Læknablaðið - 15.03.2003, Síða 31

FRÆÐIGREINAR / FJÖLÓMETTAÐAR FITUSÝRUR OG LÆKNINGAR
lágrar þéttni ómega-3 fjölómettaðra fitusýra í blóð-
vökva eða himnum rauðra blóðkorna og þessara geð-
raskana (146-148).
Geðhvarfaveiki
Nýlega birtust niðurstöður lyfleysustýrðrar saman-
burðarrannsóknar þar sem geðhvarfaveiki var með-
höndluð með háum skömmtum af ómega-3 fjöló-
mettuðum fitusýrum (6,2 g af EPA og 3,4 g af DHA á
dag) en annarri meðferð (lyfjameðferð og viðtals-
meðferð) var ekki breytt á rannsóknartímanum (143).
Þrjátíu sjúklingar sem allir uppfylltu greiningarskil-
yrði *DSM-IV fyrir geðhvarfaveiki tóku þátt í rann-
sókninni sem stóð í fjóra mánuði og var tvíblind. Nið-
urstöðurnar sýndu marktækt lengra tímabil þar sem
oflætis varð ekki vart hjá þeim sjúklingum sem með-
höndlaðir voru með ómega-3 fjölómettuðum fitusýr-
um (P=0,002) en einnig stóðu þeir sjúklingar sig mark-
tækt betur á stöðluðum oflætis- og þunglyndispróf-
um. Þó þessi rannsókn sé frekar lítil bendir hún ein-
dregið til gagnsemi meðferðar með ómega-3 fjöló-
mettuðum fitusýrum við geðhvarfaveiki en nauðsyn-
legt er að endurtaka rannsóknina á stærri hópi sjúk-
linga og með lengri eftirfylgd.
Þunglyndi
Faraldsfræðirannsóknir hafa sýnt fram á samband
lítillar fiskneyslu og þunglyndis (149). Einnig hefur
endurtekið verið sýnt fram á aukið hlutfall ómega-6
fjölómettaðra fitusýra samanborið við ómega-3 fjöló-
mettaðar fitusýrur í himnum rauðra blóðkorna hjá
sjúklingum með þennan sjúkdóm (148, 150). Þessar
rannsóknir varpa þó ekki ljósi á hvort skortur á
ómega-3 fjölómettuðum fitusýrum veldur þunglyndi
og gagnsemi ómega-3 fjölómettaðra fitusýra við með-
ferð sjúkdómsins hefur enn ekki verið rannsökuð til
hlítar (127,128).
Geðklofi
Ýmsar rannsóknir hafa staðfest minnkaða þéttni bæði
ómega-6 og ómega-3 fjölómettaðra fitusýra (einkum
arakídónsýru og DHA) í himnum rauðra blóðkorna
hjá sjúklingum með geðklofa, hvort sem þeir hafa
verið meðhöndlaðir með geðlyfjum eða ekki (151,
152). Rannsóknir á látnum einstaklingum með geð-
klofa hafa staðfest sömu breytingar á fitusýrusam-
setningu í heila þeirra en áberandi lítið er þar af ara-
kídónsýru (129,153). Niðurstöður rannsókna með 31P
segulómunarlitrófsgreiningu (magnetic resonance
spectroscopy) á miðtaugakerfi geðklofasjúklinga benda
til þess að lága þéttni áðumefndra fitusýra megi skýra
að hluta til með aukinni losun þeirra úr himnum
taugafrumna (154-156). Talið er að þessi aukna losun
fitusýranna úr frumuhimnum stafi af aukinni virkni
fosfólípasa A2 (145, 157, 158). Sú staðreynd að lyf
sem notuð eru við geðklofa draga úr virkni fosfólípasa
A2 og auka þéttni fjölómettaðra fitusýra í himnum
rauðra blóðkoma og heila (159) styður þá kenningu
að aukin virkni fosfólípasa A2 sé mikilvægur hlekkur
í meinmyndun sjúkdómsins. Umhverfisþættir, svo
sem næring (134,160), reykingar (129) og breytingar
á hormónabúskap (161), geta einnig haft afgerandi
áhrif á fitusýrusamsetningu líkamans.
Fáar rannsóknir hafa verið gerðar þar sem geð-
klofasjúklingar hafa verið meðhöndlaðir með ómega-
3 og/eða ómega-6 fjölómettuðum fitusýrum. Nýlega
var þó greint frá tveimur mjög vel rannsökuðum sjúkra-
tilfellum þar sem alvarleg einkenni geðklofa bötnuðu
verulega af meðferð með ómega-3 fjölómettuðum
fitusýrum eingöngu (147, 162). I báðum tilvikum
kom bati fram á fyrstu fjórum til átta vikunum og
voru áberandi áhrif á jákvæð einkenni sjúkdómsins
hjá öðrum sjúklinganna en hjá hinum bæði á jákvæð
og neikvæð einkenni. Þessu samfara varð mikil breyt-
ing til batnaðar á fitusýrusamsetningu í himnum
rauðra blóðkorna.
Auk þessara sjúkratilfella birtust nýlega niður-
stöður tveggja mjög áhugaverðra tvíblindra frum-
rannsókna (pilot studies) á áhrifum meðferðar með
ómega-3 fjölómettuðum fitusýrum við geðklofa (146).
Fyrri rannsóknin stóð í þijá mánuði en þar voru borin
saman áhrif DHA, EPA og lyfleysu á sjúkdómsein-
kenni geðklofa hjá sjúklingum sem að auki voru með-
höndlaðir með geðlyfjum á hefðbundinn hátt. Sjúk-
lingum var slembiraðað í þijá hópa og fengu 15 sjúk-
lingar 2 g af EPA á dag, 16 voru meðhöndlaðir með 2
g af DHA á dag og 14 sjúklingum var gefin lyfleysa.
Að meðferð lokinni reyndist heildarskor á klínísku
geðklofaprófi (positive and negative syndrome scale,
PANSS) vera marktækt lægra hjá sjúklingum sem
fengið höfðu EPA í samanburði við þá sem fengið
höfðu lyfleysu. Enn fremur kom í ljós að EPA hafði
marktækt meiri áhrif á jákvæð einkenni geðklofa en
DHA en ekki kom fram mælanlegur bati á neikvæð-
um einkennum í neinum hópanna þriggja. Umtals-
verð aukning varð á þéttni EPA og DHA í himnum
rauðra blóðkorna þeirra sjúklinga sem fengu EPA og
DHA en engra breytinga varð vart í lyfleysuhópnum.
I seinni rannsókninni sem einnig var tvíblind var 15
nýgreindum geðklofasjúklingum gefið 2 g af EPA
daglega í þijá mánuði en 15 sjúklingar í samanburðar-
hópi fengu lyfleysu (146). Allir 15 sjúklingamir í lyf-
leysuhópnum fengu hefðbundna lyfjameðferð við geð-
klofa en einungis níu af 15 sjúklingum í meðferðar-
hópnum fengu slíka meðferð. Þrátt fyrir þennan mun
á notkun hefðbundinna geðlyfja milli hópanna var
meðal PANSS skor mun betra hjá þeim hópi sjúklinga
sem fékk EPA og mestur var munurinn á jákvæðum
einkennum sjúkdómsins.
Þannig benda þessar rannsóknir til þess að með-
ferð með ómega-3 fjölómettuðum fitusýmm geti leið-
rétt óeðlilega samsetningu fitusýra í frumuhimnum
sjúklinga með geðklofa og dregið verulega úr ein-
kennum sjúkdómsins.
* DSM - IV = Diagnostic and
Statistical Manual of Mental
Disorders
Læknablaðið 2003/89 207