SunnudagsMogginn - 06.11.2011, Blaðsíða 28

28 6. nóvember 2011
sem sett voru í möppu sem Mjólkursamsalan gaf
út og nýbakaðir foreldrar fengu á fæðingardeild-
inni. Þar varð til þetta nafn Hollráð Hugos. Ég las
sumar af þessum ráðleggingum fyrir strákinn
minn og hann sagði: Já, en pabbi, þetta er bara
eins og við gerum heima. Mér þótti vænt um þessi
orð. Mér hefur vissulega ekki alltaf tekist að fylgja
þeim ráðum sem ég gef en ég hef það umfram
marga aðra að vinna mín snýst um uppeldismál.
Ég hugsa um þau 365 daga á ári. Ég reyni stöðugt
að bæta mig og þjálfa mig og ég verð stöðugt
betri.“
Þegar kemur að uppeldi á þínum börnum er
þetta þá ekki eins og að ala börn upp eftir hand-
bók?
„Nei, það er ekki þannig vegna þess að ég lít
ekki svo á að ég hafi lausnina fyrir börnin mín.
Mín aðferð er að vera samferða þeim, hlusta á þau
og hvetja þau til að velja sér sína leið. Ég segi í
bókinni að það sé mikilvægt fyrir foreldra að
horfa á eiginleika barnsins, hæfileika þess og
styrkleika og hjálpa því til að þroska þessa hæfi-
leika svo þeir gagnist því. Ef barnið er viðkvæmt
og næmt þá á ekki að reyna að gera það að töffara
heldur eiga viðkvæmnin og næmnin að nýtast
barninu. Stundum hefur mér fundist fullorðið
fólk vera að reyna, jafnvel alla ævi, að vera öðru-
vísi en það er. Hvatvíst fólk reynir að vera rólegt
og yfirvegað og einförum finnst að þeir ættu að
vera mannblendnir.“
Hefurðu séð mörg óhamingjusöm börn?
„Ég hef unnið sem sálfræðingur í 32 ár og hef
séð börn sem eiga erfitt. Ég dæmi þau ekki sem
óhamingjusöm vegna þess að með breytingum
kemur gleði og hamingja og þá búa þau við betri
aðstæður. Það sem mér hefur alltaf fundist svo
lausnum. Stundum lendir fólk í erfiðleikum og sér
ekki leið út úr þeim en um leið og einhver kemur
sem kann að hlusta og spyrja réttra spurninga þá
er eins og dyr opnist. Þetta á líka við um börn sem
kunna ótrúlega mikið og hugsa ótrúlega margt.“
Eru mistökin sem fólk gerir í barnauppeldi
yfirleitt alltaf sömu mistökin?
„Við getum kallað það mistök en ég set mig
ekki dómarasæti og segi að eitthvað sé rétt eða
rangt. Ég segi: Þetta er mín skoðun. Það er til
dæmis mín skoðun að skammir séu ekki góð upp-
eldisaðferð. Þetta er algeng uppeldisaðferð en hún
hjálpar ekki börnum. Ég veit það meðal annars
vegna þess að rannsóknir í uppeldisfræði sýna það
en líka af því að þær þúsundir barna sem ég hef
talað við hafa sagt mér það. Skammir eru ekki góð
leið til að kenna börnum frumkvæði, sjálfstæði,
ábyrgð og tillitssemi en kannski góð leið til að þau
læri að hlýða og gegna. Mér finnst að börn eigi að
hlýða foreldrum en því miður hlýða börn stund-
um öðrum börnum. Setningar sem allir foreldrar
þekkja eru: Mér var sagt að gera það eða hinn
byrjaði. Það er mjög sjaldan sem börn taka ábyrgð
ef þau gera eitthvað rangt.
Ég hef verið að tala um samskiptamál í fjöl-
skyldum opinberlega í áratugi og oft hef ég heyrt
fólk segja: Ert þú á glugganum heima hjá mér?
Margt af því sem ég sé er svo sammannlegt. Á fyr-
irlestrum segi ég oft frá því þegar við systkinin
vorum eitthvað að ólátast og mamma kallaði:
Hættið þessu krakkar, annars endar þetta með …
Svo stoppa ég og spyr áheyrendur mína: Vitið þið
hvað mamma sagði? og þeir svara: … Ósköpum.
Mamma sagði þetta árið 1956 heima hjá okkur í
Hlíðunum. Sumir af þeim sem segjast vita hvað
hún sagði árið 1956 voru ekki einu sinni fæddir
þá. Hvernig geta þeir vitað það? Það er af því af
við erfum viðhorf og setningar.“
Starfið hefur þroskað mig
Hvað átt þú mörg börn?
„Ég á fimm þegar allt er talið. Systurdóttir konu
minnar missti móður sína árið 2000. Hún hafði
verið mikið hjá okkur hjónunum, varð eitt af
börnum okkar, fimmta barnið. Maðurinn hennar
var svo alveg tilbúinn að vera tengdasonur okkar.
Þau eiga litla stelpu og ég er afi hennar.“
Hefur þú aldrei brotið samskiptareglurnar
sem þú fylgir í samskiptum við þín börn?
„Jú, svo sannarlega. En ég man eina setningu
sem yngsta barnið mitt sagði við mig eitt sinn og
er mér mikilvæg. Þá var ég að semja uppeldisráð
Hugo Þórisson sálfræðingur er höf-undur bókarinnar Hollráð Hugos –Hlustum á börnin okkar. Hugo hefurstarfað að bættum samskiptum barna
og foreldra í rúmlega þrjátíu ár og hjálpað fjölda-
mörgum fjölskyldum. Í bókinni lýsir hann
reynslu sinni og útskýrir hugmyndir sínar um
uppeldi.
Hann er fyrst spurður af hverju hann hafi
ákveðið að helga sig barnasálfræði og hvort hann
hafi sjálfur verið hamingjusamt barn. „Já, ég var
hamingjusamt barn og átti góða fjölskyldu,“ segir
hann. „Ég upplifði þó margt sem var erfitt, var í
bekk þar sem bekkjarfélagar urðu fyrir einelti og
sjálfur lenti ég í samskiptaerfiðleikum. En það var
samt ekki það sem litaði æskuna og unglingsárin.
Ég held að það val mitt að læra barnasálfræði hafi
ekki stafað af því að ég átti erfið ár í skóla heldur
vegna þess að þegar ég var kominn í sálfræðinám
langaði mig til að gera eitthvað sem skipti máli. Í
sálfræðinni er það þannig fyrir mér að því fyrr
sem maður hittir fólkið sem maður er að hjálpa
því meiri líkur eru á að maður geti unnið með því
þannig að ekki fari illa. Þetta var einfalt: Mig
langaði til að vinna með börnum sem eiga í vanda
og vinna að því að koma sem fyrst inn í líf þeirra
og stuðla að forvörnum.“
Skammir ekki góð uppeldisaðferð
Á þínum langa starfsferli hlýturðu að hafa lesið
fjölmargar kenningar um uppeldisaðferðir og
samskipti við börn. Hvaða kenningar þar telur
þú réttar og bestar?
„Þegar ég var búinn að vinna í rúmt ár sem sál-
fræðingur við Sálfræðideild skóla las ég bók sem á
íslensku heitir Samskipti kennara og nemanda
eftir Thomas Gordon. Þar kristallast þær hug-
myndir sem ég vildi fylgja í samskiptum og við-
horfi til uppeldis. Ég las þessa bók og fleiri bækur
Gordons eins og reyfara langt fram á nætur. Það
var eins og ég væri í eyðimörkinni og væri að fá
lífselixírinn. Grunnhugmyndin í samskiptafræð-
unum kom frá honum og reynsla mín bættist þar
við.“
Hver er þessi grunnhugmynd?
„Hún byggist á virðingu fyrir öðrum og trú á
því að fólkið í kringum mann geti sjálft tekið
skynsamlegar ákvarðanir, þar á meðal börn. Það
er ekki alltaf okkar að koma með ráð og lausnir á
vandamálum annarra því þá erum við að taka
ábyrgðina frá viðkomandi. Við eigum frekar að
vera til staðar og hlusta og hjálpa fólki að hugsa í
Viðtal
Kolbrún Bergþórsdóttir
kolbrun@mbl.is
Reyni stöðugt
að bæta mig
Hugo Þórisson sálfræðingur hefur sent frá sér nýja bók. Í
viðtali ræðir hann um bókina, starf sitt, hugmyndir sínar
um barnauppeldi og algeng mistök sem fólk gerir í þeim
efnum. Hann talar einnig um alvarleg veikindi sem hann
glímir við.
Hugo: Þetta var einfalt:
Mig langaði til að vinna
með börnum sem eiga í
vanda og vinna að því að
koma sem fyrst inn í líf
þeirra og stuðla að for-
vörnum.