Helgafell - 01.04.1954, Qupperneq 47

BERTEL TORVALDSEN OG FAÐÍR HANS
45
notið nokkuri'ar kennslu í tréskurði hjá föðlir sínum. í ævisöguágripi því,
sem baronsfrú Stampe skráði eftir Thorvaldsen, lætur hann þess sjálfur
getið, að faðir sinn hafi stundað tréskurðarlist, en ekki myndateiknun
(figurtegning).
Það segir sig sjálft, að hinn fátæki og framandi unglingur í Kaupmanna-
höfn hefur gert sér ljóst, að hann var af gömlum og góð'um ættum. En þar
var reyndar ekki framar af neinu að miklast. Jafn öruggt er það, að Bertel
hefur frá fyrstu bernsku í Grönnegade haft kynni af löndum föður síns.
Allir tslendingar þekktu hann. Nafnið — Gottskálk Þorvaldsson frá Mikla-
Bæ — var nóg til þess. Hinn 4. apríl árið 1800 skrifar hann Bertel syni
sínum, sem þá var í Róm: „Gamli Thorstensen er dáinn“. Gottskálk er orð-
fár, en fréttaklausan talar sínu máli.
En vér höfum aðrar og ríkari heimildir um persónuleg skipti Bertels
og Hafnar-íslendinga, sannanir, sem þegar árið 1787, eftir fyrsta námsár
Eans á „módelskólanum“, grípa inn í listferil hans.
Það var á þessu ári, eftir að Bertel hafði, 2. janúar, hlotið sín fyrstu
verðlaun frá akademinu, litlu silfurmedalíuna, að hann fær jyrstu pöntun-
ma sem myndhöggvari — frá íslendingi í Kaupmannahöfn, sem auk þess
stóð fremstur í flokki landa sinna um þær mundir. Það var Jón Eiríksson
konferenzráð, meðlimur í „rentukammerinu“ og yfirbókavörður við kon-
unglega bókasafnið. Hann iol Bertel að gera af sér brjóstlíkan og hefur
því verið' lokið á næstu mánuðum, því Jón Eiríksson lézt sviplega í marz-
oiánuði sama ár. Um þetta hefur Thiele ekki vitað, þegar hann kveður
Perrini gimsteinasala hafa skýrt svo frá á gamals aldri, að hann hafi dag
uokkurn árið 1787 mætt Bertel á götunni með stóra byrði af spegilumgerð-
um og öðrum gylltum skrautmunum, sem hann bauð til kaups í smá-
vöruverzlun. „Þegar hann sá Beilel með þessa byrði, innti hann drenginn
oftir því, hvort hann sjálfur eð'a faðir hans hefði búið til alla þessa fallegu
S’ripi, en Bertel svaraði því einu til, að ef hann kæmi einn til sín, skyldi
hann sýna honum eitthvað eftir sig“. Þegar Ferrini heimsótti fjölskylduna
nokkrum dögum síðar, fór Bertel með hann inn í lítið herbergi og sýndi
lionum brjóstlíkan úr leir, sem hann var að vinna að. Ef til vill liefur þetta
óþekkta verk verið brjóstlíkan Jóns Eiríkssonar.
Við fráfall Jóns Eiríkssonar gekk líkanið að erfðum til nánasta vinar
hnns, Gríms Thorkelíns, leyndarskjalavarðar, en hann gaf það aftur, þegar
hann var á 73. ári, vini sínum Bjama amtmanni Thorsteinsson, og það er
Hinn, sem hefur sagt frá þessu í ritgerð sinni um Jón Eiríksson. Líkanið
var úr gifsi og brotnaði við flutninginn til Islands. Aðeins andlitsmyndin
varðveittist ósködduð'. Hún kom í leitirnar 1920 og sonardóttir Bjarna amt-
nianns færði hana Þjóðminjasafni ríkisins að gjöf, þar sem hún er nú, nr.
1537 í myndadeildinni.
Brófessor Ólafur Ólafsson, sem hafði sjálfur útskrifazt sem arkitekt frá
nkademinu, minnist heimsóknar sinnar til foreldra Thorvaldsens í bréfi,
sem hann skrifar honum 1814 (meðmælabréf með Herman Freud), og
Setur þess, að þá hafi hann teiknað mynd af sér.