Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2001, Qupperneq 49

Ungjrúna góðu eða húsið...
vikið frá bókmni, beint eða óbeint, af því að handritshöfundurinn ætlar sér
eitthvað annað en höfundurinn og þetta kallar Wagner túlkun (comment-
arý) á textanum. Loks talar Wagner um mynd sem bregður verulega ffá
bókmenntaverkinu af því að meiningin er að gera sjálfstætt og nýtt verk og
þetta kallar hann að búa til hliðstæðu (analogy). Þessi þrískipting gengur
aftur í ýmsum formum í mörgum ffæðiritum um aðlaganir en snýst um
það sama þ.e. hve þétt bókmenntatextanum er fylgt.3
Kvikmynd Guðnýjar Halldórsdóttur, Ungfrúin góða og húsið,4 er að
mínu mati aðlögun sem víkur beint og óbeint frá bókmenntatextanum
af því að kvikmyndarhöfundurinn5 ætlar sér eitthvað annað en höfund-
ur sögunnar. Hún er það sem Brian McFarlane kallar „túlkun“ (comm-
entary).6
Breytingar ffá texta Halldórs Laxness eru af þrennum toga. Fyrst eru
grundvallaratriði sem liggja í augum uppi og eru jafhffamt breytingar
sem einkenna alla aðlögun allra bóka að kvikmyndum og skýrast af því hve
ólíkir miðlarnir eru. I aðlögun Ungfrúarinnar góðu og hússins, ff á sögu til
myndar, er mest eftirsjáin að sérkennilegri rödd sögumannsins alvitra og
mælska, sem hverfur óhjákvæmilega af því að kvikmyndin verður að sýna
það sem hann segir. Leiknar kvikmyndir geta að sjálfsögðu haft sögu-
mann sem talar yfir myndina eða „sögurödd“ (voice over) og Ungfrúin
góða hefur það. Slíkur sögumaður er hins vegar alltaf notaður sparlega í
kvikmyndum því að hann getur aldrei orðið eðlilegur hluti af veruleika-
blekkingu miðilsins.
Aðrar breytingar á sögu Halldórs Laxness eru sama marki brenndar,
þ.e. myndgera verður upplýsingar og einræður. Þannig er saga Rann-
veigar í Kaupmannahöfn, sem kemur aðeins fram í bréfum hennar til
móður og systur, sýnd og leikin í Ungfríínni góðti og verður vænn hluti
hennar. Hér eru skrifuð ný samtöl og búin til ný dramatík sem ekki er í
3 Brian McFarlane: Novel to Film, Oxford University Press, Oxford, 1996, bls. 10-11.
Inngangur þessarar bókar birtist hér í þýðingu Garðars Baldvinssonar.
4 Hér eftir kölluð Ungfhíin góða til aðgreiningar frá smásögunni.
5 Eg tala um handritshöfund þegar ég tala beint um þann/þá/þau sem býr/búa til
kvikmyndahandrit úr skáldsögu, en þegar ég tala um „kvikmyndahöfúnd“ vísa ég til
hinnar endanlegu hstrænu útkomu sem birtist áhorfanda. Hún er aldrei verk eins
manns heldur heillar áhafiiar með leikstjórann „í brúnni“ - svo að sjómennsku-
myndmáh sé haldið.
6 Þessi fullyrðing byggist að sjálfsögðu á framangreindum skilningi á sögu Halldórs
Laxness.
47