Sveitarstjórnarmál - 01.12.1941, Síða 50

46
SVEITARSTJÓRNARMÁ.L
Hafa þar allir lagzt á eitt, ríki, sveitar-
fclög, félög og einstaklingar. Sýnir það,
livað gera má, ef vel er viljað og hæfir
menn veljast til forustunnar.
Allur þorri vandræðafólksins er að
meira eða minna leyti vinnandi, þó að
það fáist ekki til þess oft og einatt, nema
þá hjá einstaka manni, sem „hefur lag á
því“.
Til ckamms tíma var það ekki óalgeng
sjón í mörgum kaupstöðum og kauptún-
um að sjá hálfvitana eða vandræðamenn-
ina fyrsta allra á bryggjunum, þegar
strandferðaskipin lögðust þar að. Þótti
mörgum slíkir „fulltrúar" sveitarfélags-
ins eklci neitt sérlega skemmtilegir fyrir
byggðarlagið, þó að víða hafi menn
vanizt slíku, eða láti afskiptalaust, þó að
leitt þyki.
Eina leiðin, sem tiltæk er til að ráða
að nokkru fram úr þessu vandamáli, er
sú, að koma á fót hæli fyrir þetta fólk,
þar sem það getur dvalizt til langframa
og liðið vel, en er látið starfa eftir getu
sinni undir stjórn hæfra manna og
kvenna.
Sýnist mér sem vel mætti koma þessu
í framkvæmd, og vil ég hér á eftir benda
á þá leið til þess, sem mér finnst líkleg-
ust, að leitt gæti til lausnar á málinu.
\
IV.
Ef slíkt vinnuhæli fyrir vandræðamenn
.yrði reist, ætti vitanlega að reisa það í
sveit. Yrðu þar að vera góð skilyrði til
ræktunar og annaðhvort heitt vatn í
jörðu eða á, sem nota mætti til allöflugr-
ar raflýsingar. Ættu sveitarfélög landsins
öll að vera í félagi um að kaupa jörðina
og koma upp nægilegum byggingum.
Mættu þær ekki minni vera í byrjun en
svo, að þangað mætti taka 50—60 vist-
menn, en þó helzt allt að 100.
Nú eru í landinu 217 sveitarfélög, og
þyrfti að skipta stofnfénu milli þeirra
eftir ákveðnum reglum. Sé gert ráð fyrir,
að stofnkostnaður við hælið yrði rúm-
ar 200 þúsund krónur, væri framlag hvers
einstaks sveitarfélags, ef öll legðu jafnt
af inörkum, ekki nema 1000 krónur. En
að sjálfsögðu væri það ranglátt að ætla
fámennum og fátækum hreppi að leggja
jafnmikið til stofnkostnaðar slíks hælis
og stóru kaupstöðunum. Vel mætti og
finna sanngjarnan mælikvarða til að fara
eftir í því efni. Dettur mér t. d. i hug,
að fara mætti eftir meðaltalsframfærslu-
vísitölunni, sem reiknuð er út fyrir hvert
sveitarfélag landsins eftir nákvæmlega
sömu reglum.
Eftir vísitölunni fyrir 1939 yrði fram-
,lag sveitarfélaganna til slíks hælis, sem
kostaði um 200 þúsund krónur, eins og
hér segir:
Hreppar og smákaupt. (197) kr. 70 000
Reykjavíkurbær ............. — 42 000
Aðrir kaupstaðir ........... — 72 000
Kauptún .................... — 26 000
Alls kr. 210 000
Samkvæmt þessu yrði framlag hrepp-
anna að meðaltali 355 krónur á hvern
þeirra, og er það öllum viðráðanleg upp-
hæð. Kaupstaðirnir átta, að frátalinni
Reykjavík, en að Akranesi meðtöldu,
ættu að leggja fram 9000 kr. að meðal-
tali hver og kauptúnin 11 tæpar 2400 kr.
hvert.
Ýmsum kann nú að finnast þetta ærið
fé, og það er það vitanlega. En gæta verð-
ur þess, að hér er aðeins u.m að ræða
framlag í eitt skipti fyrir öll, en á móti
því kemur það, að sveitarfélagið á að-
gang að hælinu fyrir vandræðafólk sitt,
hvenær sem það þarf þess með, fyrir
gjald, sem engu sveitarfélagi yrði ofvaxið
að greiða, eins og síðar verður vikið að.
Auk þess eru til ýmsar leiðir til þess að
létta undir með sveitarfélögunum um
framlagsgreiðslurnar. Mætti skipta þeim
á nokkur ár, svo að ekki þyrfti árlega að
inna af hendi nema t. d. % eða Mo hluta
greiðslunnar. Yrðu þær þá engu sveitar-
félagi ofvaxnar.
Þegar hælinu hefði verið komið á fót,
mundi það taka við öllum þeim vand-
ræðamönnum, sein sveitarfélög landsins