Helgafell - 01.09.1942, Blaðsíða 39

BRÉF FRÁ LESENDUM
267
þeir áttu «ér líka sinn Ragnar í Smára; það var
Ísafoldar-Björn, ekki mjög vel ræmdur af öllum
í þann tíð. En svo andvaralaus var þjóðin
þá, að enginn sá Hættuna, sem máli henn-
ar og menningu gæti stafað af Fomsöguþátt-
unum. Enginn maður kom þá úr norðlægu
Iandi, sem hnekkja skyldi böli mannkynsins.
Og aldrei skildist þjóðinni það, meðan þeir
lifðu, Þórhallur biskup og Björn Jónsson, að
þeir væru sjálfri tungunni háskalegir. Jón Ó-
feigsson kom, og færðist þá skörin enn upp 1
bekkinn, því að hann tók kafla úr Njálu og
Laxdælu og prentaði í ,,Lesköflum“ sfnum,
með þeirri stafsetningu, sem þá var lögleg og
næst hefur komizt því, sem vera ætti.
Leskaflar Jóns Ófeigssonar orkuðu því, að
mörgu barni og mörgum unglingi fannst þá,
að Njála og Laxdæla væru, þegar til kom, á al-
veg sama tungumáli og Morgunblaðið; nema
hvað sömu orðunum var kannski öðruvísi fyr-
ir komið, eitthvað öðruvísi raðað; en það var
ekki til neinna lýta. Jóni Ófeigssyni var aldrei
refsað beinlínis fyrir verknað sinn. Enginn vissi
þá, hvað í húfi var. Og á þeim dögum hafði
menntaskóli Norðlendinga ekki fundið vizku-
steininn, sem síðar kom í leitirnar innan hans
veggja.
Orð drottins kom til Amosar spámanns, þar
sem hann gætti hjarðar sinnar f Tekóa. Það
var í forneskju. En þar sem vitrunin nú varð,
þar höfðu áður þróast mikil vísindi í kyrrþey,
svo sem fyrirboði hinna meiri tíðinda. Sá hinn
sami maður, sem nú hefur hnekkt þeim mis-
skilningi, að fornsögurnar séu á fslenzku, hafði
áður fundið mikilsverðan hlut: að enn mætti
koma fyrir einu kái í einu orði tungunnar, þó
að vel væri áskipað áður, og skyldi héðan í frá
rita ,,þókknast“; mundi þá hag þjóðarinnar
betur borgið, að ekki væri höfð hin háskalega
villukenning zetu-liðsmanna fyrir sunnan, að
skrifa ,,þóknast“ og innræta slíkt æskulýðnum.
Slíka uppgötvun hafði og þessi maður gert um
annað orð til, sem fávizka vor man nú ekki í
svipinn hvert er. En það afrek er engu síður
niikilsvert og stórum gagnlegt. En óvíst mun,
hvort zetu-liðsmenn hér syðra láta sér heldur
skiljast þessa vizkuna, enda er þeim meir gef-
staðfesta en víðsýni eður skilningur á aug-
ljósum hlutum. Þannig má svo fara, að þessi
hinn stórvirki málafjölgunarmaður megi koma
þvi fram, sem mikið nauðsynjaverk var, að ein
tunga sé í Norðurlandi, en önnur á SuSurlandi,
V*S þeirra hæfi, sem hana eiga aS hafa. Er
mihils um það vert, að fámennur flokkur
manna, er svo vítt sjá og hátt, skulu nú halda
alla aesku landsins eins og hvítar rottur í staf-
krókabúri sínu.
Sönnur eru nú þar á færðar, að Hrafnkels-
saga er ekki rituð á vora tungu; sanna það
slík höfuðorð tungunnar sem ok og at, svo og
það, að Sámr og Sámur er ekki ein tunga,
enda skilja nú þetta allir. En svo fer jafnan, er
mikil og einföld sannindi koma fram, að marg-
ir hlutir skýrast þá í senn, sem áður voru
misskildir. Nú verður það t. d. ljóst, að ,,Ið-
unn" eldri, sem þeir gáfu út Björn Jónsson
og Jón Ólafsson, er ekki á vorri tungu nema
að litlu leyti, og hefur mönnum mjög dulizt
þetta hér til. Þótti það máj þeirra jafnvel hin
bezta íslenzka um eitt skeið. En þess er hér áð-
ur getið, að það er nú og sannað, að Laxdæla
er ekki rituð á vora tungu.
„Halldór og ek.
höfum engi þrek".
Hér er framandi tunga, það er að segja
,,gammelnorsk“. Þar með verður nú og sönnuð
sú kenning, sem um hríð átti erfitt uppdráttar
með oss, að eign okkar á bókmenntum Norð-
manna hér á landi var ekki nema uppgerð ein
og mont. Það þykir nú mikil kurteisi, að gefa
út svokallaðar fslendingasögur sem fylgirit, til
nánari skýringar á formálanum fyrir sjálfum
þeim. Laxdælu hafa og verið gerð svo vfsinda-
leg skil, að mörgum manni mun létta heldur
um hjartað, er hann heyrir það nú, að hún
er þá loksins ekki skráð á vora tungu. Það
ræksni, sem tennur vísindanna leifðu, á þá
sveit annarsstaðar en hér.
..Liggjum báðir í lamasessi,
Halldór og ek, höfum engi þrek".
Fyrri hluti kviðlingsins er að vísu talsvert
svipaður fslenzku alþýðumáli. En hvað um
það. Tennur vísindanna ganga með beini. Þær
naga sig áfram. Passíusálmarnir munu líka sýna
sig, ef þeir komast í kvörn vísindanna:
„kóngur englanna, kóngur vór,
kóngur almættis tignarstór."
„Þeir góðu andar eru oss nær
alla tíma, þá biðjum vær".
„uppskerutímann óttast ég,
angrast því sálin næsta még".
— og fjöldi annarra slíkra staða.
Og þetta verður þar að auki næst komizt ís-
lenzkri tungu. Þessar línur er búið að „þýða"
úr frummálinu, þó að ekki hafi reynzt auðið að