Læknablaðið - 15.11.2004, Blaðsíða 39

FRÆÐIGREINAR / HEILABILUN ALDRAÐRA
Birtingarmynd heilabilunar í vistunarmati
aldraðra fyrir hjúkrunarrými 1992-2001*
Oddur
Ingimarsson1,3
LÆKNANEMI
Thor Aspelund2
TÖLFRÆÐINGUR
Pálmi V.
Jónsson1,3,4
SÉRFRÆÐINGUR í LYF- OG
ÖLDRUNARLÆKNINGUM
Grein þessi er framhalds-
grein við „Vistunarmat
aldraðra á árunum 1992-2001
- tengsl við lifun og vistun í
hjúkrunarrými“ sem birtist í
Læknablaðinu 2004; 2:121-9.
Vísað er í þá grein varðandi
ítarlegri inngang og efnivið og
aðferðir.
Þessi grein lýsir framhalds-
rannsóknum við 4. árs
verkefni Odds Ingimarssonar
í læknadeild september 2003.
Verkefnið hefur ekki verið
birt annars staðar. Rannsókin
var unnin á rannsóknarstofu
HÍ og Landspítala í öldrunar-
fræðum, Ægisgötu 26. Þessi
hluti rannsóknarinnar var
styrktur af VASS.
‘Læknadeild Háskóla íslands,
2Hjartavernd, 3Rannsóknar-
stofu Háskóla íslands og Land-
spítala í öldrunarfræðum,
4Öldrunarsviði Landspítala
Landakoti.
Fyrirspurnir og bréfaskipti:
Pálmi V. Jónsson, Landspítala
Landakoti, Túngötu, 101
Reykjavík. Sími: 543-1000,
palmivj@landspitali.is
Lykilorð: vistunarmat aldr-
aðra, heilabilun, hjúkrunar-
heimili, aldraðir.
Ágrip
Tilgangur: Heilabilun er vaxandi heilbrigðisvanda-
mál og er meðal annars helsta ábendingin fyrir vistun
í hjúkrunarrými í dag. Markmið þessarar rannsóknar
er að skoða aldraða einstaklinga með gilt vistunar-
mat í hjúkrunarrými á mismunandi stigi heilabilunar
og athuga tengsl stigs heilabilunar við þætti eins og
lifun á hjúkrunarheimilum, biðtíma eftir vistun, af-
drif aldraðra eftir vistunarmat og spáþætti fyrir lifun
eftir vistunarmat.
Efniviður og aðferðir: Allar umsóknir um vistun-
armat aldraðra eru færðar inn í gagnabanka sem er
varðveittur hjá SKÝRR hf. Fengnar voru upplýsing-
ar úr þeim gagnabanka um alla sem bjuggu á höfuð-
borgarsvæðinu og gengust undir fyrsta vistunarmat
á tímabilinu 1. janúar 1992 til 31. desember 2001 en
upplýsingar um lifun voru fengnar úr þjóðskrá. Sam-
tals voru þetta 3417 einstaklingar. Notast var við töl-
fræðiforritið SPSS við tölfræðilega úrvinnslu.
Niðurstöður: Heilabilun er stór áhættuþáttur vistun-
ar en 79% vistaðra voru með heilabilun á einhverju
stigi. Eftir því sem heilabilun var meiri hjá körlum þá
vistuðust þeir yngri, p<0,01. Stig heilabilunar hafði
ekki marktæk áhrif á aldur kvenna við vistun. Heild-
arstig við vistun hækkuðu samfara aukinni heilabil-
un, p<0,01. Karlar lifðu skemur á hjúkrunarheimilum
eftir því sem heilabilun var meiri við vistun, p=0,02.
Stig heilabilunar hafði ekki marktæk áhrif á lifun
kvenna eftir vistun. Dánartíðni eftir vistunarmat var
hæst á fyrsta ári hjá báðum kynjum og öllum stigum
heilabilunar. Mun fleiri karlar en konur létust á fyrsta
árinu eftir vistunarmat, p<0,01. Hlutfall karla sem
voru á lífi þremur árum eftir vistunarmat var 30%
en hlutfall kvenna var 46%, p<0,01. Hreyfigeta og
lágur aldur við mat voru sterkustu spáþættir lifunar
hjá báðum kynjum en hjá körlum með mikla eða afar
mikla heilabilun var óróleiki sterkasti spáþátturinn.
Ályktun: Heilabilun er stærsti orsakavaldur vistunar
á hjúkrunarheimili á íslandi og verður því að taka sér-
stakt tillit til heilabilunar við úthlutun vistunarplássa.
Endurskoða þarf forgangsröðun karla inn á hjúkrun-
arheimili og breyta henni þannig að karlar með hærra
stig heilabilunar bíði skemur en karlar með lægra stig
heilabilunar.
Inngangur
Heilabilun er algengasta ábendingin fyrir langtíma-
vistun í hjúkrunarrými (1) en helstu orsakir heilabil-
ENGLISH SUMMARY
Ingimarsson O, Aspelund T, Jónsson PV
Expression of dementia in preadmission
nursing home assessment for skilled nursing
homes 1992-2001
Læknablaðið 2004; 90: 767-73
Objective: Dementia is a growing health issue and
is currently the main reason for nursing home (NH)
admission. The objective of this study is to describe
the elderly who qualified for an admission to NH in the
Reykjavík metropolitan area. Special attention is paid
to the degree of dementia and how it affects various
factors such as: waiting time for NH admission, factors
that could possibly predict survival after preadmission
nursing home assessment (PNHA) and survival in NH's.
Material and methods: Every PNHA evaluation is
stored in a database by SKÝRR Inc. Information from
that database regarding all, who lived in the Reykj-
avík metropolitan area and had undergone their first
PNHA during the period from January 1st 1992 to 31 st
of December2001, was collected. Information about
survival was collected from the lcelandic National Reg-
istry. There were 3417 individuals in the study group.
SPSS was used for statistical analysis.
Results: Dementia is a major risk factor for NH adm-
ission with about 79% of the elderly with some degree
of dementia. Dementia correlated with lower age at
admission for men, p<0,01. The degree of dementia
had no effect on the age of women at admission. The
total score of the PNHA correlated with higher degree
of dementia. Higher dementia degree meant less surv-
ival for men after NH admission, p=0,02. The degree of
dementia did not effect survival of women after adm-
ission. The death rate was highest in the first year after
PNHA for all degrees of dementia. The ratio of men
who were still alive after 3 years was 30% but 46% of
the women were still alive, p<0,01. Factors predicting
longer survival were lower age and good mobility for
both sexes. In men with high or very high degree of
dementia a high score for behaviorai symptoms pred-
icted shortened survival.
Conclusions: Dementia is the main reason for NH
admission in lceland and therefore special attention
must be paid to it when NH beds are assigned. The
priority of males should be revised so that men with
higher degree of dementia be prioritized over other
males.
Key words: assessment, elderly, dementia, nursing homes,
pre admission.
Correspondence: Pálmi V. Jónsson, palmivj@landspitali.is
Læknablaðið 2004/90 767