Læknablaðið - 15.10.2003, Blaðsíða 34

■ FRÆÐIGREINAR / ÞYNGD SKÓLABARNA
krosstöflum. í slíkum tilvikum eru niðurstöður gefn-
ar til kynna með hlutfallstölum. Þessar hlutfallstölur
eru í öllum tilvikum námundaðar að heilli tölu. Við
greiningu á tengslum þyngdar, líðanar og námsárang-
urs eru niðurstöður fengnar með aðhvarfsgreiningu.
A nokkrum stöðum er stuðst við kassarit til að greina
frá niðurstöðum. Kassarit sýnir dreifingu breyta á
þann hátt að kassinn sjálfur sýnir á milli hvaða tölu-
gilda helmingur mæligilda lendir. í gegnum kassann
liggur þykk lína sem sýnir hvar miðgildi dreifingar-
innar liggur; sé dreifing skekkt lendir þessi lína til
hliðar við miðjan kassann. Ut frá kassanum liggja
strik sem gefa til kynna hversu langt til hvorrar hand-
ar hinn helmingur mæligildanna teygir sig. Aðferð-
inni er ætlað að sýna á mjög skýran og einfaldan hátt
hvernig dreifingu einstakra breyta er háttað. Kassinn
sjálfur gefur til kynna á milli hvaða tveggja tölugilda
helmingur mæligilda lendir.
Mynd 2. Hlutfall 9, 12 og 15 ára nemenda yfir tilteknum þyngdarstuöulsmörkum
árin 1970-2001 (bandarísk viðmiö, sjá Rösner og fl., 1998).
Mynd 3. Tengsl líkamsþyngdar og líöanar meöal nemenda í 7. og 10. bekk áriö 2001.
Þyngdarstuðull (BMI)
Bekkur:
10. b.
7. b.
Niðurstöður
Gögn um hæð og þyngd nemenda fyrir árin 1970-
1971, 1980-1981 og 1990-1991 voru borin saman við
þau gögn sem aflað var í rannsókninni veturinn 2000-
2001 og þannig fengust upplýsingar um þróun þyngd-
arstuðuls í þrjá áratugi. Líkamsþyngdarstuðull jókst
fyrstu tvö tímabilin, það er að segja frá 1970-1990. Á
tímabilinu frá 1970-1990 hækkaði þyngdarstuðull fyr-
ir allan hópinn að meðaltali um 1,70 stig eða um 9%.
Aukningin er 1,29 stig í 4. bekk, 1,22 stig í 7. bekk og
2,23 stig í 10. bekk. Þegar horft er á meðalþyngdar-
aukninguna var hún 2,6 kg hjá börnum í 4. bekk en
4,5 og 7,6 kg í 7. og 10. bekk á þessu tímabili. Hins
vegar var engin aukning síðustu tíu árin heldur lækk-
ar LÞS í öllum árgöngum og að meðaltali í hópnum
um 0,72 stig (mynd 1). Þróuninni er best lýst á þann
hátt að breyting í átt til síhækkandi LÞS gilda stöðv-
aðist á þessu síðasta tímabili. Hægt er að sjá hlutfall
nemenda sem eru yfir ákveðnu LÞS á hverju tímabili.
Slík nálgun leiddi hins vegar í ljós mjög áþekkar nið-
urstöður og skoðun á meðaltali líkamsþyngdarstuð-
uls, (mynd 2). Þá var engin munur á LÞS eftir því
hvort börnin voru búsett á Akureyri eða sveitunum í
kring en hópurinn er of lítill til að leyfa frekari sund-
urgreiningu á samspili þyngdar, líðanar og námsár-
angurs eftir búsetu. Engin tengsl eru milli þyngdar og
líðanar þegar þau eru skoðuð sem beinlínutengsl
(pearson’s r) heildarhópsins í 7. og 10. bekk (r=,08;
P=,14). Spurningar um líðan voru ekki lagðar fyrir í
4. bekk þar sem þau börn voru of ung til að prófið
hentaði. Séu tengslin greind eftir bekkjum má hins
vegar greina nokkurn mun þar á. Þessi munur verður
einna skýrastur þegar tengslin eru skoðuð með
punktariti (scatterplot) og dregnar aðhvarfslínur fyr-
ir nemendur í hvorum bekk sérstaklega (mynd 3).
Þannig er halli aðhvarfslínunnar fyrir tengsl þyngdar
og líðanar (mælt á YSR kvarða) enginn í 7. bekk (r=-
770 Læknablaðið 2003/89