Morgunblaðið - 02.12.2011, Blaðsíða 36

36 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 2. DESEMBER 2011
Í dag kl. 16 sýnir Sigríður
Soffia Nielsdóttir dansgjörn-
inginn Hreyfingar flugdreka í
D-sal Hafnarhússins en við-
burðurinn er hluti af sýningu
Bjarkar Viggósdóttur, Flug-
drekar, sem þar er uppi. Sig-
ríður samdi dansinn sér-
staklega fyrir sýninguna, en
verkið fjallar um höft og
strengi með tilvísunum í bar-
dagalistina.
Björk hefur sýnt á einkasýningum og tekið þátt
í samsýningum víða um heim. Hún hefur unnið
verkefni í samstarfi við aðra listamenn eða list-
hópa, þar á meðal tónskáld, tónlistarmenn og
dansara. Sýningarstjóri er Yean Fee Quay.
Dansmyndlist
Hreyfingar flug-
dreka í Hafnarhúsi
Sigríður Soffia
Nielsdóttir
Nemendur á námsleiðinni Mót-
un, leir og tengd efni í Mynd-
listaskólanum í Reykjavík opna
samsýningu í Norræna húsinu
í dag kl. 12. Verkin eru unnin
úr margskonar leir, en hluti
nemendanna hefur stundað
rannsóknarvinnu með íslensk
jarðefni. Á sýningunni vinnur
annar hópurinn verk sem eru
tengd minningum og eru unnin
úr jarðleir, en hinn verk sem
tengd eru endalokum og eru í formi duftkers.
Nám í mótun er tveggja ára tilraunastofa í sam-
starfi Myndlistaskólans í Reykjavík og Tækni-
skólans – skóla atvinnulífsins. Námið er leið til
BA-gráðu við evrópska samstarfsskóla.
Myndlist og handverk
Mótun, leir og
tengd efni
Norræna
húsið
Á sunnudag kl. 15 reifar rithöf-
undurinn Kristín Ómarsdóttir
hugleiðingar sínar um sýningu
Óskar Vilhjálmsdóttur, Tígr-
isdýrasmjör, sem nú stendur
yfir í A-sal Hafnarhússins.
Ósk Vilhjálmsdóttir er sjötti
listamaðurinn sem gerir sér-
staka innsetningu í A-sal Hafn-
arhússins að beiðni Listasafn
Reykjavíkur. Um innsetningu
sína segir Ósk: „Á botninum og
hlaupum í hringi. Bítum í skott. Erum munstruð á
skip sem hangir fast á einkennilegum stað. Er
þetta ljóslogandi gróðurhús. Eða tjald í haust-
rökkri, er einhver þarna? Við höfum alltaf verið á
þessu skipi. Það hefur alltaf hangið þarna.“
Myndlist
Tígrisdýrasmjör
með Kristínu
Kristín
Ómarsdóttir
Tilnefningar til
Bókmennta-
verðlauna
Norðurlanda-
ráðs voru
kynntar í Gunn-
arshúsi í gær.
Fyrir Íslands
hönd eru til-
nefndar bæk-
urnar Svar við
bréfi Helgu eft-
ir Bergsvein
Birgisson og
Blóðhófnir eftir
Gerði Kristnýju.
Gyrðir Elíasson
fékk verðlaunin
á síðasta ári,
sjöundi Íslend-
ingurinn til að
hljóta þau, en
verðlaunin voru
veitt í fyrsta sinn 1962.
Danir tilnefna skáldsöguna
Livliner eftir Vibeke Grønfeldt
og ljóðabókina Skrevet på polsk
eftir Janina Katz. Finnar ljóð-
safnið I det stora hela eftir Gösta
Ågren og ljóðabókina Carmen
eftir Saila Susiluoto. Norðmenn
ljóðabókina Jimmen eftir Øyvind
Rimbereid og skáldsöguna Dag-
er i stillhetens historie eftir Me-
rethe Lindstrøm. Svíar ljóðasafn-
ið Flodtid eftir Katarina
Frostenson og skáldsöguna
Lacrimosa eftir Eva-Marie Lif-
fner. Færeyingar tilnefna smá-
sagnasafnið Gullgentan eftir Ha-
nus Kamban. Grænlendingar
ljóðasafnið Nittaallatut eftir
Tungutaq Larsen. Álandseyingar
skáldsöguna Transportflotte eft-
ir Speer Leo Löthman.
Bergsveinn
og Gerður
tilnefnd
 Tilnefnt til bók-
menntaverðlauna
Bergsveinn
Birgisson
Gerður Kristný,
Í gær var tilkynnt í Listasafni Íslands
hvaða tíu bækur voru tilnefndar til
Íslensku bókmenntaverðlaunanna,
fimm í flokki fræðirita og rita al-
menns efnis og fimm í flokki fag-
urbókmennta. Einnig voru birtar til-
nefningar til Íslensku
þýðingarverðlaunanna.
Í flokki fræðibóka og rita almenns
efnis voru tilnefndar Morkinskinna I.
og II. bindi sem Ármann Jakobsson
og Þórður Ingi Guðjónsson önnuðust
og Hið íslenzka fornritafélag gefur
út, Góður matur, gott líf – í takt við
árstíðirnar eftir Ingu Elsu Bergþórs-
dóttur og Gísla Egil Hrafnsson sem
Vaka-Helgafell gefur út, Landnám –
ævisaga Gunnars Gunnarssonar eftir
Jón Yngva Jóhannsson sem Mál og
menning gefur út, Jón forseti allur?
Táknmyndir þjóðhetju frá andláti til
samtíðar eftir Pál Björnsson sem
Sögufélagið gefur út og Ríkisfang:
Ekkert – Flóttinn frá Írak á Akranes
eftir Sigríði Víðis Jónsdóttur sem Mál
og menning gefur út.
Í flokki fagurbókmennta voru til-
nefndar Allt með kossi vekur eftir
Guðrúnu Evu Mínervudóttur, JPV
gefur út, Konan við 1000° eftir Hall-
grím Helgason sem JPV gefur einnig
út, Hjarta mannsins eftir Jón Kalman
Stefánsson sem Bjartur gefur út
Jarðnæði eftir Oddnýju Eiri Ævars-
dóttur sem Bjartur gefur út og Jójó
eftir Steinunni Sigurðardóttur sem
Bjartur gefur út.
Formenn dómnefndanna tveggja
munu velja síðan einn verðlaunahafa
úr báðum flokkum ásamt forsetaskip-
uðum formanni lokadómnefndar.
Verðlaunin 2011 verða afhent af for-
seta Íslands um mánaðamótin janúar-
febrúar næstkomandi. Verðlauna-
upphæðin fyrir hvorn flokk er nú
1.000.000 kr. og var nýverið hækkuð.
Samhliða tilnefningum til Íslensku
bókmenntaverðlaunanna voru kynnt-
ar tilnefningar til Íslensku þýðing-
arverðlaunna. Tilnefndar voru And-
arsláttur eftir Hertu Müller sem
Bjarni Jónsson þýddi og Ormstunga
gefur út, Fásinna eftir Horacio Cas-
tellanos Moya sem Hermann Stef-
ánsson þýddi og Bjartur gefur út,
Regnskógabeltið raunamædda eftir
Claude Lévi-Strauss sem Pétur
Gunnarsson þýddi og JPV gefur út,
Reisubók Gúllívers eftir Jonathan
Swift sem Jón St. Kristjánsson þýddi
og Mál og menning gefur út og
Tunglið braust inn í húsið, ljóð eftir
marga höfunda sem Gyrðir Elíasson
þýddi og Uppheimar gefa út.
Morgunblaðið/Sigurgeir S.
Verðlaun Rithöfundar og þýðendur sem tilnefndir voru til Íslensku bókmenntaverðlaunanna annars vegar og hins
vegar til þýðingarverðlaunanna.
Tilnefnt til bókmennta-
og þýðingarverðlauna
 Tíu bækur tilnefndar til Íslensku bókmenntaverðlaunanna
Ekkert er til sparað í
sviðsmyndum og
tæknibrellum og tekið upp
víða um heim38
»
Sjaldan hef ég hrifist eins afljóðabók við fyrsta lestur ognýútkominni bók Matthías-ar Johannessen, Söknuði.
Hún er ort í kjölfar mikils áfalls höf-
undar í skugga láts eiginkonu hans og
sá missir, sorgin og söknuðurinn
setja mark sitt á þessa bók. Matthías
er einn af brautryðjendum hins opna
ljóðs og í þessari ljóðabók eru ljóðin
ekki eingöngu opin heldur eru þau
mörg hver eins og opið hjartasár. Tit-
ill ljóðabókarinnar vísar ef til vill til
ljóðsins Saknaðar eftir Jóhann Jóns-
son sem lýsir skekinni heimsmynd
þar sem dagar lífsins hafa lit sínum
glatað. Kvæði Matthíasar framan til í
bókinni opinbera svipaða sýn. Þau
túlka innri óreiðu örvinglunar. Skáld-
ið spyr sig hvernig á því standi að
konan liggi í kaldri gröf en líf þess sé
töf milli tveggja heima. Ljóðmælandi
gengur jafnvel svo langt að setja ef á
undan orðinu guð: „Ef guð er til / hví
leyfir hann ekki / andartaks þögn / við
þögn?“ Slíkt er óvenjulegt í ljóðagerð
Matthíasar. Hann líkir lífi sínu við
„strá sem blaktir í hægum vindi“. Það
er ekki bara missirinn sem sækir á
skáldið heldur einnig forgengileiki
þess sjálfs, söknuður eftir því lífi sem
var.
Styrkur þessara harmljóða er ekki
síst fólginn í því að þau eru jafnframt
fögur ástarljóð, ort með þeim hætti
sem Matthíasi einum er lagið þar sem
skynsvið blandast og hið ytra og
innra sameinast í óræðri mynd eins
og í þessu kvæði þar sem náttúran og
hugurinn renna saman:
Veiztu að ást mín er orðin
að andvarpi skógar sem bíður
eftir því enn eins og forðum
að einn flögri þröstur við grein,
minnist þess alls sem var áður
eftirvænting í laufi
þótt fölni það,
finni til haustsins
og falli að lokum í jörð.
En bókin er ferli. Kannski jafnvel
sállækning. Við sum ljóðin eru dag-
setningar og þær eru í tímaröð svo að
lesandi fær á tilfinninguna að ljóð-
unum sé raðað eftir því hvenær þau
eru ort. Og það er eins og skáldið nái
betri stjórn á tilfinningum sínum eftir
því sem líður á bókina. Ljóðin verða
bókmenntalegri, vísanir, myndir og
önnur stílbrögð verða markvissari því
að „tíminn fer græðandi sól við svörð“
og trúin kemur aftur inn í ljóðheim-
inn efalaus eins og sjá má í ljóði þar
sem skáldið vísar í ljóðlínu Jóhanns
Sigurjónssonar „Reikult er rótlaust
þangið“:
Og síðar mun eilífðin opna sitt fang
og andi guðs huga að sínu
mitt ráðlausa líf sem þögn við þang
en þú í hjarta mínu.
Kveðskapur Matthíasar leynir
ávallt á sér. Í lokahluta bókarinnar
dregur Matthías upp mynd:
Sverð
á milli okkar
hvassbrýnt
eins og greinds manns
tunga
orð af vörum þínum,
ég hlusta
rauðar eru varir þínar,
þessi áfangastaður
að endalokum.
Í fljótu bragði virðist þetta ljóð
fremur kaldranalegt, hvassbrýnt
sverð og áfangastaður að endalokum.
En í raun er þetta ástarjátning sem
byggist á vísunum. Í Völsungasögu
segir á einum stað: „ Hann tekr sveðit
Gram og leggr í meðal þeirra bert“.
Það er Sigurður Fáfnisbani sem legg-
ur sverðið milli sín og Brynhildar og
hefur þessi tilvitnun þótt tákna eilífa
ást þeirra tveggja. Skáldvinur Matt-
híasar, Jorge Luis Borges, valdi
þessa tilvitnun sem grafskrift sína og
tjáði með henni eilífa ást sína á Maríu
Kodama. Hér fær hún endurnýjun líf-
daga „ hvassbrýnd / eins og greinds
manns tunga“ og ljóðið fær allt aðra
vídd. Svona yrkir bara skáld sem
kann það.
Það er ekki síst opinská einlægni
Matthíasar sem hrífur mig í þessari
bók og hæfileiki hans til að miðla til-
finningum sínum og hugrenningum í
ljóðrænum búningi. Í mínum huga er
þetta einhver besta bók hans.
Sverð á milli okkar
Morgunblaðið/Kristinn
Sállækning Missir, sorg og söknuður setja mark sitt á Söknuð, nýja ljóða-
bók Matthíasar Johannessens.
Ljóð
Söknuður
bbbbb
eftir Matthías Johannessen. Veröld
2011, 83 bls.
SKAFTI Þ.
HALLDÓRSSON
BÆKUR