Helgafell - 01.09.1942, Blaðsíða 28

256
HELGAFELL
En ég hafði mörgu að sinna og varð því ekki af þessu lengi vel. Ég hugsaði
sem svo, að tíminn til þess yrði nægur, þegar ég væri alfluttur heim. Þá
vissi ég ekki, að íslenzkum bókum er í rauninni hægara að safna í útlöndum
en hér! Mér þótti gaman að kynnast aðferðum bókasafnara og áhuga
þeirra; þekkti ég nokkra persónulega, en aðra las ég um. — Bókasöfnun er
ekkert nýtízkufyrirbrigði. Flennar er þegar getið í fornsögu menningarinnar,
þeirri fræðigrein, er um langt skeið var mitt mesta yndi. Assúrbanípal hefur
konungur heitið, er réð ríkjum í Assýríu á árunum 669—625 fyrir Krists
burð. Hann var lærður maður, og grobbar af því í riti, að hann sé hinn eini
konungur er lært hafi fleygrúnir til hlítar, en skrift sú er ekki heiglum hent,
þótt fögur sé álitum og skipuleg. Er stórum hægara að læra myndletur Forn-
egypta en hana. Mér er ekki kunnugt um nafn neins bókasafnara á undan
Assúrbanípal, þó ráða megi af líkum, að þeir hafi verið til, bæði í Assýríu
og annars staðar. ,,Skræður‘‘ hans fundust í rústum Nineveborgar fyrir eigi
allmörgum árum síðan og eru nú í Lundúnum. Er það mikið safn: tuttugu
og tvö þúsund leir- og steintöflur, og kennir þar margra grasa sem vænta
má. Allt eru þetta handrit*). Hefur H. H. látið safna þeim hvar sem til
náðist, en látið afrita sum, eftir öðrum samhljóða, að því er næst verður
komizt. Þarna eru og bækur eftir hann sjálfan, og hefði hann betur látið þær
óritaðar sumar! En þetta safn er meðal allra merkustu fornleifa, er fundizt
hafa, og eykur gífurlega skilning á — ekki einasta Assýríumönnum, þessari
döpru, en herskáu og viðbjóðslega grimmu þjóð, — heldur og öðrum þjóð-
um þess tíma; skýrir auk þess nokkuð uppruna ýmsra eldfornra sagna, þar
á meðal Jobsbókar. (Gilgamess-sögnin í safni Assúrbanípals er efalítið
frumútgáfa hennar). Og nokkurri glætu bregður þetta bókasafn yfir elztu
menningarþjóð heimsins, sem vér vitum deili á: hina dularfullu Súmera. —
Egon Friedel, höfundur nafnfrægustu og víðlesnustu menningarsögu, sem
rituð hefur verið á vorum tímum, telur Assýríumenn hafa verið sálarlausa,
á líkan hátt og kattdýrin, og styður þá tilgátu sína mjög skemmtilega.
En því merkilegra fyrirbrigði er fræðimaðurinn og bókasafnarinn Assúrbaní-
pal. Líklegt þykir mér, að nokkrir dropar af súmersku blóði hafi runnið í
æðum hans, því sálarlíf hans hefur verið ferlega öfgakennt, eftir því sem
ráða má af ritum þeim, er hann hefur samið sjálfur eða látið skrifa um
sig. Hann lifði kyrrlátu og friðsömu lífi allt fram á elliár, og var að því
leyti mjög ólíkur fyrirrennurum sínum. En að síðustu reyndist hann þó eng-
inn eftirbátur þeirra í því, sem auðkenndi þá mest. Hann varð nefnilega á
gamalsaldri ástfanginn af dóttur frænda síns og undirmanns, furstans í
Súsaborg, og sendi menn til að biðja hennar sér til handa. En furstinn í
*) Því aS þótt Kríteyingar notuðu lausaletur um 1000 árum fyrir daga Assúrbanípals, verður
þess hvergi vart annars staðar í fornbókmenntum Miðjarðarhafslanda.