Sveitarstjórnarmál - 01.10.2001, Blaðsíða 42

Orkumál
Aðalsteinn Guðjohnsen, orkuráðgjaji borgarstjóra:
Raforkumálin og sveitarfélögin
Það sem hér fer á eftir, einkwn þó myndefnið, er
að ýmsu leyti byggt á erindi því sem ég flutti á
Orkuþingi 2001 í október sl.
Inngangur
ísland er eitt örfárra vestrænna ríkja þar sem
orkumál eru alfarið í höndum opinberra aðila, ríkis
og sveitarfélaga. Hver er reynslan, hver er staðan
og hvert skal stefna? Þar eð lengst af hefur verið
litið á afhendingu og sölu raforku sem þjónustu
telst reynslan sjálfsagt bærileg. Tiltölulega skammt
er síðan farið var á alþjóðavettvangi að skilgreina
raforkuna sem vöru, allavega þjónustutengda vöru.
Við það breyttust viðhorfin. Um þetta leyti hófst
Greinarhöfundur er stúdent
frá MR, lauk B.Sc.-prófi í raf-
magnsverkfrœði frá University
of Pennsylvania í Fíladelfiu
1954 og M.Sc.-prófi í sömu
grein frá Stanford University í
Kaliforníu 1955. Hann hóf
störf sama ár hjá Rafmagns-
veitu Reykjavíkur, einkum við
skipulagningu veitukerfis, var
rafmagnsstjóri 1969-1998, formaður Sambands ís-
lenskra rajveitna, SÍR, 1969-1995, í stjórn SAM-
ORKU, formaður raforkusviðs 1995-1999, formaður
Ljóstœknifélags Islands og í stjórn Alþjóða Ijóstœkni-
sambandsins, CIE, 1963-1990. Hann var í nor-
rœnum samtökum um raforkumál, NORDEL,
1969-2001, í landsnefnd Islands íAlþjóðaorkuráð-
inu, WEC, 1962-2000, varamaður í stjórn Lands-
virkjunar 1971-1995, í stjórn RARIK 1978-1982, í
starfshópi til að undirbúa stofnun Aflvaka hf.
1991-1992 og í starfshópi vegna sæstrengsverkefnis-
ins ICENET1992-1997. Hann hefur átt sœti i stjórn
Jarðgufufélagsins frá 1996, þar af sem formaður flrá
1998, í stjórn Alþjóðasamtaka raforkufyrirtœkja,
UNIPEDE, 1989-2000 og EURELECTRIC
2000-2001. Aðalsteinn hefur kennt stœrðfrœði við
MR og lýsingartœkni við Vélskóla Islands, ritað og
þýtt kennslubœkur um rafmagn og lýsingartœkni,
ritað Jjölmargar greinar ogflutt erindi um sama efni.
einkavæðing raforkufyrirtækjanna í Bretlandi. Með
því hófst auðvitað samkeppni. Samkeppni ætti að
öllu jöfnu að leiða til lægra verðs enda gerði hún
það. En hún kallar líka á vandað og hlutlaust eftir-
lit. Það kostar sitt enda þarf bæði að hafa eftirlit
með verðlagningu og ekki síður því að samkeppnin
sé virk. Þetta frelsi í raforkuviðskiptum, þessi
markaðsvæðing, er sem sé komin til að vera.
Af Evrópuríkjum tóku Norðmenn líka fljótt við
sér. En þeir settu einkavæðingu ekki í öndvegi,
heldur samkeppnina, frelsið og markaðsvæðing-
una. Raforkufyrirtækin voru eftir sem áður í eigu
opinberra aðila að langmestu leyti. Allmörgum
árum síðar fóru Svíar, Finnar og Danir sömu leið.
Hluti markaðsvæðingarinnar er að raforkufyrir-
tækin hafa gengið kaupum og sölum, innanlands
sem milli landa. Vestur-Evrópuríkin hafa almennt
farið þessa leið og svonefnd opnun markaðarins
hefur orðið hraðari en kröfur ESB gerðu að skil-
yrði. Yfirlit yfir Evrópuríkin, samtök þeirra og
opnun raforkumarkaðarins sést á 3. og 4. mynd hér
á eftir. Þetta er rétt að hafa í huga nú þegar setning
nýrra íslenskra raforkulaga er á næsta leiti.
EES- og EFTA-ríkin hafa með samningum geng-
ist undir ákvæði í svonefndri Tilskipun Evrópu-
þingsins og Ráðs ESB 96/92 um innri markað fyrir
raforku. Samkvæmt því þurfa ný íslensk raforku-
lög að hafa öðlast gildi eigi síðar en 1. júlí 2002 -
og höfum við þá nýtt okkur sérstakan frest í þeim
efnum. Þegar þetta er ritað mun raforkulagafrum-
varpið vera til skoðunar í þingflokkum ríkisstjórn-
arinnar. Þaðan fer það til iðnaðarnefndar Alþingis
og áfram sina leið. I frumvarpinu mun gert ráð
fýrir opnun markaðarins í áföngum en að fullu 1.
janúar 2005. Það er skynsamleg tímasetning, því
að þótt einungis sé nú í Tilskipuninni mælt fyrir
um 33% opnun 2003 sem skilyrði, er samkvæmt
nýjustu upplýsingum frá Eurelectric í Brussel mælt
fyrir um fulla (100%) opnun 1. janúar 2005 í til-
lögu að endurnýjaðri Tilskipun ESB.
Aður en gerð er grein fyrir stöðu raforkumála í
Evrópuríkjum finnst mér rétt að sýna tvær myndir
til að skýra hið mikla umfang raforkubúskapar hér