SunnudagsMogginn - 06.11.2011, Blaðsíða 14

14 6. nóvember 2011
Hafið gefur og hafið tekur. Þaðvitum við Íslendingar beturen flestir. Þegar GunnarPálmason, sautján ára háseti,
varð fyrir því óláni að hrasa á dekkinu á
vélbátnum Vísi á kaldri og dimmri vetr-
arnóttu fyrir hálfri öld og steypast á höf-
uðið beint í sjóinn, hugsaði hann líka með
sér: „Þetta átti þá fyrir mér að liggja.“
Enginn varð vitni að óhappinu og þegar
Gunnar kom úr kafi sá hann bátinn fjar-
lægjast. „Og þótt ég öskraði af öllum lífs-
og sálarkröftum heyrðu þeir ekki til mín
um borð. Ég sá bátinn sigla frá mér út í
myrkrið,“ sagði hann í samtali við Morg-
unblaðið daginn eftir.
Þar sem Gunnar tróð marvaðann í sjón-
um varð honum hugsað heim til foreldra
sinna og systkinanna sjö og hvernig þeim
myndi líða vissu þau hvernig ástatt væri
fyrir honum. En þær hugsanir stóðu ekki
nema örstutt. „Allan tímann, sem ég
svamlaði í sjónum, tókst mér að halda
bjargfast í þá trú að mér yrði bjargað,“
sagði hann við Morgunblaðið 1961. „Ég sá
bátinn allan tímann nema nokkrar mín-
útur er hann var lengst í burtu.“
Gleymdi ullarsokkunum
Gunnar var vel syndur enda þótt hann
hefði ekki komið í vatn í hálft annað ár.
Hann byrjaði á því að klæða sig úr loð-
úlpunni og klofháum stígvélunum. Það
varð honum til happs að hafa gleymt að
fara í ullarsokka fyrir róðurinn en fyrir
vikið reyndist Gunnari, sem að eigin sögn
er ógurlega fótstór, auðvelt að losa sig við
stígvélin. „Ég barmaði mér þegar ég áttaði
mig á því á bryggjunni fyrir róðurinn að
ég hafði gleymt ullarsokkunum, af ótta
við fótkulda, en mögulega varð það mér
til lífs,“ rifjar Gunnar upp nú hálfri öld
síðar.
Hann velti fyrir sér hvort hann ætti að
losa sig við armbandsúrið en gerði það
ekki. „Mér fannst ekki muna um það,“
segir Gunnar en úrið stoppaði eftir 25
mínútur í sjónum.
Gunnar reyndi ekki að synda til lands, á
að giska 20-30 kílómetra, heldur tróð
marvaðann á staðnum, þar sem hann mat
stöðuna svo að einasta vonin til björgunar
væri að bátsverjar áttuðu sig fljótt á hvarfi
hans og fyndu hann. Það mat reyndist
rétt.
Það var undiralda og sjórinn skolpaðist
yfir höfuð Gunnars. Hann fann ekki að
neinu ráði fyrir kulda en hendurnar stífn-
uðu fljótt, „urðu hálfgerðar kræklur í lok-
in“. Svo heppilega vildi til að skömmu áð-
ur hafði Gunnar lesið bók um raunir
erlends manns sem lenti í sjónum og varð
honum strax hugsað til ráðlegginga hans.
„Hann lagði áherslu á, að halda ró sinni og
það gerði ég. Lesturinn kom tvímælalaust
að gagni,“ segir hann nú.
Manns innri styrkur
Spurður hvort hann hafi leitað styrks í
trúnni veltir Gunnar vöngum eitt augna-
blik. Síðan segir hann: „Ég trúi ekki endi-
lega á himnaríki og helvíti en móðir mín
var trúmanneskja og eflaust hef ég beðið
Guð um hjálp meðan ég svamlaði þarna í
sjónum.“
Hann gerir stutt hlé á máli sínu.
„Annars held ég að það sé fyrst og
fremst manns innri styrkur sem bjargar
manni út úr erfiðleikum, hvort sem það er
æðri máttur eða eitthvað annað,“ heldur
hann svo áfram. „Það er gott að trúa því
að hægt sé að leita á náðir æðri máttar.
Hver hann er eða hvaðan hann kemur
skiptir ekki öllu máli.“
Annar háseti, Hallgrímur Sigurðsson,
var með Gunnari á dekkinu þegar hann
féll í sjóinn en varð óhappsins ekki var.
Fljótlega fóru þeir Sigurður Árnason skip-
stjóri þó að undrast um Gunnar. Hall-
grímur hélt hann hafa brugðið sér fram í
til að klæða sig betur. Gunnar var ekki
þar. Rann þá upp fyrir þeim að hann hefði
að öllum líkindum fallið fyrir borð.
„Ég skar þegar á línuna og sneri til
baka, stöðvaði vélina og kölluðum við nú
á Gunnar eins og við máttum,“ sagði Sig-
urður í samtali við Morgunblaðið daginn
eftir. „En við fengum ekkert svar. Varð ég
þá fremur vonlítill um að við myndum
geta fundið hann í náttmyrkrinu, ekki sízt
þar sem ég vissi ekki hvenær hann hafði
fallið fyrir borð. Ég sagði þó við sjálfan
mig: „Það vildi ég að Guð gæfi að mér
tækist að finna Gunnar.“ […] Líkurnar til
þess að finna Gunnar voru mestar með því
að halda til baka nákvæmlega eins og við
höfðum lagt línuna. Hins vegar óttaðist ég
að það myndi taka of langan tíma og sigldi
því eftir dýptarmælinum, þar sem fyrr
segir ekki löngu eftir að fjögur bjóð voru
komin í sjóinn. Línuna höfðum við lagt í
nærfellt hálfhring á þessum tíma.“
Faðir skipstjórans drukknaði
Vakti það Hallgrími og Sigurði ugg að þeir
vissu ekki hvort Gunnar væri yfir höfuð
syndur. Enda þótt hann væri frá Skaga-
strönd hafði Gunnar um tíma verið á
skipum fyrir sunnan, og fór bara í þennan
róður fyrir þær sakir að bróðir Sigurðar
skipstjóra hafði gengið úr skaftinu vegna
meiðsla á hendi.
Eflaust hefur atvikið ýft upp vondar
minningar í huga Sigurðar en sama dag
þrettán árum áður féll faðir hans með
sama hætti úr bát í sjóinn – og drukknaði.
Sigurður var sjálfur um borð.
Gunnar getur ekki lýst tilfinningunni
sem greip hann þegar hann áttaði sig á því
að báturinn var að nálgast. „Skyndilega
fór ég að heyra skrúfuhljóðið gegnum sjó-
inn en beið með að kalla þangað til ég var
viss um að þeir heyrðu í mér. Þá var öskr-
ið líka ógurlegt,“ segir hann.
Báturinn stefndi beint á Gunnar og um
tíma var hann hræddur um að lenda í
skrúfunni eða soginu. Hann synti því
stutta leið frá bátnum. Þegar bátsverjar
urðu Gunnars varir hentu þeir um-
svifalaust bjarghring til hans. „Ég greip
þéttingsfast um hringinn og það hefði
þurft mikið til að losa takið,“ segir Gunn-
ar brosandi. Honum var borgið.
Gunnar ber lof á Sigurð skipstjóra og
áhöfnina alla. „Til allrar hamingju var
skipstjórinn klár maður og gerði allt hár-
rétt.“
Það voru snör handtök og ekkert fálm
þegar félagarnir voru búnir að hífa Gunn-
ar upp á dekkið. Þá fyrst byrjaði hann að
skjálfa og átti erfitt um mál. Bátsverjar
óttuðust að hann hefði drukkið sjó en það
var ekki. Kabyssan var kynt rauðglóandi,
Gunnar færður úr blautum fötunum og
klæddur í ný. Því næst var dregin upp for-
láta landaflaska, innihaldinu blandað í
heitt vatn með sykri og því sullað í dreng-
inn. „Flaskan var frá Tóta móðurbróður
mínum. Ég held mér sé óhætt að segja frá
þessu sakamáli hér enda er það löngu
fyrnt,“ segir Gunnar við Sunnudags-
moggann nú og hlær með bakföllum.
Óþarfi að fara í land
Eftir þennan viðurgjörning sofnaði Gunn-
ar eins og ungbarn og svaf í þrjá tíma.
Þegar hann vaknaði var hann eins og ný-
sleginn túskildingur og hélt því sem leið lá
upp á dekk til að aðstoða félaga sína við að
leggja það sem eftir var af línunni og ljúka
túrnum. „Þeir vildu fara strax í land en
mér fannst það óþarfi.“
Fjölskylda Gunnars fagnaði honum að
vonum ógurlega þegar hann kom í land en
hann minnist þess ekki að mikið hafi ver-
ið gert úr volkinu. Í dag hefði honum án
efa verið boðin fjölþætt áfallahjálp en slíkt
þekktist ekki þá. „Þetta voru aðrir tímar
og óþarfi að setja allt úr skorðum út af
þessu óhappi. Allir voru glaðir að sjá mig
og að ekkert amaði að mér en ég minnist
þess ekki að nokkur maður hafi dregið úr
mér að fara aftur á sjó.“
Það gerði hann líka strax daginn eftir –
hvergi banginn. „Auðvitað var þetta mikil
lífsreynsla fyrir ungan mann en þetta
þvældist aldrei fyrir mér – ekki þannig.
Maður gekk bara til sinna verka.“
Gunnar var heppinn. Sama verður ekki
sagt um tvo móðurbræður hans, Hjört og
Svein Hjartarsyni, sem fórust með Skíði
HU frá Skagaströnd á Húnaflóa rúmum
tveimur vikum síðar. Það er skammt
stórra högga á milli á sjónum.
Ætlaði alltaf á sjóinn
Gunnar Pálmason fæddist á Skagaströnd
1944 en flutti til Reykjavíkur tólf ára gam-
all með foreldrum sínum, Pálma Sigurðs-
syni og Hólmfríði Hjartardóttur. Enda
þótt Gunnar hafi aðeins verið sautján ára
þegar hann féll útbyrðis af Vísi var hann
þegar orðinn reyndur sjómaður. „Ég byrj-
aði á Ingólfi Arnarsyni 22. maí 1959, fjór-
Sjómaðurinn
sem hafið
hafnaði
Fimmtíu ár verða á morgun liðin frá því Gunnar
Pálmason, 17 ára háseti á Vísi HU, féll útbyrðis
um miðja nótt á Húnaflóa. Enginn bátsverja varð
hans var í fyrstu og svamlaði Gunnar í 25 mín-
útur í ísköldum sjónum áður en honum var
bjargað um borð í Vísi. Gunnari varð ekki meint
af volkinu, lagði sig í þrjá tíma áður en hann
mætti aftur upp á dekk til að klára róðurinn.
Texti: Orri Páll Ormarsson orri@mbl.is
Mynd: Árni Sæberg saeberg@mbl.is