þá Kirkjubólsfeðga, Jón Jónsson eldri og yngri. Því er líkt farið um málin í Skut- ulsfirði og Trékyllisvík að Þorleifs þáttur Kortssonar er talinn hafa skipt sköpum.34 Segja má að máhð hefjist í lok októ- ber 1655 en þá fór séra Jón að finna fyrir sendingum frá Kirkjubólsfeðgum.35 Um það bil mánuði seinna leitaði séra Jón til yfirvalda og þá til Magnúsar Magnús- sonar sem var sýslumaður í hálfri Isafjarð- arsýslu. Hinn helmingurinn var í hönd- um Þorleifs Kortssonar en hann hafði fengið sér lögsagnara, Gísla nokkum Jónsson sem var föðurbróðir Magnúsar. Magnús sýslumaður þvertók i fyrstu að skipta sér nokkuð af málinu en lét svo undan presti eftir að sá síðamefndi hafði hótað að kæra sýslumann fyrir æðri yfir- völdum. Ekkert gerðist í málinu fram í árslok 1655 en á hinn bóginn linnti galdrafarinu alls ekki og urðu allmargir fyrir barðinu á fjölkynngi þeirra Kirkju- bólsfeðga. Fór Gísfi lögsagnari með rann- sókn málsins. A þinginu dæmdu þeir Gísli og Magnús Kirkjubólsfeðgum tylft- areið. Af dómsskjölum má sjá að ákæmat- riðin á hendur þeim feðgum em ffekar alvarleg og svipar um margt til málsins í TrékyUisvík. Meðal annars er þar að finna áburð um messutruflanir „þá þessir feðgar komu til kirkjunnar í hvert sinn, virtist honum [séra Jóni] og hans fólki, ... optast nær örfast og aukist sú árás hafi, svo hann ineð því segist við þeirra kirkju- komu kviðið hafa.”3'1 Málinu var enn- fremur vísað til höfúðsmanns og biskups sem sögðu málsmeðferð góða og gilda. Ahugaleysi Magnúsar sýslumanns ohi því að séra Jón sendi Þorleifi Kortssyni málsgögnin og bað hann ásjár en Þorleif- ur neitaði.37 Séra Jón gafst þó ekki upp heldur nauðaði bréflega í Magnúsi sýslu- manni og vom Kirkjubóls-Jónamir hnepptir í jám. Það er ekki fyrr en á þinginu sjálfu vorið 1656 að bein afskipti Þorleifs Kort- sonar hefjast af málinu. Virðist svo sem Þorleifúr hafi hótað að pína þá Kirkju- bólsfeðga til sagna og er sú fuUyrðing ætt- uð frá Jóni þumlungi. Séra Jón segir svo fiá að Þorleifúr hafi komið að máh við sig SAGNIR 25
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142
Qupperneq 143
Qupperneq 144
Qupperneq 145
Qupperneq 146
Qupperneq 147
Qupperneq 148

x

Sagnir

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.